Coprinus comatus (O.F. Müll.) Pers. – Shaggy Inkcap

Phylum: Basidiomycota – Klasse: Agaricomyceten – Orde: Agaricales – Familie: Agaricaceae

Wijdverspreiding – Taxonomische geschiedenis – Etymologie – Identificatie – Culinaire opmerkingen – Referentiebronnen

Wordt vaak de Shaggy Inkcap of de Lawyer’s Wig genoemd. Coprinus comatus is een grote en opvallende eetbare (als hij jong en vers is) zwam. Hij komt voor in weiden, bossen en wegbermen. Hij wordt nu erkend als behorend tot de familie der Agaricaceae, en omdat hij de typesoort van het geslacht Coprinus was, heeft hij die soortnaam meegekregen. Daarom behoren de meeste andere inktkappen nu tot de geslachten Coprinopsis, Coprinellus en Parasola, die alle tot de Psathyrellaceae-familie behoren.

Verspreiding

Wijd verspreid en algemeen in Groot-Brittannië en Ierland. Coprinus comatus komt ook voor op het hele Europese vasteland, van Scandinavië tot de zuidelijke rand van het Iberisch schiereiland en de kusten van de Middellandse Zee. Hij komt ook voor in Noord-Amerika.

Taxonomische geschiedenis

De kieuwwants werd voor het eerst formeel beschreven in 1780 door de Deense bioloog Otto Friedrich Müller (1730-1784), die hem de naam Agaricus comatus gaf. (In de begindagen van de schimmeltaxonomie werden enorme aantallen geopende paddenstoelen in het geslacht Agaricus gedumpt; de meeste zijn sindsdien overgebracht naar andere geslachten, zodat in het huidige geslacht Agaricus een veel kleiner aantal geopende paddenstoelen overblijft, die soms worden aangeduid als de “echte paddenstoelen”). Christiaan Hendrik Persoon bracht in 1797 de ruige inktzwam, als Coprinus comatus, over naar zijn huidige genus.

De foto hierboven werd genomen door Paul Airey en toont een klein veld in de buurt van Preston, Lancashire, Engeland. Het veld was vroeger in gebruik als varkensstal voordat het werd behandeld met compost van plaatselijke oorsprong, waarschijnlijk voornamelijk gemaakt van paardenmest; het land werd vervolgens geëgaliseerd, in het voorjaar van 2012 ingezaaid met gras en in de zomer van 2013 regelmatig gemaaid tot de herfstregens kwamen. Het onverwachte resultaat waren Shaggy Inkcaps in honderdtallen.

Gemeenschappelijke namen veranderen met de tijd en de plaats. In Amerika worden meestal de termen Inky-cap of Inky-cap gebruikt, terwijl je in veel oudere veldgidsen die in Groot-Brittannië zijn gepubliceerd waarschijnlijk Ink Cap of Ink-cap zult zien in plaats van Inkcap. Lawyer’s Wig en Shaggy Mane zijn namen die in de Verenigde Staten het meest worden gebruikt, terwijl Coprinus comatus in Groot-Brittannië en Ierland bijna altijd Shaggy Inkcap of Shaggy Ink Cap wordt genoemd.

Etymologie

De geslachtsnaam Coprinus betekent “leven van mest” – dat geldt voor veel inktkappen, maar is niet bijzonder treffend voor deze soort. De Shaggy Inkcaps op de foto hierboven groeien door het grind van een parkeerplaats op een camping in Cumbria. Het komt ook vaak voor dat groepen of lange rijen van deze kenmerkende en statige paddenstoelen in open plekken in het bos groeien.

De specifieke naam comatus betekent harig – een verwijzing naar de harige schubben die in alle weersomstandigheden, behalve in het natste, boven het hoedoppervlak uitsteken.

Wandelen door bos of park bij het aanbreken van de dag om de verse jonge eivormige paddenstoelen te verzamelen is een goede manier om eetlust op te wekken voor een bord paddenstoelen-op-toast.

De Shaggy Inkcaps hierboven laten duidelijk de verschillende stadia van ontwikkeling en bederf van de vruchtlichamen zien. Als je culinair geïnteresseerd bent in deze inktkapsels, dan was het veel beter geweest als je ze een dag of twee eerder had gevonden.

De Shaggy Inkcap is een veel gewonere vondst dan de zogenaamde Common Inkcap, Coprinopsis atramentaria – wat aantoont hoe verwarrend gewone Engelse namen kunnen zijn, ook al is de bedoeling achter hun bestaansreden juist om paddenstoelen iets minder mysterieus te maken.

