Amfibieënfeiten

Lees er hier meer over: Soortenaantallen.

Pristimantis fenestratus
© 2010 Pedro L. V. Peloso

Het meest soortenrijke geslacht van kikkers is Pristimantis. Er zijn meer dan 450 soorten in dit geslacht, en elk jaar worden er meer beschreven (zie de volledige lijst hier). Deze kikkers komen voor in het noorden van Zuid-Amerika, vooral in de Andes, met enkele soorten in het zuiden van Midden-Amerika. Het zijn kleine kikkers waarvan de eieren op het land worden gelegd en zich direct ontwikkelen tot kleine kikkervisjes, waarbij het dikkopstadium overgeslagen wordt.

Bolitoglossa pesrubra © 2008 Eduardo Boza Oviedo

Het meest diverse geslacht van salamanders, met meer dan 120 soorten (de recentste telling voor Bolitoglossa vindt u hier), is Bolitoglossa (de “webvoetige salamanders”). Leden van dit geslacht komen voor van Mexico tot Midden-Amerika en het grootste deel van Zuid-Amerika tot centraal Bolivia. Het zijn salamanders die geen aquatisch larvenstadium hebben, die als volwassen dieren eerder terrestrisch dan aquatisch zijn, en die vaak boombewonend zijn. De bekendste soort is waarschijnlijk Bolitoglossa pesrubra, algemeen in de hooglanden van Costa Rica, waar zij is gezien door vele biologen die de lessen volgden van de Organisatie voor Tropische Biologie.

Ichthyophis kohtaoensis
© 2004 Henk Wallays

Het meest soortenrijke geslacht van de caecilia is Ichthyophis, dat 50 of meer soorten telt, en voorkomt in een groot deel van Zuidoost-Azië, waaronder veel van de Filippijnse, Maleisische en Indonesische eilanden. Deze dieren graven zich in en worden zelden gezien, tenzij men er speciaal naar op zoek gaat. Tot deze familie behoren enkele van de kleurrijkste caecilia’s, met felgele strepen of helemaal geel.

Ranitomeya imitator © 2007 Mark Aartse-Tuyn

Het leven als amfibie

De typische levenscyclus van amfibieën bestaat uit een larvenstadium dat enkele maanden duurt, gevolgd door een korte metamorfe periode, en vervolgens een lang, meerjarig leven op het land. De volwassen dieren keren terug naar het water om te azen en uiteindelijk eieren te leggen. Er zijn echter vele uitzonderingen. Bij de kikkers leggen die van het geslacht Pristimantis eieren op het land, die zich direct ontwikkelen tot miniaturen van volwassen dieren zonder dikkopstadium. Dit zijn de meest verspreide en meest voorkomende kikkers in de tropen van de Nieuwe Wereld. In Afrika is het geslacht Arthroleptis (bekend als “piepers”) een directe ontwikkelaar. Ook op Madagascar en in Zuidoost-Azië zijn er vele andere direct ontwikkelende kikkers. Bij de salamanders zijn de meeste soorten van de grootste familie, de Plethodontidae, directe ontwikkelaars. Er zijn ook direct ontwikkelende caecilia’s.

Een paar soorten kikkers baren levende jongen. Leden van het Afrikaanse geslacht Nectophrynoides houden eieren in de eileider en sommige voeden de jongen terwijl ze groeien. Deze worden geboren als miniaturen van het volwassen dier. Een Puerto Ricaanse soort van het geslacht Eleutherodactylus, die nu uitgestorven zou zijn (E. jasperi), behield ook eieren in de eileider en kreeg levende jongen. Salamandra salamandra, S. atra en enkele verwante soorten baren ofwel larven ofwel volledig gemetamorfoseerde juvenielen.

Vele soorten caecilia’s baren levende jongen, die bij de geboorte meestal volledig gemetamorfoseerd zijn. Levendbarende caecilia’s zorgen voor de voeding van hun zich ontwikkelende embryo’s. De jongen hebben goed ontwikkelde kaken en tanden waarmee ze afscheidingen, “baarmoedermelk” genoemd, van de wanden van de eileiders schrapen.

