Alles, van paddo’s en wiet tot molly en ketamine – ooit vooral bekend als partydrugs – vindt een plaats in klinische tests voor depressie en andere psychische aandoeningen. Hoe ze precies op de hersenen werken, wijkt echter sterk af van voorgeschreven antidepressiva. Hierdoor stellen deze medicijnen de traditionele ideeën over hoe we depressie begrijpen en behandelen op de proef.
Je hebt waarschijnlijk wel eens stukjes en beetjes gehoord van de traditionele theorie over wat depressie veroorzaakt: In het kort, neurotransmitters zoals serotonine en dopamine spelen een cruciale rol in het maken van ons goed voelen. Wanneer we daar niet genoeg van hebben, beginnen we ons depressief te voelen. Daarom schrijven artsen zogenaamde SSRI’s voor – selectieve serotonine heropname remmers – om de beschikbaarheid van serotonine te verhogen. Veel studies ondersteunen deze theorie, maar hoewel het vrij eenvoudig lijkt, zijn de medicijnen die we gebruiken om de symptomen van depressie te behandelen allesbehalve.
Voor een ding zijn ze traag – het duurt ongeveer vier tot zes weken om aan te slaan. Ze zijn ook niet altijd even effectief: Slechts een derde van de mensen wordt beter van het eerste antidepressivum dat ze nemen, terwijl minder dan tweederde van de mensen beter wordt na het proberen van vier verschillende antidepressiva. Dat is een van de redenen waarom onderzoekers blijven zoeken naar verrassende alternatieven om depressie te behandelen. En de meest recente die in aanmerking komt, is te vinden in bijna elke drogisterij: hoestsiroop.
De afgelopen drie jaar zijn clinici aan verschillende universiteiten begonnen met het experimenteren met hallucinatie-veroorzakende doses van de drug dextromethorphan (DXM), een veel voorkomend ingrediënt in verschillende vrij verkrijgbare hoestdrankmerken. Een van de redenen waarom de onderzoekers denken dat DXM potentieel heeft voor de behandeling van depressie, is dat het een beetje werkt als ketamine, misschien wel de meest succesvolle straatdrug tot nu toe die is hergebruikt voor de behandeling van depressie. Waar andere antidepressiva falen, blijkt ketamine te werken – niet in weken, maar dagen, soms zelfs uren. De effecten houden ook aan lang nadat de drugs het lichaam hebben verlaten. Uit voorlopige gegevens blijkt dat DXM net zo snel werkt.
DXM en ketamine maken deel uit van een geneesmiddelenfamilie die glutamaatblokkers wordt genoemd. Glutamaat is de chemische stof die verantwoordelijk is voor 90 procent van de hersenactiviteit. Om onbekende redenen lijkt het afremmen van glutamaatactiviteit met DXM of ketamine de symptomen van depressie te verlichten, zegt Adam Kaplin, een assistent-professor in psychiatrie en gedragswetenschappen en onderzoeker die gespecialiseerd is in experimentele antidepressiva aan Johns Hopkins.
Meer van Tonic:
De Amerikaanse regering stuitte ongeveer 50 jaar geleden voor het eerst op DXM toen ze onderzoek deed naar een niet-verslavende vervanging voor codeïne in hoestsiropen. Onderzoekers zochten naar moleculen die de moleculaire structuur van codeïne deelden. DXM-moleculen leken op codeïne en hielden de hoest goed genoeg tegen, maar verder konden ze niet meer van elkaar verschillen, aldus Kaplin. Codeïne is een verdovend middel, dat in hoge doses leidt tot een gevoel van euforie, slaperigheid en kalmte. DXM, daarentegen, is een hallucinogeen dat in hoge doses een psychose kan veroorzaken. Maar dat heeft de regering er niet van weerhouden het gebruik ervan toe te staan: Het middel is nog steeds vrij verkrijgbaar, ook al suggereren studies dat DXM helemaal niet helpt tegen hoest.
Hoestonderdrukker of niet, DXM is bijzonder aantrekkelijk als potentieel antidepressivum omdat het een glutamaatblokker is (zoals ketamine) en een serotoninebooster (zoals normale antidepressiva). Met andere woorden, het lijkt het beste van twee werelden te zijn, en zijn legale status en bewezen veiligheid dragen alleen maar bij aan zijn belofte als een nieuw antidepressivum.
“Gezien het feit dat het in 1958 werd goedgekeurd, zonder recept voor hoest en niet minder, heeft het bewezen relatief veilig te zijn,” zegt Kaplin. “Onderzoek zegt dat DXM zowel serotonine- als glutamaatwerking heeft, het is het proberen waard als nieuw antidepressivum.”
Wat in theorie goed klinkt, vertaalt zich helaas niet altijd naar patiënten. Kaplin is een van de eersten die probeert uit te vinden hoe DXM in de praktijk werkt om depressie te helpen behandelen. Binnenkort hoopt zijn team bij Johns Hopkins te onderzoeken hoe lang en bij welke dosis DXM antidepressieve effecten zou kunnen hebben. Kaplin heeft een lange geschiedenis met ketamine: hij heeft in tien jaar tijd vijf proeven gedaan, lang voordat het als antidepressivum werd geaccepteerd. Maar als het op DXM aankomt, maant hij tot voorzichtigheid, en voegt eraan toe dat zelfs hij sceptisch is. “Historisch gezien zijn er veel dingen die volkomen logisch waren totdat we ze probeerden,” zegt hij. “Totdat je dubbelblinde studies ziet, zou ik de boerderij niet inzetten.”
Twee bedrijven-Axsome en Avanir zijn dubbelblinde studies begonnen voor verschillende formuleringen van DXM. Axome probeert een twee-in-een pil van DXM en het gebruikelijke antidepressivum bupropion. Avanir hergebruikt een bestaand geneesmiddel, Nuedexta genaamd, dat een mengsel is van DXM en kinidine, een chemische stof die wordt gebruikt om het vermogen van de lever om geneesmiddelen af te breken, te blokkeren. Door kinidine aan DXM toe te voegen, blijft het langer in het lichaam aanwezig. In afwachting van de resultaten van deze studies blijft Kaplin echter een conservatieve visie houden. Hij zegt dat ketamine, ondanks al zijn goede eigenschappen, nog steeds geen zekerheid is – volgens hem althans.
“Zelfs bij patiënten die ketamine krijgen, is 40 procent van de tijd het placebo-effect,” zegt hij. “In sommige van deze studies, beweerden patiënten waarvan we wisten dat ze het placebo kregen nog steeds dat ze tripten. En ze werden ook beter.”
Mike Wang is een adjunct-faculteitslid aan de Krieger School of Arts & Sciences en een klinisch onderzoeker die nieuwe antidepressieve behandelingen bestudeert aan de Johns Hopkins School of Medicine.
Lees Dit Volgende: Waarom krijg ik van hoestsiroop zulke rare dromen?