Het menselijk gezichtsvermogen is ongelooflijk – de meesten van ons kunnen ongeveer 1 miljoen kleuren zien, en toch weten we nog steeds niet echt of we deze kleuren allemaal op dezelfde manier waarnemen.
Maar er is eigenlijk bewijs dat, tot de moderne tijd, mensen de kleur blauw eigenlijk niet zagen.
Zoals Kevin Loria in 2015 voor Business Insider rapporteerde, gaat het bewijs helemaal terug tot de jaren 1800.
Dat is toen de geleerde William Gladstone – die later premier van Groot-Brittannië zou worden – opmerkte dat Homerus in de Odyssee de oceaan beschrijft als “wijndonker” en andere vreemde tinten, maar hij gebruikt nooit het woord ‘blauw’.
Een paar jaar later besloot een filoloog (iemand die taal en woorden bestudeert), Lazarus Geiger genaamd, deze observatie op te volgen, en analyseerde oude IJslandse, Hindoeïstische, Chinese, Arabische en Hebreeuwse teksten om te zien of daarin de kleur werd gebruikt.
Hij vond geen vermelding van het woord blauw.
Als je erover nadenkt, is het niet zo gek. Behalve de lucht is er niet echt veel in de natuur dat van nature levendig blauw is.
De eerste gemeenschap die een woord voor de kleur blauw had, waren de Egyptenaren, de enige cultuur die blauwe verfstoffen kon produceren. Vanaf dat moment lijkt het besef van de kleur zich over de moderne wereld te hebben verspreid.
Maar alleen omdat er geen woord voor blauw bestond, betekent dat dan dat onze voorouders het niet konden zien?
Er zijn verschillende studies uitgevoerd om te proberen dit uit te zoeken, maar een van de meest overtuigende werd in 2006 gepubliceerd door Jules Davidoff, een psycholoog van Goldsmiths University of London.
Davidoff en zijn team werkten met de Himba-stam uit Namibië. In hun taal is er geen woord voor blauw en geen echt onderscheid tussen groen en blauw.
Om te testen of dat betekende dat ze eigenlijk geen blauw konden zien, liet hij leden van de stam een cirkel zien met 11 groene vierkanten en één duidelijk blauw vierkant.
Wel, duidelijk voor ons, althans, zoals je hieronder kunt zien.
Maar de Himba-stam had moeite Davidoff te vertellen welke van de vierkanten een andere kleur had dan de andere.
Diegenen die wel konden raden welk vierkant anders was, hadden veel tijd nodig om het juiste antwoord te geven, en er werden veel fouten gemaakt.
Maar, interessant genoeg, hebben de Himba veel meer woorden voor groen dan wij.
Om het experiment om te draaien, liet Davidoff aan Engelstaligen hetzelfde cirkel-experiment zien met 11 vierkanten van één tint groen, en dan één oneven vierkant van een andere tint.
Zoals u hieronder kunt zien, is het voor ons vrij moeilijk om te onderscheiden welk vierkant verschillend is. In feite zie ik helemaal geen verschil.
De Himba-stam daarentegen kon het vreemde vierkantje meteen zien. FYI, het is deze:
Een andere studie door MIT wetenschappers in 2007 toonde aan dat native Russischtaligen, die niet een enkel woord voor blauw hebben, maar in plaats daarvan een woord voor lichtblauw (goluboy) en donkerblauw (siniy), veel sneller kunnen discrimineren tussen lichte en donkere tinten blauw dan Engelssprekenden.
Dit alles suggereert dat, totdat ze er een woord voor hadden, het waarschijnlijk is dat onze voorouders blauw eigenlijk niet zagen.
Of, nauwkeuriger, ze zagen het waarschijnlijk zoals wij nu doen, maar ze hebben het nooit echt opgemerkt. En dat is best cool.
Vind meer over hoe taal ons vermogen om kleur te detecteren vormt in Loria’s artikel over op Business Insider, en in deze fascinerende RadioLab-aflevering, die Loria’s feature inspireerde.
Een versie van dit verhaal werd voor het eerst gepubliceerd in maart 2015.