Hoe de ‘Ringvinger’ zijn naam kreeg

Snelle vraag: wat is romantischer dan oorsmeer en bloedzuigers? Als uw antwoord op deze vraag is “Waarom, niets, natuurlijk!” dan hebben we een etymologische geschiedenis waar uw naam op geschreven staat.

We krijgen af en toe vragen van lezers over het onderwerp van de liefde. Sommige daarvan, zoals “hoe lang duurt de liefde?” vallen buiten ons bestek. Andere, zoals de vragen die we krijgen over de ringvinger (“Waarom noemen we het de ringvinger?” en “Is dit de officiële naam voor die vinger?”), kunnen we beter beantwoorden.

Er is geen officiële naam in het Engels voor een van onze vingers. In de loop der jaren zijn er voor elk van onze vingers verschillende namen gekomen en gegaan. Maar ringvinger is momenteel de meest gebruikelijke manier om te verwijzen naar de vinger die ligt tussen de pink en de middelvinger aan elke hand (en het is niet spreektaal, slang, of anderszins afgekeurd). Sinds het Oud-Engels, toen hij de hringvinger werd genoemd, wordt naar deze vinger verwezen als de vinger waar de ring om gaat.

Er zit letterlijk een ring aan elk van Stefani’s negen andere vingers, behalve aan die ene die aangeeft dat het huwelijk in de toekomst ligt. Ze draagt zelfs zes ringen aan haar polsen om de ontbrekende bobble aan haar linker ringvinger te compenseren.
– Billy Dukes, Taste of Country, 26 jan. 2020

Oorsprong van de ringvinger

Een mogelijke verklaring waarom de ring om die specifieke vinger gaat, is te vinden in een 17e-eeuwse vertaling van een eerder boek van de Nederlandse arts Levinus Lemnius:

Hence the Antients had a custome, to wear a ring of gold on that finger, and to adorn it so above the rest: Omdat een klein takje van de arterie, en niet van de zenuwen, zoals Gellius dacht, zich uitstrekt van het hart naar deze vinger, waarvan u de beweging duidelijk zult waarnemen bij vrouwen die zwanger zijn en vermoeid op reis, en alle affecten van het hart, door de aanraking van uw voorvinger. En dit mag niemand absurd lijken; want ik gebruik om diegenen op te wekken die in een zwakte zijn gevallen, door in deze vinger te knijpen, en door de ring van goud met een beetje saffraan in te wrijven, want hierdoor gaat een herstellende kracht die erin zit, naar het hart, en verfrist de bron van het leven, waaraan deze vinger is opgewekt.
-Levinus Lemnius, Het geheime wonder der natuur in vier boeken, 1658

Sommigen dachten dat het simpele dragen van een ring om deze vinger kwalen zou verlichten, terwijl anderen dachten dat de vinger (of het gebied eromheen) moest worden afgeknepen. En weer anderen raadden wat meer stekende methodes aan.

Tussen de pink en de bloedzuigervinger bevindt zich bloedlating, die zeer heilzaam is tegen alle Feavers, tertianen en quartianen, en tegen de vlammen en diverse andere lettingen, die tot de paps en milt komen.
-Godfridus, The Knowledge of Things Vnknowne, 1663

The Leech Finger?

Het bovenstaande citaat brengt ons bij de bloedzuigers. Een van de vele namen die deze ringvinger in de loop der eeuwen heeft gehad is bloedzuigervinger. Dit is veel logischer wanneer men beseft dat bloedzuiger een zeer oude term is voor een arts of dokter (de bloedzuigende eencellige worm wordt zo genoemd vanwege de gewoonte van artsen om ze op patiënten te plakken, om zo ongewenst bloed te verwijderen). Naast de weinig welluidende bloedzuigervinger werd de ringvinger ook de bloedzuigervinger, de medische vinger, de artsvinger, de ringvinger en de hartvinger genoemd. Gedurende een korte periode in de 17e eeuw werd hij zelfs, zonder kennelijk gevoel voor ironie, de naamloze vinger genoemd.

Een halve cirkel bruto in de onderkant van de ringvinger, ontdekt een ongelukkig man, en van slechte geest, en resolutie.
-Richard Saunders, Palmistry, the Secrets Disclosed_, 1663

Om de flauwte van het hart te genezen. Het is goed om het gewricht van de Hart- of Physick-vinger te drukken en te buigen, of te wrijven met een stuk goud en saffraan: want van deze vinger gaat de vertue naar het Hart.
-T.K., The Kitchin-Physician, 1680

Q. Waarom wordt de Ring om de vierde vinger gedaan? B. Omdat die vinger de hartvinger wordt genoemd en een ader in zich heeft die naar het hart reikt, om zo de hartelijke en constante liefde aan te duiden die tussen man en vrouw zou moeten bestaan.
-Henry Turberville, An Abridgement of Christian Doctrine, 1648

Doe uw naamloze vinger in de wond, en maak daarmee drie kruisen op de wond, en zeg vijf Pater nosters, vijf Aves, en een Credo, ter ere van de vijf wonden.
-Reginald Scot, Scot’s Discovery of Witchcraft, 1651

Namen van andere vingers

Minstens één persoon die dit nu leest, mompelt ongetwijfeld “Waar is de oorsmeer? Mij was verteld dat er oorsmeer in dit artikel zou zitten.” Goed: hier is het oorsmeercitaat:

De laatste vinger en het minst van allen, wordt de oorvinger genoemd, omdat hij gewoonlijk wordt gebruikt om de oren schoon te maken.
-Johannes Indagine, Briefe Introductions, both Naturall, Pleasaunte, and also Delectable vnto the Art of Chiromancy (trans. by Fabian Withers), 1558

Zoals eerder gezegd, hebben de andere vingers in de loop der jaren allemaal meerdere namen gehad (zelfs de duim, die soms ook pollex wordt genoemd). De pink werd vroeger vaak de oorvinger genoemd, om de eenvoudige reden dat het de vinger was die het best als Q-Tip kon fungeren in de tijd voordat we dergelijke luxe artikelen hadden.

Dat is dus gebeurd.

Hoe dan ook, de pink schijnt niet dezelfde mate van gehechtheid aan het hart te hebben gekregen als de ringvinger had. Dit wil niet zeggen dat het geen betekenis had; een 16e eeuws boek stelde dat als de top van de pink niet de bovenste knokkel van de ringvinger bereikte, je “moest verklaren dat die persoon zeker een bastarde was.”

Bij het overzien van de lijst van mogelijke woorden, dingen en begrippen die mogelijk gekozen hadden kunnen worden om dit cijfer mee te versieren (bloedzuigers, oorsmeer, en bastaarden) moet je toegeven dat we er met ringvinger vrij gemakkelijk vanaf zijn gekomen.