De evolutie van het bankwezen in de tijd

Wat is de geschiedenis van het bankwezen?

Bankieren bestaat al sinds de eerste munten werden geslagen – misschien zelfs daarvoor al, in een of andere vorm. Geld, met name munten, is voortgekomen uit belastingen. In de begintijd van de oude rijken was een jaarlijkse belasting op een varken misschien nog redelijk, maar naarmate de rijken zich uitbreidden, werd deze vorm van betaling minder wenselijk.

Inzicht in de bankgeschiedenis

De geschiedenis van het bankwezen begon toen rijken een manier nodig hadden om te betalen voor buitenlandse goederen en diensten, met iets dat gemakkelijker kon worden uitgewisseld. Munten van verschillende afmetingen en metalen dienden in de plaats van breekbare, vergankelijke papieren biljetten.

Deze munten moesten echter op een veilige plaats worden bewaard. Oude huizen hadden niet het voordeel van een stalen kluis, daarom hielden de meeste welgestelde mensen rekeningen in hun tempels. De tempels werden altijd bewoond door een groot aantal mensen, zoals priesters of tempelarbeiders, van wie men hoopte dat ze zowel vroom als eerlijk waren, wat een gevoel van veiligheid gaf.

Historische verslagen uit Griekenland, Rome, Egypte en het Oude Babylon hadden gesuggereerd dat tempels geld uitleenden, naast dat ze het veilig bewaarden. Het feit dat de meeste tempels ook de financiële centra van hun steden waren, is de belangrijkste reden dat zij tijdens oorlogen werden geplunderd.

Munten konden gemakkelijker worden opgepot dan andere goederen, zoals varkens van 300 pond, zodat er een klasse van rijke kooplieden ontstond die deze munten, met rente, gingen uitlenen aan mensen in nood. Tempels behandelden over het algemeen grote leningen, evenals leningen aan verschillende vorsten, en deze nieuwe geldschieters namen de rest voor hun rekening.

De Eerste Echte Bank

De Romeinen, grote bouwers en bestuurders in hun eigen recht, haalden het bankieren uit de tempels en formaliseerden het binnen afzonderlijke gebouwen. In deze tijd profiteerden de geldschieters nog steeds, zoals de woekeraars vandaag de dag doen, maar de meeste legitieme handel – en bijna alle overheidsuitgaven – verliepen via een institutionele bank.

Julius Caesar, in een van de edicten die de Romeinse wet veranderden na zijn machtsovername, geeft het eerste voorbeeld van het toestaan aan bankiers om land te confisqueren in plaats van leningen af te lossen.Dit was een monumentale machtsverschuiving in de relatie tussen schuldeiser en schuldenaar, omdat landadel gedurende het grootste deel van de geschiedenis onaantastbaar was en schulden doorspeelde aan afstammelingen totdat ofwel de schuldeiser ofwel de schuldenaar was uitgestorven.

Het Romeinse Rijk brokkelde uiteindelijk af, maar sommige van zijn bankinstellingen leefden voort in de vorm van de pauselijke bankiers die opkwamen in het Heilige Roomse Rijk, en met de Tempeliers tijdens de Kruistochten. Kleine geldschieters die met de kerk concurreerden werden vaak aangeklaagd wegens woekerpraktijken.

Visa Royal

Uiteindelijk merkten de verschillende vorsten die over Europa regeerden de sterke punten van bankinstellingen op. Aangezien banken bestonden bij de gratie, en soms expliciete charters en contracten, van de heersende soevereiniteit, begonnen de koninklijke machten leningen aan te gaan om de moeilijke tijden in de koninklijke schatkist te compenseren, vaak op de voorwaarden van de koning. Deze gemakkelijke financiering zette koningen aan tot onnodige verkwisting, dure oorlogen en een wapenwedloop met naburige koninkrijken die vaak tot een verpletterende schuldenlast leidde.

In 1557 slaagde Filips II van Spanje erin zijn koninkrijk met zoveel schulden op te zadelen (als gevolg van verschillende zinloze oorlogen) dat hij ’s werelds eerste nationale bankroet veroorzaakte – alsmede ’s werelds tweede, derde en vierde, kort na elkaar. Dit gebeurde omdat 40% van het bruto nationaal product (BNP) van het land opging aan het afbetalen van de schuld. De trend om de kredietwaardigheid van grote klanten door de vingers te zien, achtervolgt banken tot op de dag van vandaag.

Adam Smith en het moderne bankwezen

Bankieren was al goed ingeburgerd in het Britse Rijk toen Adam Smith in 1776 met zijn “onzichtbare hand” theorie kwam. Gesterkt door zijn opvattingen over een zelfregulerende economie, slaagden geldschieters en bankiers erin de bemoeienis van de staat met de banksector en de economie als geheel te beperken. Dit vrijemarktkapitalisme en concurrerend bankieren vonden een vruchtbare bodem in de Nieuwe Wereld, waar de Verenigde Staten van Amerika zich opmaakten voor hun opkomst.

