Haleakalā

Locatie

Maui, Hawaii, V.S.

Parentaal

Hawaïsche eilanden

Topografische kaart

USGS Kilohana (HI)

Geologie

Leeftijd van gesteente

<1.0 Ma, Pleistoceen tijdperk

Gebiedtype

Schildvulkaan

Volkaanboog/-gordel

Hawaïsche-Emperor seamount chain

Laatste uitbarsting

tussen 1480 en 1600

Beklimming

Gemakkelijkste route

verharde snelweg

Haleakalā (/ˌhɑːliˌɑːkəˈlɑː/; Hawaïaans: ), of de East Maui Volcano, is een enorme schildvulkaan die meer dan 75% van het Hawaïaanse eiland Maui vormt. De westelijke 25% van het eiland wordt gevormd door een andere vulkaan, Mauna Kahalawai, ook wel aangeduid als de West Maui Mountains.

De hoogste top van Haleakalā (“huis van de zon”), op 10.023 voet (3.055 m), is Puʻu ʻUlaʻula (Red Hill). Vanaf de top kijkt men neer in een enorme depressie met een doorsnede van 11,25 km, een breedte van 3,2 km en een diepte van bijna 800 meter. De omringende wanden zijn steil en het binnenland ziet er overwegend kaal uit met een aantal vulkanische kegels.

Geschiedenis

Oeroude Hawaiianen gebruikten de naam Haleakalā (“huis van de zon”) voor de berg in het algemeen. Haleakalā is ook de naam van een piek aan de zuidwestelijke rand van Kaupō Gap. In de Hawaiiaanse folklore was de depressie (krater) op de top van Haleakalā de thuisbasis van de grootmoeder van de halfgod Māui. Volgens de legende hielp de grootmoeder van Māui hem de zon te vangen en deze te dwingen zijn reis langs de hemel te vertragen om zo de dag te verlengen.

Geologie

Volgens het waarschuwingsschema voor vulkanen van de USGS Geological Survey voor de Verenigde Staten was het vulkaanalarmniveau voor Haleakala vanaf augustus 2015 “normaal”. Een normale status wordt gebruikt om typische vulkanische activiteit in een niet-eruptieve fase aan te duiden. Haleakala heeft in de afgelopen 30.000 jaar talrijke uitbarstingen geproduceerd, waaronder in de laatste 500 jaar. Deze vulkanische activiteit heeft zich voorgedaan langs twee breukzones: de zuidwestelijke en de oostelijke. Deze twee breukzones vormen samen een boog die zich uitstrekt van de La Perouse-baai in het zuidwesten, via de Haleakalā-krater, tot aan Hāna in het oosten. De oostelijke breukzone loopt verder onder de oceaan voorbij de oostkust van Maui als Haleakalā Ridge, waardoor de gecombineerde breukzones een van de langste zijn in de Hawaïaanse eilandenketen.

Tot voor kort werd gedacht dat de vulkaan East Maui rond 1790 voor het laatst was uitgebarsten, grotendeels gebaseerd op vergelijkingen van kaarten die tijdens de reizen van La Perouse en George Vancouver waren gemaakt. Recente geavanceerde dateringstests hebben echter aangetoond dat de laatste uitbarsting waarschijnlijker in de 17e eeuw heeft plaatsgevonden. Deze laatste stromen uit de zuidwestelijke breukzone van Haleakalā vormen de grote lava-afzettingen van het Ahihi Kina`u/La Perouse Bay-gebied van Zuid-Maui.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is de Haleakalā-krater niet vulkanisch van oorsprong, en kan hij ook niet met recht een caldera worden genoemd (die wordt gevormd wanneer de top van een vulkaan ineenstort om een depressie te vormen). Wetenschappers geloven dat de krater van Haleakalā is gevormd toen de bovenwanden van twee grote erosiedalen op de top van de vulkaan samenvloeiden. Deze valleien vormden de twee grote kloven – Koʻolau aan de noordzijde en Kaupō aan de zuidzijde – aan weerszijden van de depressie.

