Hoe nauwkeurig is Fruitvale Station?

Fruitvale Station, geregisseerd door Ryan Coogler, portretteert de laatste dag in het leven van Oscar Grant, een 22-jarige die werd neergeschoten en gedood door een Bay Area Rapid Transit (BART) politieagent genaamd Johannes Mehserle in Oakland vroeg op nieuwjaarsdag in 2009. De film gaat voorbij aan de aanzienlijke nasleep van het incident – protesten, rechtszaken, enzovoort – en concentreert zich op Grant zelf, gespeeld door Michael B. Jordan, en de details van die dag. Maar gezien wat er met Grant is gebeurd en de woedende debatten die daarop volgden, zijn die details beladen met emotionele en politieke resonantie. Kijkers zullen de film waarschijnlijk verlaten met de vraag: “Is dat wat er echt gebeurd is?” Dit is misschien nog wel meer het geval gezien het feit dat sommige momenten bijna te aangrijpend lijken om waar te zijn: Grant besteedt een groot deel van de film aan de voorbereidingen voor het verjaardagsfeest van zijn moeder; op een gegeven moment raakt hij bevriend met een zwerfhond.

Dus hoe nauwkeurig is de film? Coogler heeft nauw samengewerkt met openbare documenten, nieuwsberichten en Grant’s familie om de gebeurtenissen die hij op film heeft gezet samen te stellen, en het meeste van wat we te zien krijgen is waarheidsgetrouw aan die gebeurtenissen, voor zover we daar zeker van kunnen zijn. De film neemt echter wel een creatieve vrijheid met enkele minder belangrijke personages en scènes, en de namen van enkele hoofdrolspelers (meestal, diegenen behalve Grant die aanwezig waren bij de schietpartij) zijn veranderd. Hieronder volgt een poging om het merendeel van de feiten te scheiden van de occasionele fictie. Spoilers volgen.

Oscars verleden
Coogler, zelf een inwoner van Oakland, heeft gezegd dat tijdens het proces dat volgde op de schietpartij, “Oscar werd ofwel neergezet als een heilige die nooit iets verkeerds had gedaan in zijn leven, ofwel werd hij afgeschilderd als een monster dat kreeg wat hij die nacht verdiende,” en dat hij hoopt dat de film Grant’s “menselijkheid” zal herstellen.” De film probeert dus zowel het goede als het minder goede van de gedode jongeman in beeld te brengen. In een flashback is Oscar te zien in de gevangenis, waar hij bezoek krijgt van zijn moeder (Octavia Spencer). Het script legt niet uit waarom hij daar zit, maar kijkers kunnen afleiden dat het voor een drugsgerelateerde overtreding is, aangezien Oscar nog steeds betrokken is bij de verkoop van drugs.

Grant werd tussen zijn 18e en zijn dood vijf keer gearresteerd en zat in totaal ongeveer twee jaar in de gevangenis. Bij één gelegenheid gaf hij de politie een beëdigde verklaring dat hij ecstasy verkocht aan een paar vaste klanten. Zijn familie heeft gezegd dat Grant voor zijn dood serieus begon na te denken over het veranderen van zijn leven; zijn vriendin, Sophina Mesa (Melonie Diaz), met wie hij een vier jaar oude dochter had, zei dat ze twee dagen voor zijn dood spraken over het krijgen van een eigen huis samen en weg te gaan uit hun geboorteplaats. Grant was blijkbaar van plan om naar de kappersschool te gaan, omdat hij geleerd had hoe hij het haar van zijn medegevangenen moest knippen.

Die kappersschoolplannen worden niet vermeld in Fruitvale Station. Oscar, die beseft dat hij zijn oude supermarktbaantje niet terug kan krijgen, lijkt niet veel vooruitzichten te hebben. Hij heeft wel een gesprek met Sophina dat een echo is van het gesprek dat Grant blijkbaar met zijn familie had, en we zien hem een zak marihuana weggooien die hij had willen verkopen, ook al is de huur nog verschuldigd. (Het is onduidelijk of Grant zich daadwerkelijk op deze manier van zijn drugs heeft ontdaan.)

Nieuwjaarsavond
Veel van de actie in Fruitvale Station gaat over Oscars moeder’s verjaardag, wat misschien een dramatische opzet lijkt. Het was in feite de verjaardag van Wanda Johnson, en Grant kocht die dag krabben voor de gumbo die later die avond op het feest zou worden bereid.

In de film flirt Oscar met een jonge vrouw aan de toonbank terwijl hij wacht op de krabben; ze is van plan een visfrituur te houden voor een vriend, en heeft geen idee hoe ze die moet bakken of wat voor soort vis ze moet kopen. Hij belt charmant zijn grootmoeder op en laat haar de vrouw, Katie (Ahna O’Reilly), haar recept geven. Katie blijkt een verzonnen personage te zijn, maar wel één die gebaseerd kan zijn op een echt voorval: Volgens zijn grootmoeder, Bonnie Johnson, “belde Grant me eens en zei: ‘Oma, ik heb hier een klant die vraagt hoe je een stuk vis klaarmaakt. Ik zei: ‘Wil ze hem bakken of frituren?’ Hij wilde mijn geheime recept.”

Andere details blijken waargebeurd te zijn: Oscars moeder die voorstelt dat hij en zijn vrienden die avond de trein naar San Francisco nemen voor de festiviteiten, in plaats van met de auto te gaan; Oscars belofte aan zijn dochter Tatiana dat hij haar de volgende dag meeneemt naar Chuck E. Cheese om pizza te halen.