Batrachoseps attenuatus
© 2007 Eric Olson

Longloosheid

Sommige amfibieën zijn evolutionair gezien hun longen kwijtgeraakt. In plaats van lucht in te ademen, absorberen ze alle zuurstof die ze nodig hebben via hun vochtige huid. Er zijn longloze taxa in alle drie de amfibieorden.

De enige longloze kikkersoort die ontdekt is, is Barbourula kalimantanensis, de Borneaanse platkopkikker.

De grootste familie van salamanders, met meer dan 400 soorten, is geheel longloos, de Plethodontidae.

Er zijn slechts twee longloze caecilia’s bekend, een in het water en een op het land. De terrestrische longloze caeciliaan is Caecilita iwokramae, die ook de kleinste caeciliaan uit de Nieuwe Wereld is. Atretochoana eiselti is de enige bekende longloze aquatische caeciliaan, en komt voor in Brazilië. Hij heeft ook het record voor de grootste longloze tetrapode die vandaag leeft, met een lengte van 1 meter.

Unieke talenten

Salamander ontsnapt
Hydromantes platycephalus, de Mount Lyell Salamander, leeft onder rotsen op talushellingen. Als de rots wordt opgetild, krullen de salamanders zich op tot een bolletje en rollen weg langs de helling, weg van mogelijke roofdieren.

© 2007 Twan Leenders

Glaskikkers zijn kikkers uit de familie Centrolenidae. Veel kikkers uit deze familie hebben een doorzichtige huid (vooral aan de onderzijde), waardoor je hun inwendige organen kunt zien. Velen hebben groene botten!

Vrieskikkers
De boskikker, Rana sylvatica, leeft op plaatsen zo ver noordelijk als Canada en Alaska, en is in staat de ijskoude winters te overleven door zich te laten bevriezen, maar de schade te beperken door cryoprotectanten (zoals glucose en ureum in het bloed) te gebruiken om inwendige ijsvorming te verminderen.

Verzorging en voortplanting
Strawberry Poison Dart Frogs, Oophaga pumilio, vermijden het leggen van hun eieren in vijvers en beken. In plaats daarvan ontwikkelen de eieren zich op het land tot de kikkervisjes klaar zijn om uit te komen. Dan draagt de moeder de dikkopjes op haar rug naar met water gevulde bromelia’s (epifytische planten) in de bomen. De kikkervisjes voltooien hun ontwikkeling in deze kleine, roofdiervrije poelen, en de moeder voedt ze met onbevruchte eieren.

Mannetjes van Rhinoderma darwinii, Darwins kikker, broeden hun zich ontwikkelende jongen in hun stembanden totdat ze metamorfoseren. Vrouwelijke maagbroedende kikkers, Rheobatrachus silus, broeden hun jongen in hun maag. Ze voeden zich helemaal niet tijdens de ontwikkelingsperiode en kunnen meer dan 20 jongen krijgen.

Pipa pipa © 2010 Mauro Teixeira Jr.

De Surinaamse pad, Pipa pipa, legt zijn eieren op de rug van de vrouwtjes, waar er huid overheen groeit. De jongen ontwikkelen zich dan enkele maanden in de veiligheid van de rug van hun moeder, tot ze als volledig gemetamorfoseerde kikkervisjes tevoorschijn komen.

Levende draagsalamanders zorgen voor de voeding van hun zich ontwikkelende embryo’s. De jongen hebben goed ontwikkelde kaken en tanden waarmee ze afscheidingen, “baarmoedermelk” genoemd, van de wanden van de eileiders schrapen.

De gewone rietkikker, Hyperolius viridiflavus, die voorkomt in bossen en savannen in Afrika, is in staat van geslacht te veranderen (van vrouwtje naar mannetje) als er niet voldoende mannetjes in de populatie zijn.

De paradoxale kikker, Pseudis paradoxa, dankt zijn naam aan een unieke levensloop-eigenschap die hij bezit. De dikkopjes van deze kikker zijn zeer groot (tot 22 cm), en kunnen drie tot vier keer zo lang worden als het volwassen dier.

Recordhouders: De Grootste, de Kleinste, de Hoogste….

