Er is een populair kinderverhaaltje over een vos en een paar druiven. Volgens het verhaaltje struint de uitgehongerde vos de bossen af op zoek naar iets om zijn maag te vullen. Gelukkig stuit de vos op een wijnstok met rijpe, sappige druiven. Zijn honger stuwt hem, de vos snelt naar de wijnstok.
Helaas, de druiven hangen aan een tak die een beetje hoog is. De vos doet een paar stappen terug en springt in de lucht, zijn kaken klapperen als hij probeert de druiven te bereiken.
Too bad.
De druiven zijn net buiten zijn bereik. De vos geeft het niet snel op en probeert opnieuw de druiven te bereiken, maar ondanks al zijn inspanningen lukt het hem niet de druiven te bereiken. Na verschillende mislukte pogingen, geeft de vos het eindelijk op. Terwijl hij in het bos op zoek gaat naar iets anders om zijn maag te vullen, zegt de vos tegen zichzelf dat de druiven waarschijnlijk toch zuur waren. Waarom zegt hij dit, terwijl hij zeker weet dat de druiven er rijp en sappig uitzagen?
Lager bij huis, weg van de bossen, hebben we allemaal soortgelijke ervaringen gehad. Bijna iedereen kent wel iemand die heeft geweigerd te stoppen met roken, ook al weet die persoon dat roken niet goed voor hem of haar is. Ondanks al het wetenschappelijke bewijs dat de effecten van roken aantoont, overtuigt de persoon zichzelf ervan dat roken niet zo slecht voor hem is.
Andere keren doen we dingen die ons een slecht of schuldig gevoel geven. U kunt bijvoorbeeld besluiten om uw sportschool over te slaan, zodat u een extra aflevering van de tv-serie die u op Netflix kijkt, kunt halen. Omdat je jezelf had beloofd om elke dag te gaan sporten, blijf je achter met een schuldgevoel, zelfs als je naar de tv-show kijkt.
Waarom gebeurt dit? Waarom zegt de vos dat de druiven waarschijnlijk zuur zijn? Waarom rechtvaardigt uw vriend zijn of haar roken, zelfs als hij of zij weet dat het schadelijk is voor zijn of haar gezondheid? Waarom voel je je schuldig als je je gym-sessie mist om een TV-show te halen? Het antwoord op al deze vragen is iets dat bekend staat als cognitieve dissonantie.
WAT IS COGNITIEVE DISSONANTIE?
Cognitieve dissonantie verwijst naar de gevoelens van ongemak die ontstaan wanneer het gedrag of de houding van een persoon in strijd is met de waarden en overtuigingen van de persoon, of wanneer nieuwe informatie die in strijd is met hun overtuigingen aan hen wordt gepresenteerd. Mensen houden van consistentie. Zij willen de zekerheid dat hun waarden en overtuigingen altijd juist zijn geweest. Ze willen altijd handelen op een manier die in overeenstemming is met hun overtuigingen. Wanneer hun overtuigingen worden uitgedaagd, of wanneer hun gedrag niet in lijn is met hun overtuigingen, creëert dit een verschil van mening (dissonantie).
Omdat de dissonantie een ongemakkelijk gevoel is, moet de persoon ofwel zijn gedrag, zijn houding of zijn overtuiging veranderen om de dissonantie te verminderen en het evenwicht te herstellen. Het ongemakkelijke gevoel veroorzaakt door cognitieve dissonantie kan zich manifesteren als stress, angst, spijt, schaamte, verlegenheid, of gevoelens van negatieve eigenwaarde.
Dit verklaart waarom u zich slecht voelt wanneer u uw sportschoolsessie mist. Omdat u gelooft dat naar de sportschool gaan goed is voor uw gezondheid en fitheid, druist het missen van de sportschool voor een tv-programma in tegen uw overtuigingen, wat een ongemakkelijk gevoel veroorzaakt. Omdat de rokende vriend weet dat roken slecht is en toch van roken houdt, probeert hij zijn overtuigingen te veranderen door zichzelf ervan te overtuigen dat roken niet zo slecht is. En omdat hij de druiven niet kan bereiken, verandert de vos zijn houding en overtuigt hij zichzelf ervan dat de druiven toch al zuur waren.
