Cantinflas, met zijn woordspelingen en satire, is terug (en nog steeds relevant)

Charlie Chaplin noemde hem naar verluidt de “grootste komiek die leeft.” De Mexicaanse acteur Mario Moreno, of “Cantinflas” zoals hij bekend stond, speelde in tal van films van de jaren 1930 tot de jaren 1980. In Latijns Amerika, is hij een geliefd icoon. In de VS is hij vooral bekend door zijn Golden Globe-winnende rol als de ingenieuze lijfknecht Passepartout in Around the World in 80 Days.

Een nieuwe film over de legendarische komiek opent dit weekend in de Amerikaanse bioscopen en gaat binnenkort in Mexico in première.

Cantinflas is zo populair, dat hij zelfs de Spaanse taal heeft veranderd. Er is een werkwoord in het Spaans: cantinflear. Het betekent in zo veel cirkels en woordspelingen praten dat iedereen compleet in de war raakt. Het was de karakteristieke zet van het personage wanneer hij in het nauw gedreven werd.

Hij was een schurftige, mondige, volksheld, met een snor als aanhalingstekens rond zijn mond. Hij redde altijd de dag, en hij kreeg altijd het meisje.

In de nieuwe film, wordt Cantinflas gespeeld door de Spaanse acteur Oscar Jaenada. Traditiegetrouw is de dialoog in de film gevuld met jargon en dubbele bodems. Dit is een pijler van de Mexicaanse humor, volgens Gustavo Arellano, die de column “Ask a Mexican” schrijft voor de OC Weekly in Zuid-Californië.

“Als Amerikanen aan Mexicaanse humor denken, denken ze aan de grote, over-the-top pratfalls. Maar Mexicaanse humor is veel complexer dan dat,” zegt Arellano. “Ik zou zeggen dat het veel interessanter is om met woorden te spelen dan de Amerikanen ooit hebben geprobeerd. En Cantinflas, met al zijn woordspelingen en dubbele bodems, was daar het grote voorbeeld van.”

Maar zal het publiek van vandaag hem nog steeds grappig vinden?

Pantelion Films, het geesteskind van Lionsgate en Televisa, rekent erop. De studio heeft de bloeiende Latino-markt in de VS het hof gemaakt. De film is grotendeels in het Spaans – met uitzondering van de scènes die zich afspelen in Hollywood, waar Michael Imperioli van Sopranos bekendheid Mike Todd speelt, de Amerikaanse producent die vecht om Cantinflas naar de VS te brengen

De producenten van de film wedden niet alleen dat het publiek Cantiflas nog steeds grappig zal vinden, maar dat ze zich ook zullen blijven verbinden met zijn politieke satire. Hoofdrolspeler Jaenada zegt dat alles wat Cantinflas in zijn films over politiek zei, woord voor woord nog steeds geldt in Latijns-Amerika.

Al vroeg in de biopic is er een scène waarin een jonge, zeer arme Cantinflas naar een chique theaterhuis gaat en een satire over politieke corruptie bekijkt. In het publiek lacht een opgeblazen politicus uitbundig. “Zie je wel?” zegt een vriend tegen Cantinflas. “In het echte leven geven ze nooit hun fouten toe. Maar als ze die op een toneel zien uitgespeeld, lachen ze.” Cantinflas nam dat advies aan en ging ermee aan de slag.

Kijk naar de scène van de klassieke Cantinflas-film If I Were a Deputy uit 1952.

Cantinflas is een kapper die een kromme regeringsambtenaar een knipbeurt geeft, die hem bedreigt. Cantinflas begint de ambtenaar de les te lezen over democratie. Het is Cantinflas 101: rondgaan in verwarrende, woordspelingen gevulde cirkels. Maar de grap is voor de politicus. “Weet u wat democratie is, meneer?” vraagt Cantinflas. “Nee,” antwoordt de corrupte politicus. “Weet u dat?”

“Nou, dat weet ik niet, meneer. Maar ik kan het me wel voorstellen,” zegt Cantinflas.

Dit is wat Cantinflas zo geliefd heeft gemaakt. Professor Juan Gabriel Moreno, die theater doceert aan de Autonome Nationale Universiteit van Mexico, zegt dat Cantinflas’ wraak op de rijken en de autoriteiten de wraak van Mexico zelf is.

Gabriel Moreno zegt dat je moet begrijpen wat er in die tijd in Latijns-Amerika aan de hand was: Een groot deel van het continent was onder een oligarchische dictatuur. Cantinflas was gewoon iemand die probeerde te overleven.

En als hij een agent of politicus in de maling nam, deed Cantinflas gewoon waar een heel volk over fantaseerde: terugpraten.