Andrias davidianus © 2008 Paul Bachhausen

De grootste amfibie ter wereld is de Chinese reuzensalamander, Andrias davidianus, die tot 1,8 m lang wordt, van de neus tot het uiteinde van de staart. Een dier dat 1,15 m lang was, woog 25 pond!

De grootste kikker is de Goliathkikker Conraua goliath, een Afrikaanse soort die tot 32 cm lang kan worden en meer dan 3 kg kan wegen.

Conraua goliath © 1981 Theodore Papenfuss

De grootste kaaimeeuw is Caecilia thompsoni, die 151,5 cm wordt; de kleinste is Grandisonia brevis met 11,2 cm, maar een vrouwtje van Idiocranium russeli was gravid met 0,90 cm.

De kleinste salamander is waarschijnlijk Thorius arboreus. Verscheidene leden van het geslacht Thorius zijn geslachtsrijp bij een snuit-ventilatielengte van ongeveer 15 mm. T. arboreus uit de Sierra de Juarez van Oaxaca is de kleinste soort, want de grootst bekende volwassene is een vrouwtje (de grootste van de twee geslachten in dit geslacht) dat slechts 20,0 mm snuit-vent lengte had (Hanken en Wake, Copeia, 1998).

De kleinst bekende kikkersoort is Paedophryne amauensis, een boskikker uit Papoea-Nieuw-Guinea met een gemiddelde lichaamsgrootte van 7,7 mm. Het is ook ’s werelds kleinste bekende gewervelde dier.

Thorius arboreus © 2010 Sean Michael Rovito

Hoe hoog kunnen amfibieën leven? Veel amfibieën bereiken een hoogte van 4.000 m, maar heel weinig kikkers en salamanders komen veel hoger. Caecilia’s worden over het algemeen beneden de 1.500 m gevonden.

De salamander die op de hoogste hoogte leeft is Pseudoeurycea gadovii, die boven de 5.000 meter op de vulkaan Pico de Orizaba in Mexico kan worden gevonden.

De kikker die op de hoogste hoogte leeft is wellicht Scutiger boulengeri, die tot op 5.100 m hoogte is gevonden.De hoogste kikker zou ook waarschijnlijk een lid van het geslacht Telmatobius kunnen zijn. Sommige soorten van dit geslacht kunnen worden aangetroffen op bijna 5.000 m.

Proteus anguinus © 2004 Jim McGuire

De langst levende amfibie is waarschijnlijk de olm, Proteus anguinus. Er worden al meer dan 70 jaar exemplaren in gevangenschap gehouden, en de voorspelde maximumlevensduur is meer dan een eeuw! Andere langlevende amfibieën zijn een Salamandra salamandra die 50 jaar in gevangenschap heeft geleefd, en een Andrias japonicus die 55 jaar heeft geleefd. Een Ambystoma maculatum in de natuur werd op grond van skeletochronologie 27 jaar oud geschat. Een Bufo bufo werd in gevangenschap 36 jaar oud (Duellman en Trueb 1986).

Woordspelingen

Taricha granulosa © 2005 Henk Wallays

Collectieve zelfstandige naamwoorden:Een groep kikkers kan een leger, koor of kolonie worden genoemd.
Een groep padden kan een knoop of een nest genoemd worden.
Een groep salamanders kan een band genoemd worden.

Wat is een salamander?

Alle salamanders zijn salamanders, maar niet alle salamanders zijn salamanders. Het woord “salamander” verwijst naar bepaalde watersalamanders (in het bijzonder die uit de onderfamilie Pleurodelinae). Het woord “eft” wordt gebruikt om het terrestrische jeugdstadium van de levenscyclus van de salamander aan te duiden.

Bufo bufo © 2006 Henk Wallays

Wat hebben kikkers in hun bek dat padden niet hebben?

Tanden. De meeste kikkers hebben tanden aan de bovenkaak, maar geen aan de onderkaak (slechts één kikker heeft tanden aan de onderkaak: een Zuid-Amerikaanse soort met de naam Gastrotheca guentheri, Guenther’s Marsupial Frog). Het woord “pad” is een informele naam die wordt toegepast op de grote kikkerfamilie Bufonidae, en deze dieren (samen met sommige kikkers in andere families) hebben allemaal geen tanden.