De eerste persoon die cognitieve dissonantie onderzocht was een psycholoog die bekend staat als Leon Festinger. Festinger infiltreerde in een sekte waar de leden ervan overtuigd waren dat de aarde vernietigd zou worden door een vloed voor het aanbreken van 21 december 1954.
Volgens de sekteleider zouden de ware gelovigen gered worden door een vliegende schotel en meegenomen worden naar een planeet die bekend staat als Clarion. In afwachting van de zondvloed verlieten enkele van de meer toegewijde leden van de sekte hun banen, scholen en echtgenoten en gaven hun geld en bezittingen weg.
Toe jammer voor hen, want de zondvloed kwam nooit.
Hier wordt het echter interessant. Terwijl de niet toegewijde leden, die hun leven niet hadden opgegeven, zich realiseerden dat de sekteleider hen voor de gek had gehouden, waren de meer toegewijde leden ervan overtuigd dat hun trouw de wereld had gered. In plaats van te aanvaarden dat hun geloof verkeerd was, vonden zij een manier om de gebeurtenissen te verklaren op een manier die hun geloofssysteem in stand hield.
Na het uitvoeren van een aantal experimenten, kwam Leon Festinger met de theorie van cognitieve dissonantie. Volgens deze theorie heeft ieder mens een aangeboren drang om een interne consistentie van cognities te handhaven en een staat van spanning te vermijden.
Ieder mens heeft een innerlijke behoefte om zijn overtuigingen en gedragingen consistent te houden. Elke inconsistentie veroorzaakt door tegenstrijdige overtuigingen en gedragingen veroorzaakt een spanning of disharmonie. Net zoals honger leidt tot een activiteit bedoeld om deze honger te verminderen, zal de spanning veroorzaakt door cognitieve dissonantie leiden tot een activiteit bedoeld om deze spanning te verminderen.
Omdat het vermijden van cognitieve dissonantie een aangeboren verlangen is, heeft cognitieve dissonantie een zeer krachtige invloed op onze handelingen en gedragingen. Het beïnvloedt onze evaluaties, oordelen en beslissingen. Het verklaart ook veel voorkomende maar irrationele menselijke neigingen, zoals rechtvaardiging, rationalisatie en onze voortdurend veranderende overtuigingen en houdingen.
Zo zal iemand die een dure schoen koopt in een luxe winkel, terwijl hij dezelfde schoen goedkoper had kunnen kopen in een andere winkel, zichzelf ervan overtuigen dat de goedkopere schoen nep is om zijn aankoop te rechtvaardigen, zelfs als er geen verschil is tussen de schoenen.
Ook zal iemand die gelooft dat een goed dieet goed is voor de gezondheid, maar graag junkfood eet, cognitieve dissonantie ervaren. Om de spanning te verminderen, zou de persoon de hoeveelheid junk kunnen verminderen die ze elke week consumeert. In dit geval heeft de cognitieve dissonantie haar gemotiveerd om haar levensstijl te veranderen.
VOORZIENINGEN VAN COGNITIEVE DISSONANTIE
Cognitieve dissonantie doet zich voor wanneer u zich in situaties bevindt waarin er een inconsistentie is tussen uw waarden, overtuigingen, attitudes en acties. Dergelijke situaties kunnen worden veroorzaakt door:
Forced Compliance Behavior
Forced Compliance Behavior verwijst naar situaties waarin een persoon gedwongen wordt om acties uit te voeren die niet consistent zijn met zijn of haar overtuigingen. Denk aan een accountant die van haar baas te horen krijgt dat hij een geval van financiële malversatie moet verdoezelen. De accountant gelooft dat dit verkeerd is, maar toch kan ze gedwongen worden om het te doen om haar baan te behouden.
Dit leidt tot cognitieve dissonantie.
