Wanneer het over spinnen gaat, weten mensen over het algemeen twee feiten over ze: dat je er ongeveer acht per jaar inslikt en dat hun bloed felblauw is. Gelukkig is het eerste absoluut niet waar, het tweede daarentegen meestal wel.
Hoewel het zeker waar is dat spinnen blauwe vloeistof in hun aderen hebben, is de werkelijkheid toch wat gegronder dan soms wordt voorgesteld, met de vloeistof een veel terughoudender tint blauw-groen. En omdat spinnen (over het algemeen) zo klein zijn en maar heel weinig vloeistof bevatten, zul je er niet veel van zien als je er een kapot slaat.
Ook moet worden opgemerkt dat spinnen, in tegenstelling tot mensen, een zogeheten “open bloedsomloop” hebben. Hun bloed kan zich mengen met alle tussenliggende vloeistoffen in hun lichaam. De wetenschappelijke term voor dit mengsel is hemolymfe, een combinatie van het Griekse woord voor bloed (Haîma) en het Latijnse woord voor water (Lymfe) en het wordt gedefinieerd als: “De circulerende vloeistof in vele ongewervelde dieren die functioneel gelijk is aan het bloed en de lymfe van gewervelde dieren.”
Dus wat in dit mengsel zorgt ervoor dat de vloeistof in de spinnen blauw wordt? Welnu, zoals u zich wellicht herinnert, is het bloed van de mens en van alle zoogdieren rood door de aanwezigheid van het eiwit hemoglobine. De reden waarom hemoglobine bloed rood maakt in plaats van, laten we zeggen, groen, is de aanwezigheid van ijzer als een zuurstofdragend pigment. (En om snel een andere populaire blauw-bloed mythe te ontkrachten: Menselijk bloed zonder zuurstof wordt niet blauw. Het wordt donkerrood. Het rode sap dat je in de supermarkt in rood vlees ziet, is geen bloed.)
Spinnen en andere geleedpotigen hebben geen hemoglobine in hun lichaam, maar een eiwit dat bekend staat als hemocyanine, dat koper bevat in plaats van ijzer. Hemocyanine is echter niet gebonden aan cellen in het lichaam van het dier, zoals hemoglobine, maar het groeft gewoon op zijn gemak door de bloedsomloop. Wanneer een zuurstofatoom zich aan hemocyanine bindt, kleurt het niet diep rood, maar licht blauwgroen, zoals koper ook doet wanneer het oxideert. Bij spinnen is het resultaat niet zo indrukwekkend, omdat hun lichaam om te beginnen zo weinig hemolymfe bevat; bij grotere geleedpotigen kan dit effect echter verbluffend zijn.
Het bloed van de degenkrab bijvoorbeeld is een delicate tint babyblauw dankzij de aanwezigheid van hemocyanine, net als het bloed van kreeften, rivierkreeften en de meeste weekdieren zoals slakken.
Maar wat nog fascinerender (en unieker) is aan het bloed van de degenkrab, is een chemische stof die wordt aangetroffen in de amoebocyten van zijn bloed. Wanneer deze wordt blootgesteld aan een potentieel gevaarlijke vreemde bacterie, stolt deze onmiddellijk rond de bedreiging, waardoor deze onschadelijk wordt gemaakt zonder daadwerkelijk te worden vernietigd. Dit effect is vrijwel onmiddellijk en het bloed kan worden gebruikt om een potentiële bedreiging te detecteren, zelfs als het is verdund tot een deel op een triljoen! Dit effect is verbazingwekkend nuttig voor het detecteren van bacteriële besmetting in zaken als medicijnen en vaccins, of op medische apparatuur zoals naalden, pacemakers, en tal van andere items die steriel moeten zijn. Geen enkel geneesmiddel op de markt kan door de FDA worden gecertificeerd tenzij het volgens deze methode is getest (bekend als de Limulus amebocyte lysate test, als eerbetoon aan de soort krab – Limulus polyphemus). Het is verreweg de beste manier die wetenschappers kennen om vast te stellen of een partij geneesmiddelen of vaccins al dan niet aangetast is. Als zodanig is het bloed van deze krabben een klein fortuin waard, het wordt verkocht voor ongeveer $ 60.000 per gallon.
Als u zich afvraagt hoe dit bloed wordt geoogst, de krabben (meer dan een half miljoen per jaar) worden zorgvuldig opgepikt wanneer zij de kust bezoeken voor kweekdoeleinden en in gekoelde vrachtwagens naar gecertificeerde laboratoria gebracht waar ongeveer 30% van hun bloed wordt afgetapt, waarna zij worden teruggebracht naar de zee. De bloedcellen worden vervolgens gescheiden door middel van centrifugering. Vervolgens worden de geïsoleerde cellen in gedestilleerd water gelegd waar ze uiteindelijk zullen barsten (zie Waarom zout vlees conserveert voor waarom dit gebeurt), waarbij de waardevolle chemische stof binnenin vrijkomt. Na te zijn gezuiverd, wordt het dan gevriesdroogd en opgeslagen om te worden gebruikt voor tests.
Ongeveer 85%-97% van de krabben die voor dit doel worden geoogst, overleven en gaan daarna vrolijk verder, waarbij de bloedspiegels van de krab binnen een week weer normaal zijn.
Zelfs met de relatief goede overlevingspercentages, kan dit alles hard klinken. Maar er is één diersoort naast de mens die, op zijn minst, blij is dat deze eigenschap van het bloed van de degenkrab in 1956 werd ontdekt door Dr. Frederik Bang- namelijk het konijn. Vóór de methode van het hoefijzerkrabbloed (LAL) om microbiële verontreinigingen op te sporen, werd een veel minder nauwkeurig en tijdrovend systeem gebruikt waarbij tests op levende konijnen werden uitgevoerd. (Bij deze pyrogeentest op konijnen werden de konijnen geïnjecteerd met een monster van de te testen stof.)
Dus om samen te vatten, als je niet te technisch bent in je definitie van “bloed”, spinnen hebben inderdaad een lichtblauwe vloeistof door hun lichaam stromen. Ook kan het bloed van de degenkrab op een dag je leven redden, als het dat al niet heeft gedaan.
Als je dit artikel leuk vond, kun je misschien ook genieten van onze nieuwe populaire podcast, The BrainFood Show (iTunes, Spotify, Google Play Music, Feed), evenals:
- Waarom kun je geen bloed gebruiken van iemand die een andere bloedgroep heeft dan jij?
- Wat betekenen de getallen in een bloeddruktest en wat vertelt deze test de arts?
- Feit of mythe: natrium verhoogt de bloeddruk
- Sushi is geen rauwe vis
- Spinnen en webben – waarom blijven ze niet vastzitten?
Bonusfeit:
- Hoornkrabben worden beschouwd als een soort levend fossiel, dat al minstens 450 miljoen jaar op aarde rondzwerft!