In het begin waren Smiths ideeën niet gunstig voor het Amerikaanse bankwezen. De gemiddelde levensduur van een Amerikaanse bank was vijf jaar, waarna de meeste bankbiljetten van de in gebreke gebleven banken waardeloos werden. Deze staatsbanken konden immers alleen bankbiljetten uitgeven tegen gouden en zilveren munten die ze in reserve hadden.

Een bankoverval betekende toen veel meer dan nu, in ons tijdperk van depositoverzekering en de Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC). Deze risico’s werden nog verergerd door de cyclische liquiditeitscrisis in Amerika.

Alexander Hamilton, een voormalige minister van Financiën, richtte een nationale bank op die bankbiljetten van leden zou accepteren tegen pari, en zo de banken door moeilijke tijden zou loodsen. Deze nationale bank creëerde, na een aantal haltes, opheffingen en heroprichtingen, een uniforme nationale munt en zette een systeem op waarbij nationale banken hun biljetten ondersteunden door schatkistpapier te kopen, waardoor een liquide markt ontstond. Door het heffen van belastingen op de relatief wetteloze staatsbanken, verdreven de nationale banken de concurrentie.

Het kwaad was echter al geschied, want de doorsnee Amerikaan was al wantrouwend geworden tegenover banken en bankiers in het algemeen. Dit gevoel zou er toe leiden dat de staat Texas de zakenbanken daadwerkelijk zou verbieden – een wet die tot 1904 van kracht bleef.

Koophandelbanken

De meeste economische taken die door het nationale banksysteem zouden zijn afgehandeld, naast de reguliere bankzaken zoals leningen en bedrijfsfinanciering, vielen in handen van grote zakenbanken, omdat het nationale banksysteem zo sporadisch was. Tijdens deze periode van onrust, die duurde tot in de jaren 1920, maakten deze zakenbanken gebruik van hun internationale connecties om zowel politieke als financiële macht te verwerven.

Deze banken waren onder meer Goldman en Sachs, Kuhn, Loeb, en J.P. Morgan and Company. Oorspronkelijk waren zij sterk afhankelijk van commissies op de verkoop van buitenlandse obligaties vanuit Europa, met een kleine terugstroom van Amerikaanse obligaties die in Europa werden verhandeld. Hierdoor konden zij hun kapitaal opbouwen.

In die tijd was een bank niet wettelijk verplicht de hoogte van haar kapitaalreserve bekend te maken, een indicatie van haar vermogen om grote, bovengemiddelde kredietverliezen te overleven. Deze mysterieuze praktijk betekende dat de reputatie en geschiedenis van een bank belangrijker waren dan wat dan ook. Terwijl startende banken kwamen en gingen, hadden deze familiezakenbanken een lange geschiedenis van succesvolle transacties. Toen de grote industrie opkwam en de behoefte aan bedrijfsfinanciering deed ontstaan, konden de vereiste kapitaalbedragen door geen enkele bank worden verstrekt, en dus werden beursintroducties (IPO’s) en de uitgifte van obligaties aan het publiek de enige manier om het benodigde kapitaal bijeen te brengen.

Het publiek in de VS en buitenlandse investeerders in Europa wisten heel weinig over beleggen, vanwege het feit dat openbaarmaking niet wettelijk werd afgedwongen. Daarom werden deze kwesties grotendeels genegeerd, volgens de perceptie van het publiek over de inschrijvende banken. Bijgevolg verhoogden succesvolle aanbiedingen de reputatie van een bank en brachten ze de bank in een positie om meer te vragen voor het onderschrijven van een aanbieding. Tegen het eind van de 19e eeuw eisten veel banken een plaats in het bestuur van de bedrijven die kapitaal zochten, en als het management tekortschoot, bestuurden ze de bedrijven zelf.

Morgan and Monopoly

J.P. Morgan and Company kwam aan het hoofd te staan van de handelsbanken aan het eind van de 19e eeuw. Het was direct verbonden met Londen, toen het financiële centrum van de wereld, en had aanzienlijke politieke invloed in de Verenigde Staten. Morgan en Co. creëerden U.S. Steel, AT&T, en International Harvester, alsmede duopolies en bijna-monopolies in de spoorweg- en scheepvaartindustrie, door het revolutionaire gebruik van trusts en een minachting voor de Sherman Anti-Trust Act.

Hoewel er aan het begin van de jaren 1900 gevestigde zakenbanken waren, was het moeilijk voor de gemiddelde Amerikaan om leningen van hen te krijgen. Deze banken adverteerden niet en ze verstrekten zelden krediet aan het “gewone” volk. Racisme was ook wijdverbreid en hoewel de Joodse en Anglo-Amerikaanse bankiers moesten samenwerken bij grote zaken, waren hun klanten verdeeld langs duidelijke klasse- en rassenlijnen. Deze banken lieten de consumentenkredieten over aan de kleinere banken die nog steeds in een alarmerend tempo failliet gingen.

