‘Thema’ is een centraal idee dat aanwezig is in een literair stuk. Het dient als een essentieel ingrediënt dat een verhaal aantrekkelijk en overtuigend maakt. In Frankenstein van Mary Shelley zijn verschillende thema’s verweven tot een verhaal dat waarden bijbrengt, waarschuwt voor de mogelijke gevolgen van misbruik van wetenschap of intelligentie, en een futuristisch perspectief belicht. Enkele van de overkoepelende thema’s van de roman worden hieronder gegeven.
Thema’s in Frankenstein
Thema #1
Schepping
Het thema van de schepping staat centraal in de roman, Frankenstein. Het verhaal toont hoe Victor een monster creëert en het leven inblaast nadat hij wetenschappelijke kennis over het leven heeft opgedaan in Ingolstadt. Victor speelt voor God of doet alsof hij er een wordt om leven te scheppen. Zijn ambitie om leven te scheppen en zijn eigen schepping na te bootsen mislukt. Het wezen dat hij heeft geschapen, dwingt hem een metgezel te scheppen. Wanneer Victor dit ontkent, verandert hij in een echt monster. Met andere woorden, het geheime zwoegen van Victor was, zoals Mary Shelley had verklaard, een onnatuurlijke en onreligieuze daad die hem duur komt te staan. Het thema geeft ook aan dat het onderbreken van de natuurlijke orde levens en geestelijke gezondheid kan kosten en dat het belangrijk is om binnen de grenzen te blijven.
Thema #2
Alienatie
Hoewel het op een secundair niveau wordt weergegeven, verkent de roman ook het thema van vervreemding. Het is mogelijk dat Victor het monster creëert om uit zijn isolement te komen. Echter, in het proces van het doen van een onnatuurlijk ding, creëert hij een schepsel, dat ook zijn vijand is. Het wezen, dat onschuldig is, voelt zich vervreemd. Daarom vraagt hij om een metgezel. Wanneer de mensen hem haten om zijn uiterlijk, begint hij te doden om zijn schepper, Victor Frankenstein, over te halen. Een andere vervreemding is die van Robert Walton, die de liefde van zijn zuster zoekt en haar brieven schrijft. Ook Victor zoekt de liefde van Elizabeth en zijn familieleden terwijl hij van hen vervreemdt en zich onderdompelt in de wereld van de wetenschap.
Thema #3
Isolation
Hoewel verschillende personages zich met elkaar trachten te verenigen. Robert Walton bijvoorbeeld met zijn zus door middel van brieven en Victor Frankenstein met zijn familie, voelen zij zich behoorlijk geïsoleerd van de wereld. Victor is bezig met zijn experimenten, en Robert Walton gaat op expeditie, waar hij Victor ontmoet. Op dezelfde manier probeert het schepsel, het Monster van Frankenstein, het gezelschap van het arme gezin te zoeken om uit zijn isolement te komen.
Thema #4
Grenzen overschrijden
Mary Shelley heeft het idee van het overschrijden van grenzen heel mooi verweven in deze roman. Via Victor Frankenstein legt ze uit dat mensen ondanks grote ambities bepaalde grenzen hebben. Wanneer deze grenzen worden overschreden, wordt de natuurlijke orde verstoord. Deze onderbreking komt terug wanneer de grenzen worden overschreden. Victors aandacht voor Waldmans lezingen en zijn obsessie met het idee een nieuw leven te scheppen, worden gelijkgesteld met het overschrijden van grenzen die door de natuur zijn gesteld. Victor betaalt uiteindelijk de prijs als hij zijn familieleden en vrienden verliest tot hij sterft terwijl hij het schepsel achtervolgt.
Thema #5
Ambitie
Onder het overkoepelende thema van de schepping, loopt ook het thema van de ambitie parallel in de roman. Hoewel ambitie sinds de oudheid wordt geassocieerd met negatieve hartstocht, leidt de ambitie van Victor er hier toe dat hij een mens creëert die lichamelijk als een monster wordt beschouwd. Het bewijst dat ambitie niet goed is als het gaat om onnatuurlijke richtingen. Het creëren van een nieuw leven dat de natuurlijke orde van leven en dood tart, is duidelijk een verkeerde ambitie. Later blijkt dit fataal te zijn wanneer het schepsel Victors naaste familie en vrienden begint te vermoorden.
Thema #6
Onrecht
Een ander secundair thema in Frankenstein is onrechtvaardigheid. Mary Shelley heeft dit thema op twee manieren laten zien. De eerste is Justine’s proces voor de rechtbank op de beschuldiging William te hebben vermoord. De rechtbank wijst haar de doodstraf toe, ook al heeft Victor duidelijke aanwijzingen dat het schepsel William heeft vermoord en is Justine er ingeluisd voor de moord. Het tweede voorbeeld van onrechtvaardigheid is wanneer Victor het verzoek van het wezen om een metgezel afwijst. Het schepsel, dat hulpeloos en onschuldig was, verandert in een moordenaar.
Thema #7
Verantwoordelijkheid
De roman Frankenstein belicht het thema van zowel individuele verantwoordelijkheid als sociale verantwoordelijkheid. Victors ambitieuze project om een nieuw leven te scheppen weerspiegelt het gebrek aan besef van de individuele verantwoordelijkheid en het gebrek aan overheidscontrole. Victor toont geen angst bij het creëren van een nieuw leven en het spelen met de wetten van de natuur totdat het de levens van verschillende van zijn familieleden neemt. De dood van Justine betekent dat de hele rechtsgang verantwoordelijkheid mist wanneer ze een onschuldige straffen. Met andere woorden, individuen en de maatschappij schieten vaak tekort in hun plichten en verantwoordelijkheden jegens het gezin en de gemeenschap.
Thema #8
Natuurwetten
Hoewel dit geen expliciet thema is, wordt het thema van de natuurwetten impliciet in de mond gelegd van personages en de verteller in Frankenstein. Natuurwetten houden het evenwicht van het leven op deze aarde in stand. De ‘leven en dood’ cyclus is een natuurwet. Wanneer Victor Frankenstein echter de wetenschap gebruikt om leven te scheppen met behulp van dode menselijke organen en chemicaliën, overtreedt hij de natuurwet van leven en dood. Het resultaat is de geboorte van een onschuldig maar monsterlijk wezen dat gewelddadig wordt als niet aan zijn behoeften wordt voldaan.
Thema #9
Verantwoordelijkheid van de ouders
De verantwoordelijkheid van de ouders is een ander thema dat naar voren komt in de opvoeding van Victor Frankenstein. Zijn vader, Alphonse Frankenstein, heeft zijn best gedaan om hem op te leiden aan de topuniversiteit Ingolstadt om wetenschap te studeren. Victor maakt zijn opleiding met hart en ziel af, wat getuigt van zijn goede opvoeding. Wanneer Victor echter het schepsel creëert, vergeet hij dit monster een morele en sociale opvoeding te geven over hoe te leven en zich te gedragen in een maatschappij. Met andere woorden, hij vergeet zijn ouderlijke verantwoordelijkheid ten opzichte van zijn schepping.
Thema #10
Wraak
Een van de secundaire thema’s die op de achtergrond blijft, is het thema van de wraak. Victor Frankenstein creëert het monster, maar stopt met het creëren van zijn metgezel, wat ertoe leidt dat het schepsel wraak op hem neemt. Het wezen doodt zijn familieleden om hem de pijn van eenzaamheid te laten beseffen. Op dezelfde manier rent Victor achter het monster aan om wraak te nemen op zijn familieleden, maar hij sterft tijdens de achtervolging.