Besluitvorming
Beslissingen zijn een deel van het leven. Je moet honderden beslissingen nemen om elke dag door te komen. Wat u misschien niet weet, is dat het nemen van beslissingen in het algemeen dissonantie oproept. Dit komt omdat alle beslissingen een keuze inhouden tussen twee of meer alternatieven. Elk alternatief heeft zijn voor- en nadelen. Kiezen voor één alternatief betekent dat u afziet van alle voordelen van het niet-gekozen alternatief, terwijl u tegelijkertijd verzekerd bent van de nadelen van de door u gekozen beslissing, iets wat bekend staat als beslissingskanskosten.
Dit is wat de dissonantie veroorzaakt. Hoe aantrekkelijker of gelijkaardiger de twee alternatieven zijn, hoe meer cognitieve dissonantie u ervaart. Om deze dissonantie te verminderen, rechtvaardigen mensen uiteindelijk hun beslissingen, zelfs in situaties waarin ze duidelijk de slechtste beslissing hebben genomen.
Laten we eens aannemen dat je moet kiezen tussen twee banen. De ene baan is in een derde wereld land, maar het loon is vrij goed. De andere baan is in je geboortestad, maar het loon is niet echt wat je zou willen. Als je de baan in het derdewereldland neemt, verdien je over een paar jaar genoeg geld om je droomhuis te kopen, maar je bent dan wel ver weg van je familie en vrienden. Neemt u de baan dichter bij huis, dan bent u wel in de buurt van uw familie en vrienden, maar kunt u zich uw droomhuis niet veroorloven.
Dit kan een grote dissonant scheppen, want u wilt dicht bij vrienden en familie zijn, terwijl u ook uw droomhuis wilt kunnen kopen. Als u eenmaal een beslissing hebt genomen – ongeacht wat u kiest – zult u merken dat u de beslissing rechtvaardigt. Uw geest zal manieren vinden om de beslissing te ondersteunen, zodat u zich tevreden voelt dat u de juiste beslissing hebt genomen.
Effort
Mensen hebben de neiging prestaties te waarderen op basis van de hoeveelheid moeite die het kostte om ze te bereiken. Iemand die 10 jaar heeft moeten sparen om een Ferrari te kopen, zal deze meer waarderen dan die jongeman die binnen vier maanden miljoenen heeft verdiend met cryptocurrencies en zichzelf een vergelijkbare Ferrari heeft gekocht.
Dingen die veel moeite kosten, worden hoger gewaardeerd omdat we dissonantie zouden ervaren als we veel moeite zouden doen om slechts een kleine prestatie te leveren.
Helaas werkt de wereld niet altijd op deze manier. Soms doen we veel moeite en krijgen we een triest resultaat. Dit leidt naar verwachting tot dissonantie. Om deze dissonantie te verminderen, overtuigen we onszelf ervan dat de uitkomst oké was, dat we niet echt veel moeite hebben gedaan, of dat de inspanning plezierig was. Dit wordt effort justification genoemd.
Gaining New Information
Een andere belangrijke oorzaak van cognitieve dissonantie is het tegenkomen van informatie die tegen onze overtuigingen ingaat. Laten we eens kijken naar het voorbeeld van Festinger’s sekteleden uit de jaren 50. Deze groep mensen geloofde dat er een overstroming zou komen en dat een vliegende schotel hen te hulp zou schieten. Op de ochtend van 21 december bleek er noch een overstroming noch een UFO te zijn. Deze nieuwe informatie was in strijd met hun geloof, wat resulteerde in cognitieve dissonantie.
Om hun ongemak te verminderen, overtuigden de sekteleden zichzelf er vervolgens van dat de wereld gered was vanwege hun geloof, en ze begonnen aan een nieuwe missie om het woord over de wereld te verspreiden.
FACTOREN DIE DE COGNITIEVE DISSONANTIE BEÏNVLOEDEN
De mate van cognitieve dissonantie die een persoon ervaart, varieert afhankelijk van de specifieke situatie die de dissonantie veroorzaakte en de omstandigheden rond de situatie. De intensiteit van de ervaren cognitieve dissonantie wordt over het algemeen beïnvloed door de volgende factoren:
- Persoonlijke cognities, zoals overtuigingen over zichzelf en persoonlijke waarden resulteren in een hogere mate van cognitieve dissonantie. Mensen zien er niet graag dom, oneerlijk of onethisch uit, daarom zullen zij zich zeer ongemakkelijk voelen bij elke dissonantie die hun zelfbeeld bedreigt.