De zwerfhond echter, die Oscar bij het benzinestation tegenkomt en die vervolgens in zijn armen sterft nadat hij is aangereden door een op hol geslagen automobilist? Dat lijkt een van de weinige misplaatste creatieve vrijheden te zijn die Coogler heeft genomen. Coogler heeft de scène verdedigd als een waargebeurd voorval, zij het een dat Cooglers eigen jongere broer overkwam, niet Oscar Grant. Coogler gebruikte het voorval uit het leven van zijn broer, zegt hij, om een gat in Oscars leven op te vullen dat hij niet kon verklaren.

Grant hoopte ooit een pitbull te bezitten, en de regisseur heeft het hondenras vergeleken met zwarte mannen. “Je hoort nooit over een pitbull die iets goeds doet in de media,” vertelde hij de Huffington Post. “In veel opzichten zijn pitbulls net als jonge Afro-Amerikaanse mannen. Als je ons in het nieuws ziet, is het omdat we neergeschoten en gedood worden of omdat we iemand neerschieten en doden – omdat we een stereotype zijn.”

De schietpartij
Wat er precies gebeurde in de paar minuten op het treinplatform voordat Oscar Grant werd neergeschoten, wordt betwist door mensen die die avond aanwezig waren, ondanks de vele mobiele telefooncamera’s die het incident vanuit meerdere hoeken opnamen. Dit komt deels omdat de BART-agenten ter plaatse geen ooggetuigenverslagen hebben opgenomen, de trein doorstuurden naar zijn volgende bestemming nadat Grant was neergeschoten, en “weinig moeite deden”, volgens de San Francisco Chronicle, om passagiers naderhand op te volgen. “Geen van de zeven agenten in Fruitvale meldde via de radio dat er een schietpartij met betrokkenheid van een agent had plaatsgevonden,” merkt de Chronicle op. “Toezichthouders gestuurd naar het Fruitvale Station waren in eerste instantie in het donker, terwijl officieren op stations langs de lijn niet wisten dat ze een trein vol getuigen konden verwachten.”

Coogler houdt zich nauw aan verschillende verslagen van de schietpartij en neemt weinig dramatische vrijheid in het afbeelden ervan. (BART gaf Coogler toestemming om de scène te filmen op hetzelfde perron waar het gebeurde.) In gerechtelijke documenten die in augustus 2009 door het Superior Court werden ingediend, beweerde een getuige op de trein dat Grant en een andere man – die later geïdentificeerd werd als David Horowitch, die Grant kende toen ze beiden in de gevangenis zaten – “niets meer dan een worstelpartij” hadden nadat iemand een opmerking had gemaakt over Horowitch’ zoon. Dezelfde getuige zei dat hij en zijn vrienden hielpen het gevecht te beëindigen. Een andere passagier zag Grant en Horowitch ook vechten, maar zei dat er wel “10-12 zwarte mannen” bij betrokken waren. Horowitch zelf beweerde dat hij die avond niet betrokken was bij een gevecht met Grant.

In Fruitvale Station wordt het personage van Horowitch, genaamd Daniel Cale (Joey Oglesby), kort geïntroduceerd in de flashback scène van Oscar in de gevangenis; tijdens het bezoek van zijn moeder krijgen de twee ruzie nadat Cale een geringschattende opmerking maakt, waarmee de basis wordt gelegd voor hun latere handgemeen in de trein. (Het is onduidelijk of Horowitch ooit een dergelijke opmerking tegen Grant heeft gemaakt toen de twee in de gevangenis zaten). Katie, de semi-fictieve vrouw uit de supermarkt, maakt ook de cirkel rond: in een andere duidelijke toevoeging aan het verhaal herkent zij Oscar als hij langs de overvolle wagon rijdt en roept zijn naam, waardoor Cale hem opmerkt en het gevecht uitlokt.

Bij Fruitvale stapte Grant’s groep uit de trein – inclusief zijn vriendin, Mesa, die alvast naar beneden ging om op hen te wachten. De agenten die het eerst ter plaatse kwamen, Tony Pirone en Marysol Domenici, pakten Grant en vier van zijn vrienden op. Verschillende getuigen verklaarden dat Pirone agressief was, vloekte en buitensporig geweld gebruikte tegen de jonge mannen – en een van de agenten, die in de film Caruso (Kevin Durand) wordt genoemd, gedraagt zich net zo. Passagiers op de stopgezette trein begonnen op te nemen wat er gaande was – een getuige die tijdens Mehserle’s proces getuigde zei dat ze haar telefoon pakte omdat “Wat ik zag vond ik verkeerd.”

Andere details uit de film werden gehaald uit video’s en getuigenverklaringen van getuigen, waaronder Pirone’s gebruik van de zin “Bitch ass nigger, right?”, die op sommige opnames te horen is. Pirone beweerde dat hij iets herhaalde wat Grant tegen hem had gezegd, en Coogler toont een dergelijke uitwisseling tussen Oscar en Caruso. Oscar verzet zich niet tegen de agenten in zijn laatste momenten; een getuige die het incident filmde (naar verluidt van ongeveer 3 meter afstand), zei dat Grant “meewerkte” en de agenten smeekte hem niet neer te schieten terwijl Pirone en Mehserle hem op de grond dwongen.

The Aftermath
De film eindigt een paar uur nadat de schietpartij heeft plaatsgevonden, en vermeldt slechts kort de juridische gevolgen op een titelscherm. Mehserle, die beweerde dat hij zijn taser wilde pakken en niet zijn pistool, werd uiteindelijk veroordeeld voor onvrijwillige doodslag, wat tot verdere protesten leidde.* De agent werd veroordeeld tot twee jaar min de tijd die hij al had uitgezeten, minder dan de maximaal mogelijke straf. Hij werd in juni 2011 voorwaardelijk vrijgelaten. Pirone werd na het incident ontslagen; hij werd onlangs beschuldigd van werkloosheidsfraude.