De bovenste laag van de menselijke hersenen zit vol met groeven, die het oppervlak aanzienlijk vergroten. De hersenen bestaan uit twee symmetrische hersenhelften (ook hemisferen cerebri genoemd), die door het eelt met elkaar zijn verbonden.
Het oppervlak is gerimpeld, en we kunnen de hersenbogen onderscheiden die door groeven van elkaar gescheiden zijn. Hoewel beide hersenhelften fysiek identiek zijn, hebben ze totaal verschillende rollen.
Het eerste verschil is dat zij de tegenovergestelde zijden van het lichaam besturen: de rechterhersenhelft bestuurt de linkerzijde van het lichaam, terwijl de linkerhersenhelft de rechterzijde van het lichaam bestuurt.
De linkerhersenhelft houdt verband met functies als spreken, schrijven, zinnen samenstellen, en problemen oplossen. Ook is deze helft van de linkerhersenhelft verantwoordelijk voor analytisch denken, terwijl de rechterhersenhelft verantwoordelijk is voor synthese denken, door te kijken naar het geheel.
In het centrum van de hersenhelften, worden de basale ganglia gevonden. Er is een dunne maar uitgebreide hersenschors aan de oppervlakte van onze hersenen. De basale ganglia spelen een belangrijke rol bij het initiëren en controleren van bewegingen.
Omdat de ruimte in de schedel zeer beperkt is, is de hersenschors gerimpeld, zoals we al hebben gezegd, waardoor een veel groter gebied van de hersenschors in hetzelfde volume past.
De hersenschors is het meest ontwikkelde deel van de menselijke hersenen – vier keer zo groot als van een gorilla. Het is verdeeld in een groot aantal gebieden, die verschillen in het aantal lagen neuronen en de verbinding met andere gebieden van de hersenen.
De functie van vele velden is bekend – visueel, auditief, en zintuiglijk, dat informatie ontvangt van de huid (somatosensorische cortex) en verschillende motorische velden (1).
De wegen die de zintuiglijke receptoren en de cerebrale cortex over de middellijn met elkaar verbinden. Zo bestuurt de hersenschors van de linker hersenhelft de rechterkant van het lichaam, en omgekeerd (1).
Zintuiglijke signalen van de linkerkant van het lichaam gaan naar de rechter hersenhelft, en omgekeerd. Bijvoorbeeld, geluiden die het linkeroor binnenkomen, activeren meestal de rechter hersenschors.
De twee hersenhelften zijn echter niet van elkaar geïsoleerd – de linker en de rechter hersenschors zijn met elkaar verbonden door een grote bundel axonen die het callus, corpus callosum, wordt genoemd. De hersenschors is nodig voor vrijwillige activiteiten, taal, spraak, en meerdere hersenfuncties, zoals denken en geheugen.
Naast de neuronlichaampjes bevat de cortex ook uiteinden van neuronen die hem vanuit andere delen van de hersenen bereiken, alsmede een rijk netwerk van bloedvaten. Het is aan deze inhoud te danken dat de cortex een donkergrijze kleur heeft.
Het grootste deel van de cortex, maar liefst 90%, bestaat uit een fylogenetisch nieuwere structuur – een nieuwe cortex, bestaande uit zes lagen van gestapelde zenuwcellichamen. De fylogenetisch oudere structuur van de cortex bestaat uit het limbische deel, dat deel uitmaakt van het limbisch systeem en de olfactorische zone (1).
Lagen van de hersenschors
De
cerebrale cortex bevat duidelijk gedefinieerde en karakteristieke hersenlagen:
- Lamina molecularis – de oppervlaktelaag
- Lamina granularis externa (buitenste granule) – een goed ontwikkelde laag in de gevoelige regio, bevat Golgicellen
- Lamina pyramidalis externa (buitenste laag van de piramidale cellen) – het best ontwikkeld in het precentrale deel
- Lamina granularis interna (binnenste korrellaag) – bestaat uit minuscule Golgicellen
- Lamina pyramidalis interna (binnenste laag van de piramidale cellen, ganglia-laag) – in de motorische regio en bevat grote piramidale Betz-cellen en wordt daarom ook wel “giganto-pyramidalis” genoemd
- Lamina multiformis (polymorfe cellaag) – bestaat uit de spindelcellen (1).
Niveaus van cerebrale cortexorganisatie
De cerebrale cortex kan
worden verdeeld in drie basisniveaus en functies:
- primaire
- secundaire
- tertiaire cortex
De hiërarchisch laagste gebieden zijn
de primaire visuele, auditieve, somatosensorische, en motorische cortex. De primaire
zintuiglijke cortex ontvangt informatie via de thalamus.
Primaire cortex
De primaire cortex ontvangt informatie uit de omgeving en het lichaam zelf en stuurt specifieke spieren aan. De primaire motorische cortex komt overeen met gebied 4, d.w.z. de precentrale winding van de frontale kwabben.
Pyramidale neuronen van dit deel van de cortex controleren de bewegingen van individuele spieren van de tegenoverliggende lichaamshelft die somatotopisch in de cortex zijn vertegenwoordigd. Dit betekent dat elk deel van de cortex correspondeert met een deel van het lichaam.
De primaire somatosensorische cortex is
gevestigd in postcentrale korrels en correspondeert met gebieden 3, 2, en 1. Het ontvangt
informatie van de andere kant van het lichaam voor aanraking, pijn, temperatuur,
positie, en trillingen.