De Paniek van 1907

De ineenstorting van de aandelen van een kopertrust veroorzaakte een paniek waarbij mensen zich haastten om hun geld uit banken en investeringen te halen, waardoor de aandelen kelderden. Zonder de Federal Reserve Bank om actie te ondernemen om mensen te kalmeren, was het de taak van J.P. Morgan om de paniek te stoppen, door zijn aanzienlijke invloed te gebruiken om alle grote spelers op Wall Street te verzamelen om het krediet en kapitaal dat zij controleerden te manoeuvreren, net zoals de Fed vandaag zou doen.

Het einde van een tijdperk

Ironisch genoeg zorgde dit vertoon van opperste macht bij het redden van de Amerikaanse economie ervoor dat geen enkele particuliere bankier ooit nog die macht zou hebben. Het feit dat J.P. Morgan, een bankier die door een groot deel van Amerika werd verafschuwd omdat hij samen met Carnegie en Rockefeller tot de roofridders behoorde, nodig was om de klus te klaren, zette de regering ertoe aan om in 1913 de Federal Reserve Bank op te richten, die tegenwoordig de Fed wordt genoemd. Hoewel de zakenbanken invloed hadden op de structuur van de Fed, werden ze er ook door naar de achtergrond gedrongen.

Zelfs met de oprichting van de Federal Reserve was de financiële macht en de resterende politieke macht geconcentreerd in Wall Street. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, werd Amerika een mondiale geldschieter en verving Londen als het centrum van de financiële wereld tegen het einde van de oorlog. Helaas legde een Republikeinse regering de banksector enkele onconventionele handboeien op. De regering drong erop aan dat alle debiteurlanden hun oorlogsleningen, die traditioneel werden kwijtgescholden, vooral in het geval van bondgenoten, moesten terugbetalen voordat een Amerikaanse instelling hen verder krediet zou verlenen.

Dit vertraagde de wereldhandel en zorgde ervoor dat veel landen vijandig werden tegenover Amerikaanse goederen. Toen de aandelenmarkt crashte op zwarte dinsdag in 1929, werd de toch al slappe wereldeconomie lamgelegd. De Federal Reserve kon de crash niet bedwingen en weigerde de depressie te stoppen; de nasleep had onmiddellijk gevolgen voor alle banken.

Er werd een duidelijke grens getrokken tussen bank zijn en investeerder zijn. In 1933 mochten banken niet meer speculeren met deposito’s en werden de FDIC-regels uitgevaardigd, om het publiek ervan te overtuigen dat het veilig was om terug te komen. Niemand werd voor de gek gehouden en de depressie duurde voort.

De Tweede Wereldoorlog redt de dag

De Tweede Wereldoorlog heeft de banksector misschien gered van de volledige vernietiging. WO II en de ijver die daardoor ontstond, tilde de Amerikaanse en de wereldeconomie weer uit de neerwaartse spiraal.

Voor de banken en de Federal Reserve vergde de oorlog financiële manoeuvres waarbij miljarden dollars werden gebruikt. Door deze massale financieringsoperatie ontstonden bedrijven met enorme kredietbehoeften, die op hun beurt de banken aanzetten tot fusies om aan de nieuwe behoeften te voldoen. Deze reusachtige banken overspanden de wereldmarkten.

Belangrijker nog, het binnenlandse bankwezen in de V.S. was eindelijk zover gevorderd dat, met de komst van depositoverzekeringen en hypotheken, een individu een redelijke toegang tot krediet zou hebben.

Voordelen van bankieren

Met uitzondering van de zeer rijken, kopen zeer weinig mensen hun huis in all-cash transacties. De meesten van ons hebben een hypotheek nodig, of een vorm van krediet, om zo’n grote aankoop te doen. In feite gebruiken veel mensen krediet in de vorm van creditcards om alledaagse dingen te betalen. De wereld zoals wij die kennen zou niet zo soepel verlopen zonder krediet – of zonder banken om krediet te verstrekken.

Banken hebben een lange weg afgelegd sinds de tempels van de oude wereld, maar hun basisbedrijfspraktijken zijn niet veranderd. Banken verstrekken krediet of leningen aan mensen die het nodig hebben, maar zij eisen rente bovenop de terugbetaling van de lening. Hoewel de geschiedenis de fijne punten van het bedrijfsmodel heeft veranderd, is het doel van een bank om leningen te verstrekken en het geld van deposanten te beschermen.

Zelfs als de toekomst banken volledig van uw straathoek naar het internet haalt – of u over de hele wereld laat winkelen voor leningen – banken zullen nog steeds bestaan om deze primaire functie uit te voeren.