Het verleden is geen plek om je leven lang te parkeren. Waarom je achterom kijkt. Waar je vast komt te zitten. En hoe je je bagage kunt inpakken om nu hier te zijn en te leven.
Lu Hanessian, MSc
Er is ‘been there, done that’.
En er is… ‘daar geweest, daar gebleven’. Onroerend goed daar gekocht.
Misschien is het een oude relatie (niet vergeven). Een gesprek uit het verleden (onderbroken). Een vroegere baan (gestopt, ontslagen), gemiste kans (dat schip is gevaren), verraad (nog vers), of bittere teleurstelling (nog steeds bitter).
Het is een oud huis. Je kent het goed. Elk hoekje. Alle stofbollen en spinnenwebben in je geest. Je verlaat zelden die krappe, vertrouwde vertrekken. Alsof de deuren altijd van binnenuit op slot zitten.
Als conflictbemiddelaar heb ik veel verhalen over gesloten deuren gehoord. Ik heb de oplossing tussen mensen vergemakkelijkt. En binnen mensen.
Onze eigen innerlijke strijd ontstaat tussen de werkelijkheid en een verhaal dat we erover vertellen. We komen vast te zitten. In een raster. Terwijl we zoeken naar elk stukje informatie dat dat oude verhaal bevestigt, leven we actief in retrospectief.
En nu? In dit tijdperk van tijdloosheid en onzekerheid, waarin de toekomst een fata morgana lijkt, kan leven in het verleden onze voorkeursmodus worden.
Rumination is geen slechte gewoonte of een slechte karaktereigenschap. Het is een toestand van geest en lichaam. Een wederzijds berichtensysteem. Het is een manier om te proberen ergens wijs uit te worden. Het probleem is dat we er nooit wijs uit worden. Het houdt ons in zijn greep. Het put ons uit. Brengt onze gezondheid in gevaar. En relaties.
Hoe kunnen we herkennen dat we oude verhalen recyclen? En als we het patroon eenmaal zien, hoe kunnen we het dan veranderen? Waardoor zouden we dat willen?
Als we eenmaal de dynamiek van “daar geweest, daar gebleven” doorzien, kunnen we leren om te schakelen. Onze toestand. Ons bewustzijn. Onze aandacht. En onze interne klok – van toen naar nu.
Dynamiek #1. Door oude scènes te herhalen, versterken we patronen van denken en reageren. (Het is ons verhaal. En we houden ons eraan.)
Door het herbeleven van een gebeurtenis, een gesprek, een relatie, een tijdsbestek, steeds weer opnieuw, trainen we onze hersenen om op een bepaalde manier te reageren.
Neuropsychologen zeggen dat we ons “zelf-referentiële circuit” activeren. Dit komt bijvoorbeeld naar voren in onderzoek naar depressie als een “aanhoudende, repetitieve” zelfkritiek. Ook wel bekend als “ruminatief piekeren”.
Rumineren is niet goedaardig. Door onze gedachten te herhalen en te herhalen, door te piekeren, versterken we oude denkpatronen en pijnlijke reactiepatronen. We voeren ze uit en reageren er steeds weer op, totdat we ervan overtuigd zijn dat er ooit maar twee keuzes zijn geweest voor wat dan ook in ons leven: De juiste en degene die we gekozen hebben. (Geroddel en spijt brengen veel tijd samen door.)
Het herbeleven van het verleden betekent dat we ergens anders leven.
Sommige van onze herbelevingen zijn zelfbeschermend. Pijnlijke herinneringen leven vaak in ons lichaam, niet omdat we ze opzettelijk opslaan, maar omdat de hersenen en het zenuwstelsel georganiseerd zijn om ze op te slaan voor latere verwerking.
Dynamiek #2. Hoe langer we onverwerkte angst opslaan, hoe meer ons lichaam zich herinnert. (Het verandert onze toestand.)