Determinatiegids

	Cap De shaggy caps van Coprinus comatus zijn aanvankelijk eivormig en uitlopend in een lange klok. Ze zijn zuiver wit met een lichtbruin gedeelte aan de top dat uiteenvalt in grote teruggebogen schubben. Bij droog weer breekt de hele hoed in bleke schilferende schubben die van het hoedoppervlak afsteken. Bij regen worden de schubben vlakker, zoals bij de hier getoonde groep is gebeurd. Typisch 5 tot 10 cm, maar soms 15 cm hoog en tot 6 cm in diameter, worden de witte hoeden van de Shaggy Inkcap donkerder en vervagen ze aan de onderrand, zodat uiteindelijk alleen de steel overblijft met een heel klein zwart schijfje erbovenop.
	Kieuwen De aanhangende tot vrije kieuwen van Coprinus comatus zijn vol en aanvankelijk wit. Ze worden spoedig roze en dan zwart alvorens vanaf de buitenrand te deliqueren (vloeibaar te worden). Op deze foto zijn de kieuwen begonnen met deliqueren vanaf de rand naar binnen toe, en in een paar uur zal de paddenstoel gereduceerd zijn tot weinig meer dan een steel met een klein inktachtig schijfje op de top. De foto links werd bijgedragen door Chris Monks.
	Stam De stam van de Commo9n Inkcap is parallelzijdig, 10 tot 15mm diameter en tot 30cm hoog; wit, tamelijk bros, en hol. De stengelring raakt bevlekt met zwarte sporen; hij wordt spoedig beweeglijk en valt vaak tot aan de stengelbasis.
	Spora Ellipsoïdaal, glad, 9-13 x 7-9,5µm; met een kiemporie die centraal of iets excentrisch is geplaatst. Toon grotere afbeelding Sporen van Coprinus comatus, Shaggy Inkcap X Sporenafdruk Zwart.
Zuur/smaak	Zwakelijk en vrij aangenaam, maar niet onderscheidend.
Habitat & Ecologische rol	Saprobie; in grasbermen en gazons, aan de randen van wandelpaden, en in open bosgebied. Vaak verschijnen ruige inktkapsels in kleine groepjes en soms in lange, zwervende rijen of feeënringen.
Seizoen	April tot november in Groot-Brittannië en Ierland, maar het talrijkst in de zomer en de herfst; deze eetbare inktkapsels verschijnen in de grootste overvloed kort na regenval.
Gelijkende soorten	In het beginstadium van de ontwikkeling van het vruchtlichaam lijkt Coprinopsis picacea sterk op Coprinus comatus, maar hij is bedekt met kleine witte schubben die, wanneer de hoed grijs wordt en uitzet, in duidelijke vlekken afsteken tegen een donkerbruine achtergrond en hem een “eksterachtig” uiterlijk geven – vandaar de algemene naam eksterinkapje.

Hoewel deze paddenstoelen vaker gezien worden in grasland en andere open habitats, verscheen deze rij Shaggy Inkcaps, deel van een enorme maar incomplete feeënring, in een naaldboomplantage in Wiltshire, Zuid-Engeland.

Culinaire notities

Het ruig inktkafje is een goede ’tweede divisie’ eetbare soort, hoewel het enigszins aan smaak ontbreekt in vergelijking met Eekhoorntjesbrood, Morieljes of Cantharellen. Het kan worden gebruikt om soepen of sauzen te maken die worden geserveerd met vleesgerechten, of gewoon in reepjes gesneden en gefrituurd. Het belangrijkste is dat je er absoluut zeker van bent dat de vruchtlichamen die je gebruikt jong en vers zijn, want als ze ouder worden deliqueren deze zwammen en worden ze een oneetbare kleverige bende. Shaggy Inkcaps zijn een ideale “ontbijtpaddenstoel”, die jong en vers wordt verzameld, gekookt en meteen gegeten. Het is belangrijk om deze paddenstoelen binnen een uur of twee na het verzamelen te consumeren, want ze bederven zeer snel, zelfs als ze in een koelkast worden bewaard.

Referentiebronnen

Pat O’Reilly; Fascinated by Fungi, 2016.

Orton, P.D. & Watling, R. (1979). British Fungus Flora: Agarics and Boleti. Vol 2. Coprinaceae: Coprinus. Koninklijke Botanische Tuin: Edinburgh.

Engelse namen voor schimmels; British Mycological Society, 2013.

Dictionary of the Fungi; Paul M. Kirk, Paul F. Cannon, David W. Minter en J. A. Stalpers; CABI, 2008

Taxonomische geschiedenis en synoniemeninformatie op deze pagina’s is ontleend aan vele bronnen, maar in het bijzonder aan de GB Checklist of Fungi van de British Mycological Society en (voor basidiomyceten) aan Kew’s Checklist of the British & Irish Basidiomycota.

Top van pagina…