- Het belang van de cognitie. In het algemeen, als de overtuiging of waarde hoog gewaardeerd wordt, dan zal de resulterende dissonantie sterker zijn.
- De dispariteit tussen de consonante (harmonieuze) overtuiging en de dissonante (tegenstrijdige) gedachten, actie of informatie. Hoe groter de dispariteit, hoe groter de dissonantie.
- De mogelijkheid om de dissonantie op andere manieren te verklaren. Als er meerdere manieren zijn om de dissonantie weg te verklaren, dan zal de intensiteit van de dissonantie worden geminimaliseerd.
- De vertakkingen van het besluit, evenals het gemak waarmee de gevolgen van het besluit ongedaan kunnen worden gemaakt. Permanente besluiten met aanzienlijke vertakkingen hebben de neiging sterkere dissonantie te veroorzaken.
Deze factoren bepalen de invloed van de dissonantie en de moeite die wij zullen doen om het ongemak te verminderen of te elimineren. Hoe sterker de dissonantie, hoe meer druk er is om de spanning te verminderen.
Hoe COGNITIEVE DISSONANTIE HERKENNEN
Cognitieve dissonantie is natuurlijk, en iedereen maakt dagelijks verschillende gradaties van dissonantie door, afhankelijk van de verschillende situaties waarin we ons bevinden en de overtuigingen die worden uitgedaagd. Vaak is de mate van dissonantie zo onbeduidend dat onze geest het oplost zonder dat we ons er in de verste verte van bewust zijn dat we cognitieve dissonantie ervaren.
Soms echter wordt het gevoel van onbehagen sterk genoeg dat je je ervan bewust wordt dat er iets niet klopt, zelfs als je misschien niet herkent dat je cognitieve dissonantie ervaart.
Dus, hoe kun je met zekerheid zeggen wanneer je cognitieve dissonantie ervaart? Hieronder volgen enkele veel voorkomende tekenen die duiden op dissonantie:
- Gevoel van preutsheid of ongemakkelijkheid: Heb je ooit een ongemakkelijk gevoel in de put van je maag gevoeld vlak voor of vlak na het doen van iets of het nemen van een beslissing? Vaker wel dan niet, is dit een teken dat u cognitieve dissonantie ervaart.
- Conflictvermijding: Sommige mensen houden helemaal niet van conflicten of confrontaties. Wanneer ze geconfronteerd worden met een potentiële confronterende situatie, kiezen ze de weg van de minste weerstand, namelijk het conflict vermijden. Conflictvermijding kan ook een teken zijn van cognitieve dissonantie. In plaats van de situatie onder ogen te zien, besluiten zij de mentale angst die met het conflict gepaard gaat te vermijden.
- De feiten negeren: Een ander zeker teken van cognitieve dissonantie is het negeren van de feiten en het nemen van beslissingen die verkeerd zijn vanuit een rationeel oogpunt. Een zwaarlijvig persoon kan bijvoorbeeld doorgaan met het consumeren van junkfood, zelfs wanneer hij door de dokter is gewaarschuwd dat dit nadelige gevolgen zal hebben voor zijn gezondheid.
- Rationalisatie: Als je een beslissing neemt en jezelf er vervolgens van overtuigt dat je de juiste beslissing hebt genomen, is dat precies daar een indicator van cognitieve dissonantie.
- FOMO: Dit staat bekend als de angst om iets te missen. Hoe vaak heb je uiteindelijk naar de club met je vrienden, terwijl je weet dat je moet dat geld te sparen? De angst om iets te missen zorgt ervoor dat je iets doet dat tegen je geloof ingaat om er cool uit te zien of om indruk te maken op je vrienden. Dat is cognitieve dissonantie daar.