Hoe meer angst er op onverwachte manieren opduikt. Wanneer onze geest verward aanvoelt, vastzit in een draaicyclus, kunnen onze gedachten aanvoelen als de zilveren bal in de flipperkast. Hij gaat van rand naar rand tot hij er doorheen valt en weer omhoog komt voor meer.
Ons lichaam voelt het allemaal. En past zich negatief aan.
Racende gedachten betekenen een racend hart. Patronen van voelen en denken worden geassocieerd met fysiologische manieren van reageren.
Als je een stressor ervaart – zeg, een gedachte of gebeurtenis – en je voelt dat er iets in je activeert, dan reageer je. Die kettingreactie van stressreacties vindt plaats zonder uw bedoeling of toestemming.
U vecht (uitvallen, verdedigen, ruzie maken, u angstig en boos voelen, escaleren). Je vlucht (check-out, weglopen, verbergen, vermijden, angstig voelen, overwinteren). In beide gevallen mobiliseer je. Als de vecht- of vluchtstressreacties het ongemak van je stressor niet verminderen, raak je verdoofd, stort je in elkaar, immobiliseer je. Je bevriest.
Er zijn krachtige modaliteiten om ons door deze tedere, verwarde plaatsen te helpen. Persoonlijke en professionele ondersteuning, uitstekende bronnen van lectuur en andere generatieve paden voor gezondheid en welzijn kunnen veel potentiële hulpbronnen opleveren.
Leren en oefenen van zelfregulatie helpt om het lichaam te kalmeren en het zenuwstelsel te stabiliseren. Zodra ons lichaam kalm aanvoelt, zelfs voor korte periodes, kunnen we werken met onze gedachten en overtuigingen. Een kalm lichaam maakt plaats voor helderder denken.
Dynamiek #3. Het herbeleven van het verleden houdt ons vast tussen reactiviteit en weerstand. (Het is bekend.)
Rumineren over de jaren waarvan we denken dat we ze “verspild” hebben, brengt ze niet terug. Het brengt ons achteruit. Zoals een klok die stilstaat en dezelfde tijd aangeeft, hoe vaak we ook om de zon zijn gegaan.
Leven in het verleden is een terugkoppellus. Alleen herhaling, geen herstel. We komen in twee starre cycli terecht. Cycli van reactie en verzet die ons opgesloten houden in een ongemakkelijke, maar vertrouwde plaats. En dat is een deel van de verleiding: Het is een bekende entiteit.
Reactiviteit: De angstige cyclus (toekomstige tijd)
We zijn gespannen over wat misschien in het verschiet ligt. Dus zetten we ons schrap. We leven in een plaats van constante cognitieve en biologische waakzaamheid. Alsof ons zenuwstelsel de hele tijd groot licht heeft. Het is allemaal onbekend. In tegenstelling tot het verleden, waar niets te voorspellen of voor te bereiden valt. Niets te verliezen of te beschermen.
We kunnen ons uitgeput voelen, hulpeloos, angstig, kwetsbaar voor krachten van buitenaf die ons en mensen om wie we geven potentieel kunnen kwetsen en dwarsbomen. Deze toekomstige zorgen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden.
Vastzitten in reactiviteit – zelfs als het anticiperende angst is – is een andere manier waarop we in het verleden leven. We grijpen terug op ervaringen uit het verleden die ons geleerd hebben het ergste te verwachten. We spelen oude angsten en kwetsuren na die ons onbeweeglijk houden.
Weerstand: De vicieuze cirkel (verleden tijd)
We zijn gespannen over wat al is voorgevallen. Dus we “kauwen erop”, “draaien het om in onze geest”. Elke keer als we het omdraaien, voelen we het opnieuw. We beleven het opnieuw. En nog eens.
ruminari, v; Latijn; jaren 1530; “op de kauwen”, “in gedachten omkeren”
Door erop te kauwen, raken we verwikkeld in het verleden. Hé, het maakt geen ruzie met ons. Er is geen risico. Geen verrassingen. Geen kans meer op teleurstelling of mislukking. Geen vraag naar verandering. Maar…
De consequentie van het in stand houden van deze dynamiek is dat we klein leven. We krimpen. We minimaliseren. Immobiliseren. En we lijden. Niet alleen gaat het leven aan ons voorbij terwijl we achterom kijken, maar we verliezen ook ons vermogen om ermee om te gaan, te hopen en te dromen.