Macdonald, Abbott, & Peterson stellen het zo:

Haleakalā is veel kleiner dan veel vulkanische kraters (caldera’s); er is een uitstekende kans dat hij niet is uitgestorven, maar slechts sluimert; en strikt genomen is hij niet van vulkanische oorsprong, buiten het feit dat hij in een vulkanische berg bestaat.

Vulkanisch gevaar

Op het eiland Hawaiʻi worden de gevaren van lavastromen gerangschikt op een schaal van een tot negen, waarbij een de zone met het grootste gevaar is en negen de zone met het geringste gevaar. Bijvoorbeeld, de toppen en kloofzones van Kilauea en Mauna Loa vulkanen zijn geclassificeerd als Hazard Zone 1.

Gebruik makend van dezelfde schaal, classificeerde de U.S. Geological Survey in 1983 de top en zuidwestelijke kloofzone van Haleakala als Hazard Zone 3. De steile, afhellende gebieden van de Kanaio en Kahikinui ahupuaʻa en het gebied ten noorden van Hana zijn ingeschaald als Gevarenzone 4. Andere gebieden van Haleakala worden beoordeeld vergelijkbaar met de lava-flow gevaren van Mauna Kea en Kohala (gevarenzones 7 tot 9).

Deze hoge risicoschattingen voor Haleakala zijn gebaseerd op de frequentie van de uitbarstingen. Haleakala is in ongeveer de laatste 900 jaar drie keer uitgebarsten. Ter vergelijking, zowel Mauna Loa als Kilauea zijn elk meer dan een dozijn keer uitgebarsten in de laatste 90 jaar. Hualalai heeft een eruptiesnelheid die vergelijkbaar is met die van Haleakala. Heel Hualalai is ingedeeld als gevarenzone 4. De uitbarstingsfrequentie van een vulkaan is echter slechts één van de criteria waarop gevaren worden gebaseerd. Het andere belangrijke criterium is de dekkingsgraad van de lavastroom. Uitgaande van de voorlopige data voor de Haleakala-stromen is in de afgelopen 900 jaar slechts 23 km2 aan lavastromen uitgestroomd. Ter vergelijking: ongeveer 110 km2 van Hualalai is bedekt met stromen van 900 jaar oud of jonger en ongeveer 270 km2 van Kilauea en 220 km2 van Mauna Loa zijn bedekt met lavastromen van minder dan 200 jaar oud. Haleakala is dus een verre vierde in bedekkingsgraad.

Modern gebruik

Nationaal Park

Om de krater heen en inclusief de krater ligt het Haleakalā National Park, een park van 122,15 km2 (30.183 hectare), waarvan 100,03 km2 (24.719 hectare) wildernis is. Het park omvat de depressie op de top, de Kipahulu Vallei in het zuidoosten, en ʻOheʻo Gulch (en poelen), dat zich uitstrekt tot aan de kustlijn in het Kipahulu gebied. Vanaf de top zijn er twee hoofdpaden die naar Haleakalā leiden: Sliding Sands Trail en Halemauʻu Trail.

De temperatuur in de buurt van de top heeft de neiging te variëren tussen ongeveer 40 °F (5 °C) en 60 °F (16 °C) en, vooral gezien de ijle lucht en de mogelijkheid van uitdroging op die hoogte, kunnen de wandelpaden een grotere uitdaging zijn dan men zou verwachten. Dit wordt nog verergerd door het feit dat de paden vanaf de parkeerplaatsen bergafwaarts naar de krater leiden. Hierdoor moeten wandelaars een moeilijke terugweg maken nadat ze mogelijk meer dan 2.000 meter zijn afgedaald naar de kraterbodem. Desondanks is Haleakalā populair bij zowel toeristen als de plaatselijke bevolking, die zich vaak naar de top begeven, of naar het bezoekerscentrum net onder de top, om de zonsopgang te bekijken. Er is overnachtingsmogelijkheid in de vorm van een paar eenvoudige hutten, maar er is geen voedsel of gas verkrijgbaar in het park.