- Schaamte: Wanneer we iets doen dat tegen onze overtuigingen ingaat, vooral onze persoonlijke overtuigingen, eindigen we met een gevoel van schaamte. Zelfs nadat je hebt geprobeerd te rationaliseren wat je hebt gedaan, voel je er nog steeds wroeging over en wil je misschien zelfs je keuzes of daden verbergen voor andere mensen.
- Schuldgevoel: Iets doen dat tegen je overtuigingen ingaat, gaat ook vaak gepaard met schuldgevoelens. Je hebt het gevoel dat je het verknald hebt, dat je in plaats daarvan iets anders had moeten doen. De cognitieve dissonantie voorafgaand aan zo’n actie wordt meestal gekenmerkt door angst vlak voor de actie, gevolgd door schuldgevoel nadat de actie is ondernomen. Dit wordt meestal gevolgd door rechtvaardiging als je probeert om het schuldgevoel te verlichten.
WIJZE VAN REDUCING VAN COGNITIEVE DISSONANTIE
Wanneer er een conflict bestaat tussen iemands overtuigingen, gedachten, meningen en handelingen, beweert de theorie van cognitieve dissonantie dat de persoon een aantal stappen zal ondernemen om de dissonantie en de daarmee gepaard gaande gevoelens van onbehagen te verminderen. Er zijn drie gemeenschappelijke reacties op cognitieve dissonantie. Deze zijn:
Change The Dissonant Beliefs
Dit is de eenvoudigste en meest effectieve manier om cognitieve dissonantie op te lossen. Laten we uw rokende vriend overwegen. De vriend is verslaafd aan sigaretten, maar op het pakje sigaretten staat een waarschuwing dat roken schadelijk is voor de gezondheid. Dit creëert dissonantie. Hij kan op zoek gaan naar nieuwe informatie die de overtuiging dat roken schadelijk is terzijde kan schuiven.
Als hij bijvoorbeeld een artikel tegenkomt waarin wordt beweerd dat onderzoek geen definitief verband heeft aangetoond tussen roken en longkanker, kan dergelijke informatie ertoe leiden dat hij de overtuiging dat roken schadelijk is voor zijn gezondheid verandert, waardoor de dissonantie vermindert.
Hoewel het veranderen van de dissonante overtuiging de eenvoudigste manier is om dissonantie te verminderen, is het niet de meest gangbare. Dit komt omdat mensen in de meeste gevallen niet zo bereid zijn om hun overtuigingen te veranderen, vooral de fundamentele overtuigingen die zij sinds hun kindertijd hebben gevormd. Dit leidt tot de tweede reactie.
Change The Conflicting Action Or Behavior
Als de persoon geen nieuwe informatie kan vinden om hem of haar te helpen zijn of haar overtuigingen te veranderen, kan de persoon de dissonantie nog steeds oplossen door zich te ontdoen van de actie of het gedrag dat de dissonantie veroorzaakt. Laten we nog eens kijken naar onze rokende vriend.
Aannemende dat hij geen concrete informatie kon vinden om hem de overtuiging te doen veranderen dat roken schadelijk is voor zijn gezondheid, heeft onze vriend de optie om te stoppen met roken. Helaas is onze vriend verslaafd aan roken, en daarom zal stoppen met roken een moeilijke zaak voor hem zijn. Net als onze vriend slagen veel mensen er niet in om dissonantie te elimineren door hun acties of gedrag te veranderen. Dit komt omdat het veranderen van goed aangeleerd gedrag niet gemakkelijk is.
Soms kan het tegenstrijdige gedrag of de tegenstrijdige actie zelfs enig voordeel voor de persoon hebben (bijvoorbeeld een persoon die spiekt bij een examen). In dergelijke gevallen heeft de persoon een manier nodig om de dissonantie te elimineren zonder zijn overtuigingen of gedrag te veranderen, wat ons leidt naar de derde methode.
Reduce The Significance Of The Conflicting Belief
Dit is de meest voorkomende methode om cognitieve dissonantie te verminderen. Met deze methode, verandert de persoon hoe hij de tegenstrijdige overtuiging of het gedrag percipieert. Met andere woorden, zij vinden een manier om de tegenstrijdige cognitie te rationaliseren.
