Om maar meteen met de deur in huis te vallen: Ik wil niet dat ze ooit stoppen met het maken van Friday the 13th-films. Het maakt me niet eens uit wie “ze” zijn. Ik wil niet dat Jason ooit voor het laatst op het witte doek te zien zal zijn, dat ik weet dat de serie ten einde is en dat ik moet leven met het besef dat zijn tijd voorbij is. Dat wil ik helemaal niet. Ik wil dat al deze jaren ’70, ’80, ’90 filmmonsters overleven, zelfs floreren. Ik denk dat we in de Dracula en Frankenstein fase komen van karakters als Jason, Freddy, Michael Myers, enz. Zeker, deze twee titanen van het Universal-tijdperk vonden hun oorsprong in literaire horrorklassiekers lang voor hun respectievelijke filmdebuten, maar de populariteit van beide personages begon pas echt te vonken op het toneel, wat in beide gevallen tot hun films leidde. Zelfs na al die tijd zijn het de filmische vertolkingen van Dracula en het Monster van Frankenstein door Bela Lugosi en Boris Karloff die onmiddellijk in gedachten komen wanneer hun namen worden genoemd. Dat is ook het tijdperk waar we met de moderne monsters naar toe gaan. Dit is het moment waarop we de huid beginnen af te schudden van de franchises zoals we die kennen, wat gemakkelijker te doen is nu elk van deze films ten minste één keer opnieuw is gemaakt. De continuïteit is misschien niet intact, maar als je het glas halfvol ziet, kan elk van deze personages zijn Hammer-fase ingaan, en dat is geen vreselijke gedachte.
Maar na verloop van tijd begint de kans op een nieuwe Friday the 13th, in het bijzonder, steeds minder waarschijnlijk te lijken. De rechtszaak die een nieuwe film in de weg heeft gestaan, is misschien binnenkort afgelopen, maar het heeft er al zo vaak op geleken dat er een einde aan zou komen, maar het heeft niet mogen baten. Voeg daarbij het feit dat Friday the 13th: The Game eindelijk, officieel zijn laatste update heeft gekregen. Het hoogtepunt van de populariteit van het spel zou zonder twijfel het perfecte moment zijn geweest om een nieuwe Jason flick in productie te nemen, maar in plaats daarvan werd het de enige nieuwe Friday the 13th content van welke aard dan ook die we in een decennium hebben gezien. Het spel herintroduceerde Jason in de mainstream, althans voor een korte tijd, en nu is dat moment zo’n beetje voorbij. Jason verdwijnt steeds meer uit het publieke bewustzijn, de meeste merchandise met zijn iconische hockey masker is typisch bedoeld voor verzamelaars die al bekend zijn met de franchise. Niets wordt echt gemaakt om nieuwe mensen te introduceren. Hierdoor neemt de kans met de dag toe dat wanneer de rechtszaak is opgelost en er zelfs een mogelijkheid is om weer een Friday the 13th-film te maken, het niet echt een levensvatbaar merk zal zijn om nieuw leven in te blazen op de manier zoals het dat een paar jaar geleden nog was.
En als – en dat zou heel goed kunnen en hopelijk is het een grote als – dat allemaal werkelijkheid wordt, laten we dan eens kijken naar de meest recente Friday the 13th. Een film die over drie maanden twaalf wordt. Een film die, als je het zo zegt, niet onredelijk is om te zien als de laatste die we ooit zullen zien. Mensen zijn verdeeld over Marcus Nispel’s Friday the 13th. Als je de reacties online bekijkt, lijken de mensen het ofwel geweldig te vinden of te haten, alhoewel dat, toegegeven, de reactie is op zowat alles op dit moment. Persoonlijk vind ik het goed. Ik denk dat het precies is wat de mensen erachter wilden maken: een teruggooi naar de begindagen van de serie, toen Jason een icoon was, toen deze films de box office domineerden en Friday the 13th, in het algemeen, aan de top stond. De throwback houding van het is zijn grootste kracht, maar ook het enige wat soort van houdt het terug. De drang om stock personages te maken waarvan je weet dat ze er gewoon zijn om afgepikt te worden en het feit dat ze opzettelijk oppervlakkig zijn, trekt me een beetje terug, want hoewel dat zeker de culturele herinnering is aan de vroege films, waren het eerlijk gezegd enkele van de oprechte karaktermomenten en onverwachte interacties die ze deden schitteren.
Toch zijn er een heleboel sterke punten, te beginnen met de langdradige showstopper van een openingsscène. Jason is zo woest als hij ooit geweest is en Derek Mears geeft een van de meest intense en beste vertolkingen van dat personage in zijn veertigjarige geschiedenis. Het doden van de pijl is een van de beste momenten van de film. Het komt uit het niets op precies het juiste moment. Koppel dat aan Jason die het machete door de vloer jaagt in de verlengde proloog en ik begrijp de kritiek niet dat de doden in deze film matig zijn. De scène waarin Jason zijn machete slijpt terwijl hij terugdenkt aan de dood van zijn moeder, is misschien wel één van de beste karaktermomenten voor Jason, ooit. Het is de pure gedistilleerde essentie van wie hij is, alles over hem samenvattend terwijl het ook de tol toont die zijn trauma op hem heeft genomen. Elke keer als hij dat kapmes slijpt, elke keer als hij gaat doen wat hij doet, denkt hij aan die pijn. En hij is zo overmand door woede op dit moment dat hij begint uit te halen naar zijn eigen omgeving, omdat hij niemand heeft om te kwetsen.
