De eigenaar van een succesvol eethuis in Havana, Alejandro, ziet de Cubaanse regering vooral als een belemmering voor succes. Om hun identiteit te beschermen, gebruik ik de namen van de Cubanen niet wanneer ik over mijn onderzoek schrijf.
“Zelfs als ik geld heb, is er geen garantie dat ik voorraden uit het buitenland kan halen,” vertelde Alejandro me onlangs tijdens een diner. “Niemand in de regering helpt me.”
De tegenstrijdige wetgeving maakt het moeilijk om in Cuba bankrekeningen te openen, contracten te tekenen en goederen uit het buitenland te importeren. Alejandro vertrouwt op “muilezels” om keukenapparatuur, zeldzame voedingsmiddelen en andere goederen Cuba binnen te krijgen.
Tijdens de Speciale Periode gaven de meeste Cubanen die ik ontmoette het handelsembargo van de VS de schuld van hun problemen. En niet zonder reden: Het embargo belet Amerikaanse bedrijven en hun buitenlandse dochterondernemingen om in Cuba te investeren.
Het embargo is nog steeds van kracht. Maar nu ontmoet ik Cubanen die openlijk anti-communistisch zijn, niet anti-Amerikaans. Ze hebben familie en vrienden in de Verenigde Staten. Ze verkopen gesmokkelde Amerikaanse goederen. En ze willen dat politici uit de weg gaan van de economie, zodat Amerikaanse dollars terugkeren naar Cuba.
Nauwelijks 20.000 Amerikanen bezochten Cuba in 2007. In 2017 reisden 1,5 miljoen Amerikanen naar het eiland, waaronder Cubaanse Amerikanen. Ze gaven miljoenen uit bij bedrijven gerund door cuentapropistas.
“Politiek betekent niets voor mij,” vertelde een jonge vrouw genaamd Yemayá me. “Het is gewoon een manier voor sommige mensen om zich rijk te maken terwijl ik hard werk.”
Onderzoek bevestigt haar mening. Uit een studie van het Baruch College blijkt dat de Cubaanse bureaucraten op Rauls initiatieven hebben gereageerd met nog meer belastende regelgeving. Ze weten dat als alle bureaucratie verdwijnt, ook hun banen verdwijnen.
Cubaanse kapitalisten
De Verenigde Staten blijven een belangrijk obstakel voor de economische ontwikkeling van Cuba.
Het beleid van Obama van meer open betrekkingen met Cuba afwijzend, heeft de Trump-administratie een economische oorlog tegen het regime gevoerd, door strenge beperkingen op te leggen aan reizen naar en investeringen in Cuba.
De totale toeristische activiteit in Cuba is dit jaar met 20% gedaald. Dat is vooral nadelig voor Cubaanse kapitalisten – niet voor de regering.
“Wij die werken lijden,” vertelde Miguel, een leraar Engels die nu reisleider is. “Het leger lijdt niet. En de politie ook niet. Ze weten hoe ze zichzelf moeten voeden.”
Maar Cubaanse ondernemers geven Cuba’s leiders ook de schuld van hun ontberingen.
“wil dat Trump en de VS de toeristen afsluiten,” drong een taxichauffeur genaamd Pablo aan. Op die manier “kunnen ze de Amerikanen de schuld geven van hun eigen economische falen.”
Verandering van binnenuit
De Cubanen zijn veranderd, zegt Luis, een expert op het gebied van Afro-Cubaanse religies.
Vroeger waren de Cubanen voor alles afhankelijk van de overheid. Nu, zegt hij, “zijn er meer zoals ik die voor zichzelf willen werken.”
“Ik heb een mooi appartement en een goed leven,” vertelde Luis me. “De regering heeft me dat niet gegeven.”
De kapitalisten van Cuba hechten nog steeds veel waarde aan de sociale verworvenheden van de Cubaanse Revolutie, die hun land een alfabetiseringsgraad van wereldklasse en een hoge levensverwachting hebben gegeven. Ze willen die verworvenheden behouden.
“De rest zullen we veranderen,” zei Tony, een restauranthouder in Oud Havana.
Een transformatie is aan de gang in Cuba, en de Verenigde Staten kunnen het helpen of schaden. Maar ik betwijfel of iets het proces kan stoppen.