Och, laten we onze rokende vriend eens bekijken. Zonder enige informatie om hem te helpen zijn overtuiging te veranderen en niet in staat om te stoppen met roken, zou hij zijn roken kunnen rechtvaardigen door te zeggen dat de wereld vol gezondheidsrisico’s is en dat hij realistisch gezien niet alle risico’s kan vermijden.
Aternatief zou hij tegen zichzelf kunnen zeggen dat het beter is om een kort leven vol plezier te leiden (roken) dan een lang leven zonder plezier te leiden. Op die manier vermindert hij het belang van de overtuiging dat roken slecht is voor zijn gezondheid.
REAL-LIFE VOORBEELDEN VAN COGNITIVE DISSONANCE
Hieronder volgen enkele voorbeelden van cognitieve dissonantie in het dagelijks leven:
- Stelt u zich een situatie voor waarin iemand gekwetst wordt door zijn partner. U zult de meeste van hen horen zeggen dat ze de rode vlaggen niet hadden moeten negeren. Dit is cognitieve dissonantie in het spel. De persoon ziet in feite tekenen dat de partner een aantal negatieve eigenschappen heeft, maar omdat de persoon verliefd is, overtuigt hij of zij zichzelf ervan dat ze tijdelijk zijn, of dat de goede eigenschappen van de partner zwaarder wegen dan deze tekenen. Dit is dezelfde reden waarom mensen in mishandelende relaties blijven. Bijvoorbeeld, een dame die geslagen wordt door haar minnaar na een jaar in een relatie te zitten ervaart cognitieve dissonantie omdat ze van haar partner houdt maar niet van zijn gedrag. Om de dissonantie te verminderen, kan ze het gekwetst worden over het hoofd zien en kijken naar de positieve eigenschappen van de partner. Op die manier kiest de dame ervoor om bij een mishandelende partner te blijven.
- Gevraagd om hun huidige partner en hun ex te vergelijken, zullen de meeste mensen hun huidige partner hoog inschatten, ongeacht de feitelijke verschillen tussen de twee partners. Na de beslissing te hebben genomen om de ex te verlaten en de huidige partner aan de haak te slaan, romantiseren mensen de huidige partner om tevreden te zijn dat ze de juiste beslissing hebben genomen.
- Stel je een HR-manager voor die de opdracht krijgt een werknemer te ontslaan wegens wangedrag, zelfs als er geen bewijs is waaruit blijkt dat de werknemer wangedrag heeft gepleegd. Het gebrek aan bewijs en de morele opvattingen van de HR-manager over goed en fout kunnen leiden tot cognitieve dissonantie. Als hij de wensen van de directie niet volgt, zet de HR-manager misschien ook zijn eigen baan op het spel. Dit versterkt de dissonantie en kan er zelfs toe leiden dat de HR-manager stress ervaart.
- De meeste mensen met verslavingen weten dat de verslavingen slecht voor hen zijn, maar toch willen ze zich overgeven aan hun verslavingen, wat leidt tot cognitieve dissonantie. Velen van hen vinden manieren om hun verslavingen te rationaliseren of te rechtvaardigen, wat het nog moeilijker voor hen maakt om de verslaving te stoppen.
WRAPPING UP
Cognitieve dissonantie is het gevoel van onbehagen dat we voelen wanneer onze acties en ons gedrag niet in overeenstemming zijn met onze overtuigingen en waarden. Dit gevoel van onbehagen is zo groot dat cognitieve dissonantie een zeer grote invloed kan hebben op onze beslissingen en de acties die we ondernemen.
Cognitieve dissonantie kan ook worden gebruikt om ons te manipuleren om dingen te doen die we niet willen doen.
Bewust worden van het effect van cognitieve dissonantie op onze beslissingen en begrijpen hoe we het kunnen overwinnen, kan ons helpen betere beslissingen te nemen en ons helpen positieve gedragsveranderingen door te voeren in plaats van te blijven liegen tegen onszelf.