Meer dan dat, hoewel, ik wil een stap terug doen en de film als geheel onderzoeken, want als het de laatste Friday the 13th is die we ooit zien, is het echt geen slechte manier om te gaan. Deze film kwam uit op het hoogtepunt van de jaren ’70 en ’80 remake boom van de jaren 2000, grotendeels gestart door The Texas Chainsaw Massacre. Zowel die remake als deze delen een regisseur in Marcus Nispel, en beide zijn meer conceptuele remakes dan openlijke. Ze concentreren zich op een nieuwe cast van personages, en houden meer rekening met de situatie dan met iets anders. Maar hoezeer het ook verandert, The Texas Chainsaw Massacre voelt nog steeds aan als een remake van de Tobe Hooper-klassieker. En dat model zou gevolgd worden door de meeste remakes die er de volgende jaren op volgden. Friday the 13th, echter, verlaat dit model bijna volledig. Het is in geen geval een remake van de originele film. De basisgebeurtenissen van het origineel worden snel behandeld in de opening, net als de recapitulatie in Friday the 13th Part 2. Structureel heeft Friday the 13th uit 2009 veel meer gemeen met sequels dan met een remake.
Dit is duidelijk een gevolg van de noodzaak. Een remake van Friday the 13th in de traditionele zin van het woord zou hetzelfde zijn als toen mijn vriend me als kind het origineel voorstelde, nadat hij me wekenlang verhalen had verteld over Jason en over de films. Ik dacht dat ik Jason zou zien en toen ik dat niet deed, voelde ik me bedrogen. Hoe goed de prestatie van Betsy Palmer ook is, het is niet waar mensen aan denken als ze aan Jason denken, of zelfs als ze aan de titel denken. De film zou altijd om Jason draaien en hij zou altijd een hockeymasker dragen, want dat is het personage dat de mensen kennen. Dat weten we allemaal. En toch, tegelijkertijd, is de 2009 film heel erg Friday the 13th alsof het voor de eerste keer aan je wordt gepresenteerd. De details zijn anders, de herinnering aan wat dat was is een beetje wazig, en dus krijgt het verhaal een nieuwe- maar toch uiterst herkenbare- vorm. En weet je wat? Dat is geweldig.
Friday the 13th is tenslotte in de kern een kampvuurverhaal. Dat is het altijd geweest. Het is een verhaal dat verteld en herverteld wordt. Het is “De haak”. In de ene versie eindigt het met niets meer dan een bloederige haak in de autodeur. In een andere versie slepen de vingernagels van de vriend over het dak van de auto nadat hij is ontdaan van zijn ingewanden en ondersteboven is opgehangen, of is het het geluid van zijn voeten nadat hij aan een boom is opgehangen. De reboot is niet zozeer een remake van welke film dan ook, of een teruggooi naar een specifieke film, maar het is een overdracht van de microfoon aan de volgende generatie, waarbij ze op de plek worden gezet om het kampvuurverhaal te vertellen zoals ze het zijn opgegroeid. Dit is Friday the 13th zoals we het ons herinneren, zoals zovelen het uit de tweede hand hebben gehoord, een verhaal gedicteerd door het culturele geheugen. Het is net als een stadslegende. De details veranderen, ze gaan uit de koers, soms tot in Manhattan, zelfs tot in de ruimte, maar het verhaal verandert nooit echt.
Na Elm Street, de hel en zoveel andere locaties is het weliswaar fijn om een film te hebben waarin Jason gewoon terug is bij het meer en weer zijn ding doet. Hoe wild de reis ook is geweest, de Friday the 13th saga eindigt, als het hier bij blijft, ongeveer zoals het begon. De onhandelbare tieners, het verlaten meer, het kamp met een vreselijk verleden, het is er allemaal. Al dezelfde elementen zijn aanwezig en werken nog steeds als gangbusters. De enige echte toevoeging is de mythe van Jason, echt geïntroduceerd in de tweede en meer en meer opgebouwd met elke volgende entry, een boogeyman zo op maat gemaakt om te worden gesproken bij het licht van een kampvuur dat het bijna verbazingwekkend is dat hij niet echt als zodanig begon in de eerste plaats. Dit was zeker niet bedoeld als een poging om een laatste uitstapje naar het meer te maken, om een typisch Jason-verhaal te vertellen, om een film te brengen die min of meer de gedistilleerde essentie is van Friday the 13th. Maar dat is precies wat het is. En zelfs met een onaangename Trent en zinnen als “Zeg hallo tegen mama in de hel”, kan ik niet anders dan aan het einde denken: een moordenaar die dood wordt gewaand, en een zeldzaam moment van rust op het meer. Een rustige stilte en een laatste sprong, als Jason van onder de steiger opduikt om ons eraan te herinneren dat de nachtmerrie nooit echt voorbij is.
Met dat in gedachten, is het eerlijk gezegd best ontroerend om te denken dat deze saga misschien eindigt waar hij veertig jaar geleden begon, met een jongen die uit het water springt.