Astrofysisch onderzoek

Omwille van de opmerkelijke helderheid, droogte en stilte van de lucht, en de hoogte (met een atmosferische druk van 71 kilopascal (530 mmHg)), en de afwezigheid van de lichten van grote steden, is de top van Haleakalā een van de meest gezochte locaties ter wereld voor telescopen op de grond (hoewel in mindere mate dan Mauna Kea op het naburige Hawaï). Als gevolg van het geografische belang van dit waarnemingsplatform komen deskundigen uit de hele wereld om deel te nemen aan onderzoek in “Science City”, een astrofysisch complex dat wordt geëxploiteerd door het Amerikaanse Ministerie van Defensie, de Universiteit van Hawaï, het Smithsonian Institution, de luchtmacht, de Federal Aviation Administration en anderen.

Sommige van de door het Amerikaanse Ministerie van Defensie geëxploiteerde telescopen houden zich bezig met onderzoek naar door de mens gemaakte objecten (b.v. ruimtevaartuigen, bewakingssatellieten, raketten, en lasertechnologie) in plaats van hemelobjecten. Het programma wordt uitgevoerd in samenwerking met defensieaannemers in het Maui Research and Technology Park in Kihei. De astronomen op Haleakalā maken zich zorgen over de toenemende lichtvervuiling naarmate de bevolking van Maui groeit. Desondanks komen er nieuwe telescopen bij, zoals de Pan-STARRS in 2006.

Vervoer

Een goed bereden Haleakalā Highway, voltooid in 1935, is een weg die voornamelijk uit switchbacks bestaat en naar de top van Haleakala leidt. De weg is open voor het publiek (hoewel delen ervan beperkt toegankelijk zijn) en is een goed onderhouden tweebaansweg met veel blinde bochten en zeer steile afdalingen. Lokale dieren, waaronder runderen, worden vaak op de weg aangetroffen. De Park Service rekent een toegangsprijs van $30 (US) voor voertuigen. Openbaar vervoer gaat niet door het park, maar er zijn vier voertuig gebaseerde tour bedrijven (Polynesian Adventure Tours, Skyline Eco Adventures, Haleakala EcoTours, en Valley Isle Excursions) die rondleidingen door het park en uitstapjes naar de top te bedienen.

Er zijn drie zonsondergang en Stargazing tours toegestaan binnen Haleakala National Park. Kom aan voor zonsondergang en blijf om na zonsondergang door een telescoop te kijken. Fietsen en paardrijden zijn andere populaire manieren om het park te verkennen. Er zijn een paar gidsen op Maui die mensen bij hun hotel oppikken en hen uitrusten met een fiets om de weg af te glijden van net buiten de grens van het National Park (vanaf 6500 ft hoogte). Touroperators boden vroeger fietstochten aan over de hele afstand van 27 mijl vanaf de top, maar in 2007 schortte de National Park Service alle commerciële fietsactiviteiten binnen de grenzen van het park op, na meerdere dodelijke ongevallen. Sommige touroperators bieden nu een aangepaste versie van de dienst aan die 6.500 voet afdaalt van buiten het National Park.

Klimaat

De top van Haleakalā heeft een koud-zomers mediterraan klimaat (Köppen-classificatie Csc), een van de weinige plaatsen ter wereld met dit klimaattype. Het Haleakalā Ranger Station, op een lagere hoogte, ligt in de subtropische hooglandklimaatzone.

Zie ook

• Lijst van bergtoppen van de Verenigde Staten
  • Lijst van vulkanen van de Verenigde Staten
    • Lijst van bergtoppen van Hawaï
• Lijst van Ultras van Oceanië
• Lijst van Ultras van de Verenigde Staten
• Hawaii hotspot
• Evolutie van Hawaïaanse vulkanen
• Hawaiian-Emperor seamount chain
• Haleakalā Wilderness

Noten

• “Officiële website”. Haleakalā National Park. Opgehaald 22 maart 2018.
• Macdonald, Gordon A.; Abbott, Agatin T.; Peterson, Frank L. (1983). Vulkanen in de Zee. Honolulu: University of Hawaii Press.

• Haleakalā Crater Webcam
• Time Lapse animaties van de Haleakalā Crater Webcam
• Haleakalā National Park
• Geologie van Haleakalā
• Hike Maui, An Authorized Haleakalā Tour Operator
• Haleakala Visitor Information