Wanneer werd Pompeii herontdekt? Wat dachten de mensen toen ze deze oude stad voor het eerst blootlegden? Dit zijn vragen die dit artikel probeert te achterhalen.
Pompeii, de stad die bewaard is gebleven in vulkanische as die is gevallen tijdens de uitbarsting van de Vesuvius die ook de stad verwoestte, leeft voort in de regio Campanië in Italië. De site is een schrijnende ervaring ondanks de rijke archeologische gegevens, want slachtoffers van de Vesuvius liggen verspreid over de site in de exacte posities waarin zij stierven. Slaven, nog steeds vastgeketend, worden ineengedoken achtergelaten in hun gevangenschapspositie zonder zelfs maar de hoop te kunnen ontvluchten voor de naderende ramp. De vulkanische as die naar beneden viel bedekte de stad met 6 meter residu. Degenen die op dat moment van de uitbarsting wisten of het op de een of andere manier hadden overleefd, kwamen snel na de begrafenis van de stad terug naar de stad om waardevolle spullen te roven of te bergen. Het is niet duidelijk wie deze mensen precies waren, maar het is duidelijk dat er dingen werden meegenomen, van marmeren beelden tot bouwmaterialen. Archeologen zeggen dat dit mogelijk was doordat de toppen van de gebouwen door de as heen naar buiten staken, zodat ze wisten waar ze moesten graven. Dit wordt ondersteund door muurgraffiti die sporen vertonen van de doortocht van de rovers of de overlevende burgers, in de woorden “huis gegraven” op de gebouwen die zij hadden geplunderd. Afgezien van deze eerste aanwijzing van bezoekers, werd de stad vele eeuwen in de vergetelheid gelaten. Tijdens de latere Romeinse periode en tot in de Middeleeuwen was de stad misschien een overblijfsel van een volksgeheugen, alleen bestaand als naam voor het gebied, en uiteindelijk helemaal uitgestorven.
18e eeuw
In de jaren 1500 werd Pompeii verstoord door de aanleg van een ondergronds kanaal, bedoeld om het Sarno kanaal om te leiden, een rivier die naar Napels stroomt. Ondanks het feit dat de rivier door de stad stroomde, was architect Domenico Fontana zich niet bewust van de begraven stad, en er kwam niets meer van deze ontmoeting. Pas in 1748 werd Pompeii eindelijk herontdekt, toen een groep ontdekkingsreizigers op zoek naar antieke kunstvoorwerpen in Campanië aankwam en begon te graven. Ze waren geschokt toen ze ontdekten dat Pompeii onder al het stof en de aarde bijna precies zo was als het bijna 2000 jaar daarvoor was geweest. Gebouwen waren intact, skeletten bevroren op hun plaats en alledaagse voorwerpen lagen verspreid over de straten. Later ontdekten archeologen zelfs potten met geconserveerd fruit en broden! Veel van deze opgravingen waren te danken aan Roque Joaquin de Alcubierre, een Spaanse militaire ingenieur, die bleef zoeken naar verdere overblijfselen, zelfs voordat de stad als Pompeii werd geïdentificeerd. De koning van Spanje (Karel III) toonde grote belangstelling voor de artefacten van de stad in de overtuiging dat dit het politieke en culturele prestige van Napels zou versterken.
Of dit nu gebeurd is of niet, kunnen we niet met zekerheid zeggen, maar geleerden geloven dat de ontdekking van Pompeii, dat in 1763 zijn naam kreeg na de vondst van de inscriptie Rei Publicae Pompeiranorum, van invloed was op de neoklassieke opleving van de 18e eeuw. Dit lag in de lijn van een generatie Europese kunststudenten die in diezelfde eeuw hun Grand Tour aflegden. De Grand Tour was een traditionele reis door Europa die werd ondernomen door jonge mannen uit de hogere klasse wanneer zij meerderjarig werden (rond de 21 jaar). Het werd beschouwd als een rite de passage die centraal stond in de aristocratische opvoeding. De indrukken die deze reis opleverde, worden weerspiegeld in de kunst en de literatuur van die tijd die teruggrijpen op ideeën uit de klassieke oudheid. De herontdekking van Pompeii was daar ongetwijfeld een onderdeel van, samen met de ontwikkelingen in de filosofie en de intellectuele beweging die het tijdperk van de Verlichting werd genoemd.
19e eeuw
Vanaf de 19e eeuw werden er voortdurend opgravingen verricht, waarbij veel eer viel toe te schrijven aan Giuseppe Fiorelli, een Italiaanse archeoloog die de techniek bedacht om gips te gebruiken om de achtergelaten lichamen te conserveren, een techniek die vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt. Fiorelli is ook verantwoordelijk voor de indeling van de stad, die hij in verschillende regio’s opsplitste om te zorgen voor een meer georganiseerde aanpak van het blootleggen van de stad, op een veilige en methodische manier. Hij begon ook met het documenteren van zijn bevindingen en publiceerde zijn werken als hulpmiddel bij toekomstige opgravingen, een taak die eigenlijk door Amedeo Maiuri gedaan had moeten worden. Een andere Italiaanse archeoloog die in de jaren 1920 met zijn werk begon en veel overblijfselen blootlegde, maar verzuimde gedetailleerde documenten over zijn werk te verstrekken. Hoewel Fiorelli dus misschien niet zijn persoonlijke doel heeft bereikt om de hele stad bloot te leggen – slechts ongeveer een derde van de site werd opgegraven – heeft hij gezorgd voor de zorgvuldige bewaring van Pompeii op een manier waaraan nooit eerder was gedacht. Zijn overwegingen zijn een eerbetoon aan wat een van de grootste erfgoederen aller tijden is, met zijn pogingen tot behoud waardoor de ruïnes nog generaties lang te zien zullen zijn.
Moderne tijd
Heden ten dage worden de opgravingen met grote zorg gedaan, waarbij slechts bepaalde delen van de site tegelijk worden aangepakt, bang dat er meer kwaad dan goed wordt gedaan. Blootgesteld aan de elementen is de stad nu kwetsbaar op een manier zoals dat vroeger niet het geval was, toen zij nog begraven maar beschermd was. De inspanningen voor het herstel en behoud van de site, die langzaam achteruitgaat door de blootstelling, hebben in maart 2012 geleid tot het Grote Pompeii Project. Het interventieproject ontving 105 miljoen euro aan financiering, met als belangrijkste interventiegebieden de vermindering en preventie van waterschade, de bescherming van gebouwen tegen blootstelling aan weersinvloeden en de consolidatie van appartementsgebouwen en versierde oppervlakken.
Deze poging om de verloren stad koste wat kost te redden, toont het betoverende effect aan dat Pompeii op de wereld heeft achtergelaten, aangezien zowel geleerden als toeristen gefascineerd blijven door de ruïnes van de stad, net als in het verleden.
Ontdek de ruïnes van Pompeii zelf!
Gerelateerd artikel: De beste bezienswaardigheden in Pompeii