De meest pijnlijke consequentie van leven in het verleden? We stoppen met groeien.
Leven in het verleden weerhoudt ons ervan aanwezig te zijn bij onszelf nu. We staan onszelf niet toe om in relatie met onszelf te zijn – om bij te werken wie we zijn in deze huidige realiteit.
Het is nooit te laat om deze patronen van vermijding en afkeer te doorbreken. Dankzij neuroplasticiteit – het vermogen van onze hersenen om te groeien en te veranderen – groeit wat we beoefenen.
We kunnen een nieuwe praktijk ontwikkelen. Hoe? Hier zijn 6 wetenschappelijk onderbouwde suggesties.
Curiositeit bevordert de groei van de hersenen. Letterlijk. Hoe meer je nadenkt over wat je dwarszit en blokkeert, hoe meer je nieuwe neurale paden kweekt.
Hoe dichter je hersenweefsel, hoe slimmer je wordt. Niet kwantumfysisch slim, maar emotioneel intelligent. Dat soort processen stimuleert elk systeem in je lichaam. Immuun. Hart. Ademhalingsstelsel. Ontstekingsremmend. Integrative.
Curiosity bouwt bindweefsel. Het nodigt uit tot onderzoek. Het houdt je bezig in het nu. Het vraagt je om geduldig te zijn. En vertrouwen.
Het volgende niveau? Roep een angst op – van afwijzing, van verlies, van mislukking, van succes – en traceer het naar zijn geboorteplaats. Hoeveel van je frustraties en zorgen zijn geworteld in het verleden? Hoe komt angst uit het verleden nu in je leven naar voren? Wat is het patroon? Hoe weet u dat? Volgens welke voorwaarden leeft u?
Leven in het verleden kan een onbepaalde wachtplaats zijn. Wachten op wat?
Kom tot bezinning.
Ontdek het moment. Dit vereist dat we nieuwsgierig worden naar onze eigen ervaring op dit moment. Waar ben je je op dit moment bewust van? Je kunt je vijf zintuigen gebruiken om wat specifieke informatie te krijgen. Onze zintuigen geven ons informatie over onze ervaring en omgeving. Juist. Dit. Minuutje.
Dit bewustzijn haalt je uit je standaard modus netwerk (DMN) in je hersenen – het gebied dat neurowetenschappers het “huis van persoonlijk melodrama” hebben genoemd – en brengt je in het gebied dat bewustzijn, zintuiglijke informatie, zelfreflectie, zelfkennis bemiddelt.
Door bij onze zintuigen te komen, richten we onze aandacht naar binnen, niet naar achteren. Focussen op het verleden stelt ons niet in staat te horen wat er nu om ons heen is. In de natuur zijn verbindt je met je eigen natuur.
Je hersenen nemen er nota van, en cc’s de rest van je lichaam om op dezelfde pagina te komen.
Get anchored.
Hoe je ademt beïnvloedt je toestand. Oppervlakkig of onregelmatig ademen is gevaarlijk voor de stresssensoren van het lichaam. Zelfs een minuut van aandacht voor het ritme van je hart en longen verankert je in het huidige moment. Ademhaling brengt je hier.
Kalmeren, stabiliseren, en verschuiven. Wanneer we ons bewust worden van het gevoel, de gedachte, de sensatie van het huidige moment, kunnen we beginnen het aan te passen. Zelfs een haartje. Van angstig naar minder angstig. Van minder angstig naar relatief kalm. Enzovoort.