De primaire visuele cortex
correspondeert met gebied 17 dat de fissuur calcarina (fisura calcarina)
van de occipitale kwab omringt. Elke zijde ontvangt informatie van de tegenoverliggende helft van
het gezichtsveld.
De primaire auditieve cortex is
gevestigd op het bovenoppervlak van de temporale kwab aan de onderrand van de
Sylviaanse groef en komt overeen met de transversale gyrus van Heschl. Het ontvangt geluiden
van beide oren.
De primaire olfactorische cortex bevindt zich in de onderste achterste kwab van de frontale kwab en de insula. Het ontvangt alle informatie van de cortex somatotopisch, zodat elk deel van de cortex correspondeert met een specifiek deel van het gezichtsveld, een deel van het lichaam of de inwendige organen, en de geluidsfrequentie.
Secundaire cortexgebieden
De unimodale associatiecortetex is
specifiek voor elk zintuig, alsook voor het motorisch systeem en staat in continuï
teit met het primaire corticale gebied.
Tertiaire cortexgebieden
De secundaire gebieden worden aangevuld door de tertiaire gebieden, dat wil zeggen, de polymodale en supramodale associatie cortex.
Deze gebieden worden vertegenwoordigd door de parieto-temporale-occipitale intersectie in het achterste gedeelte van de hersenen (achter de Roland-groef of de centrale sulcus) en de prefrontale cortex in de anterieure hersenen.
Functies van de hersenschors
De frontale kwab is verantwoordelijk voor denken, plannen, uitvoeren van handelingen, vrijwillige bewegingen, spraakproductie en emotionele controle. Het voorste deel van deze kwab wordt de prefrontale cortex genoemd en vormt het hoogste deel van het CZS.
Dit is waar de hoogste vormen van denken, emotie, en waarneming van zichzelf en de sociale omgeving plaatsvinden.
Temporale kwabben zijn betrokken bij de processen van:
- Horen (audio-waarneming)
- Objectherkenning
- Geheugen
- Gevoelens
- Muziekkenmerken.
De pariëtale kwabben huisvesten de volgende centra:
- Het centrale deel van de somatosensorische functie die bestaat uit kegeltjes voor aanraking, pijn, temperatuur, druk
- ruimtelijke waarnemingen van de ruimte en organisatie van activiteiten in de ruimte
- Centra voor processen met betrekking tot aandacht, lichaamstaal, en sommige wiskundevaardigheden.
De occipitale kwabben zijn verantwoordelijk voor:
- visuele waarneming
- waarneming van vorm, kleur, beweging en licht.
De activiteiten van de cortex zijn
voornamelijk bewust, terwijl de activiteiten van de subcorticale structuren
onbewust zijn.
Schade aan de hersenschors
Schade aan de bovenste laag van de hersenen, d.w.z. het oppervlak of de hersenschors, tast gewoonlijk het vermogen van een persoon aan om te denken, emoties te beheersen en zich op een normale, gebruikelijke manier te gedragen (2). Aangezien specifieke gebieden van de hersenschors over het algemeen verantwoordelijk zijn voor specifieke soorten gedrag, bepaalt het type schade de exacte plaats en omvang van het letsel.
Schade aan de voorkwab beïnvloedt gewoonlijk de motorische activiteiten van de patiënt. Namelijk, de frontale kwabben van de hersenschors worden over het algemeen geleid door de aangeleerde en verworven motorische vaardigheden, zoals schrijven, muziekinstrumenten bespelen, of schoenen strikken.
Deze coördineren ook gezichtsuitdrukkingen en expressieve bewegingen. Speciale gebieden van de frontale kwab zijn verantwoordelijk voor specifieke fijne motorische activiteiten aan de andere kant van het lichaam.
De effecten van beschadiging van de frontale kwab op het gedrag van de patiënt variëren met de grootte en de locatie van het fysieke defect. Kleine defecten veroorzaken meestal geen merkbare gedragsveranderingen als ze slechts één kant van de hersenen aantasten, hoewel ze soms toevallen kunnen veroorzaken.
Grote schade aan de achterkant van de frontale kwabben kan apathie, aandachtsstoornissen, onverschilligheid, en soms zelfs incontinentie veroorzaken.
Mensen met grote schade aan het voorhoofd of de zijkant van de frontale kwabben hebben de neiging gemakkelijk afgeleid te zijn, ongepaste euforie te uiten, zijn soms opvliegend en gedragen zich op een vulgaire, en onbeschofte manier. Tenslotte hebben deze patiënten de neiging roekeloos te zijn en zich niet bewust te zijn van de gevolgen van hun gedrag (2).
Conclusie
De hersenschors (cortex cerebri) is de buitenste laag van onze hersenen die er gerimpeld uitziet. Het is verdeeld in velden met specifieke functies zoals zicht, gehoor, reuk en gevoel, en controleert hogere functies zoals spraak, denken en geheugen.
Het belangrijkste deel van de hersenen in verband met zelfontplooiingstechnieken is de voorste cortex, de frontale cortex.
- Jawabri KH, Sharma S. Fysiologie, Cerebral Cortex Functions. . In: StatPearls . Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019 Jan-. Beschikbaar vanaf: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538496/ Online gevonden op: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538496/
- Rubenstein JL. Annual Research Review: Ontwikkeling van de cerebrale cortex: implicaties voor neurologische ontwikkelingsstoornissen. J Child Psychol Psychiatry. 2011 Apr;52(4):339-55. doi: 10.1111/j.1469-7610.2010.02307.x. Epub 2010 Aug 24. PMID: 20735793; PMCID: PMC3429600. Online gevonden op: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3429600/