Geleidelijk aan, bindt deze ademhaling je aan het moment. Je bouwt een basis voor zelfregulatie. Dat stelt je in staat om af te luisteren wat er op dat moment in je omgaat – en je reactie op te merken.
Noteer de reacties van je lichaam op stressoren.
Zintuiglijke gegevens brengen onze geest en ons lichaam op één lijn met de werkelijkheid. Het is wat we opmerken in deze momentopname van tijd. We kunnen deze gegevens zonder oordeel in ons opnemen. En zonder dat er een verhaal aan vastzit.
Wat voel ik op dit moment? Waar voel ik het? Wat heb ik op dit moment nodig? Wat is een andere manier om dit te zien?
Het heen en weer schakelen tussen gevoel, adem, gedachten en emoties is een fascinerend en krachtig proces van zelfregulering. Het gebruik van zowel bottom up (kalmeren via het lichaam) als top down (gebruik maken van cognitieve processen) regulatie is een tweerichtingsysteem.
Met oefening kunnen we beter en sneller worden in kalmeren. En opmerken…
Opmerken wat je probeert te vermijden.
Als je je eenmaal verbonden voelt in lichaam en geest, zul je dingen opmerken. Nieuwsgierigheid schept meer ruimte in ons. In die open ruimte voel je je misschien meer verbonden met jezelf. Alsof de grond steviger aanvoelt. Je voelt je niet meer gebonden aan dat reflexieve oude gevoel van zweven of willen afleiden of verbergen.
Je kunt meer verdragen. Je bandbreedte breidt zich uit. Dingen die je een tijdje gek maakten, storen je nu niet meer zo erg. Uw ongemakkelijkheidsgevoelens zijn groter. Je hebt gemerkt dat al deze gevoelens en gewaarwordingen… voorbijgaan. Als je ze laat gaan.
Je denken is nu een beetje anders, nietwaar? Het is niet meer zo star. Je merkt dat je stressreactie minder reactief is, meer proactief. Minder buiten je controle, en meer binnen je bereik van keuze. Je begint in te zien dat het verleden geen plek is om jezelf een leven lang te parkeren. Je begint je bagage in te pakken.
Nu je hier bent, kun je jezelf wat hardere vragen stellen met tedere zorg. Wat wil je hart? Wat is uw hoop voor uzelf? Welk werk verlang je te doen in deze wereld? Wat heeft je tegengehouden? Wat kun je vermijden door in het verleden te leven?
Reframe.
Meer geaard, open, nieuwsgierig en toleranter, kun je overtuigingen in twijfel trekken. Onderzoek uw interpretatie van de dingen. Leer te onderscheiden hoe je ziet. Hoe de manier waarop u ziet uw repertoire van acties heeft versmald of uitgebreid.
Herinner u een oud verhaal dat u vandaag nog steeds activeert. Het verleden is aanwezig. Vraag uzelf af wat u er nog steeds van gelooft, over uzelf, over anderen. Hoe vertel je het verhaal aan jezelf? En wat is het gevolg van die manier van vertellen? Hoe voel je je daardoor? Wat voel je en doe je vervolgens?
Vraag jezelf met nieuwsgierigheid en zelfempathie af: wat is een andere manier om dat te zien? Vertel ik mezelf wel de hele waarheid?
Door onze eigen perceptie in twijfel te trekken, zonder te oordelen, beginnen we andere invalshoeken te overwegen. Alsof we ons oog wegtrekken van een pinhole en een heel vergezicht voor ons zien.
Door je gevoelens te veranderen, zie je dingen anders.
Door je bewust te worden van wat je vermijdt en recycleert, kun je op microniveau beslissingen nemen over wat je op dit moment als de waarheid beschouwt.
Aanwezig zijn is geen doel. Het is een gegeven. Dit moment is ons gegeven. Aanwezigheid is een reeks van momenten. Momenten zijn vluchtig, omdat we altijd groeien.