Kruiswoordraadsels zijn altijd een troost geweest in moeilijke tijden. Hier is hoe de moeilijkste momenten van de 20e eeuw de geschiedenis van de puzzel vormden

In stressvolle tijden, is het oplossen van een kruiswoordraadsel niet alleen een afleiding, maar een noodzakelijke troost. In feite werd de kruiswoordpuzzel geboren in december 1913, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Arthur Wynne, een redacteur bij de New York World, had een nieuw spel nodig voor de FUN sectie van die krant. Dus drukte hij een blanco woordzoeker-raster af, bedacht aanwijzingen zodat lezers de letters konden achterhalen, en noemde het “FUN’s Word-Cross Puzzle”. Een tikfout een paar weken later veranderde de titel van de puzzel in “Cross-Word,” en de puzzel werd voorgoed omgedoopt. Nieuwe oplossers werden fanatieke kruiswoordraadsels- dat wil zeggen, kruiswoordraadsel fans- praktisch van de ene dag op de andere, zich vastklampend aan het raster als een toevluchtsoord uit de chaos.

Terwijl de oorlog vorderde en de krantenkoppen in de Wereld steeds somberder werden, werden de advertentie inspanningen van de krant om oplossers op de puzzel te wijzen ook opgevoerd, met banners op de voorpagina’s die lezers direct langs het slechte nieuws naar de kruiswoordpuzzel leidden voor een anker in steeds onzekerder tijden.

En naarmate de Eerste Wereldoorlog toenam, nam ook de cruciverbal productie toe, en de populariteit van de activiteit groeide alleen maar na de Wapenstilstand. Tijdens de jaren 1920, groeide de kruiswoordpuzzel: van kousen met kruiswoordpatronen tot musicals met kruiswoord-thema’s tot stripverhalen zoals “Cross Word Cal,” de puzzel was overal. Maar kruiswoordraadsels zelf waren overal in termen van hun vorm en inhoud. Hoewel sommige puzzels zorgvuldig werden geredigeerd en gereguleerd, waren anderen veel vrijer, alle vormen en maten en vol met fouten.

Lezers hunkerden duidelijk naar puzzels, maar één Amerikaanse krant weigerde zijn houding tegen spellen op te geven: de New York Times. Gedurende de jaren ’20 en ’30, had de Times verschillende redactionele artikelen waarin kruiswoordraadsels als een voorbijgaande rage werden afgedaan; hoewel oplossers de krant schreven om te pleiten voor het afdrukken van een puzzel, weigerden de uitgevers. Deze morele hoogmoed kwam voort uit de historische onthouding van de Times van elke vorm van gele journalistiek: de krant wilde de hoogst mogelijke normen handhaven. De redacteuren waren ook van mening dat de krant de aandacht van de lezers moest trekken zonder een beroep te hoeven doen op een puzzel.

Decennialang bleef de Times de enige grote stedelijke krant in Amerika zonder puzzel. Op 15 februari 1942, slechts twee maanden nadat de Japanse marine luchtmacht een luchtaanval had uitgevoerd op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor, gaf de Times het op. Plotseling was de puzzel geen frivole afleiding meer, maar een noodzakelijke afleiding, iets om de lezers bij de les te houden nu de rest van het nieuws zo somber was. En, zoals een redacteur opmerkte in een briefje aan uitgever Arthur Hay Sulzberger, de kruiswoordpuzzel zou de lezers iets geven om de tijd te verdrijven tijdens de komende verduisteringsdagen. Dus besloot Sulzberger om een puzzel in te stellen. Maar, zo redeneerde hij, als de Times een kruiswoordpuzzel zou hebben, zou het de beste kruiswoordpuzzel in het land moeten zijn.

Verzamel uw geschiedenis fix op één plaats: schrijf u in voor de wekelijkse TIME Geschiedenis nieuwsbrief

Sulzberger nam Margaret Petherbridge Farrar, die Simon en Schuster’s wild succesvolle serie kruiswoordpuzzelverzamelingen redigeerde, in dienst als puzzelredacteur. Farrar, die haar carrière begon als kruiswoord redacteur bij de New York World, drong aan op de hoogst mogelijke kwaliteit puzzels. Terwijl andere publicaties wild uitziende rasters toestonden en snel en losjes speelden in termen van aanwijzingen, stelde Farrar regels in die nu industrie standaarden zijn geworden. De meeste waren van architectonische aard – rasters mogen bijvoorbeeld geen ongecontroleerde vierkanten bevatten, en rasters moeten draaisymmetrisch zijn. Maar ze zorgde er ook voor dat puzzels de Sunday Breakfast Test doorstonden; dat wil zeggen, aanwijzingen en antwoorden moesten geschikt zijn voor alle leeftijden.

In Engeland bevatte de kruiswoordpuzzel serieuzere bedreigingen voor de beschaving dan een potentieel gebrek aan beschaafdheid. Tijdens de Tweede Wereldoorlog brachten sommige antwoorden in de puzzels van de Observer de Britse inlichtingendiensten in alarm. Het verschijnen van GOLD, SWORD en JUNO, codenamen voor stranden toegewezen aan geallieerde troepen, wekte in het begin niet al te veel argwaan; tenslotte waren dit relatief veel voorkomende woorden, ver genoeg uit elkaar geplaatst dat ze als toeval konden worden beschouwd. Maar in mei 1994 begonnen er meer ongebruikelijke codewoorden te verschijnen, en steeds vaker: UTAH en OMAHA, twee andere stranden; MULBERRY, de drijvende havens van de operatie; NEPTUNE, de marine-aanval; en OVERLORD, de naam voor D-Day zelf.

Het meest verdacht van alles, Britse inlichtingendiensten traceerden de verdachte puzzels tot een enkele bron. Leonard Dawe, een milde, bebrilde directeur van een jongensschool, was een van de topconstructeurs van de Observer en leverde honderden puzzels aan deze krant. Toen ambtenaren bij Dawe’s huis aankwamen en zijn notitieboeken opeisten, was de professor verbijsterd: hij had er immers geen idee van dat hij ook maar iets verdachts deed. De Britse inlichtingendienst kon geen andere verbanden vinden tussen Dawe en vijandelijke troepen, dus verklaarden ze schoorvoetend dat hij geen verrader was. Het mysterie bleef onopgelost tot 1984, toen een van Dawe’s oud-leerlingen zich meldde en zei dat hij Dawe had geholpen zijn puzzels in te vullen. Veel van de jongens deden dat, zei hij, ze vonden interessante woorden en pasten die in het rooster. Zoals veel leerlingen hadden ze tijdens de pauze rondgehangen in een soldatenkamp naast de school, waar ze codewoorden en losse stukjes informatie hadden opgevangen door af te luisteren, en deze intrigerende woorden dan aan de rasters toevoegden. Nadat de Britse inlichtingendienst aan deze deur had geklopt, had Dawe geëist te weten hoe zijn leerlingen aan deze woorden waren gekomen. Ontzet dat hij inderdaad een toevallige verrader was geweest, liet Dawe de jongens zweren het nooit te vertellen – en, zei de oud-leerling, “Ik heb die eed tot nu toe gehouden.”

In 1945 eindigde de oorlog. Maar, zowel in het Verenigd Koninkrijk als in de Verenigde Staten, bleef de kruiswoordpuzzel bestaan, overgaand van opluchting naar ritueel. En in nieuwe tijden van problemen is het kruiswoordraadsel er nog steeds om oplossers te helpen ontsnappen – net zoals oplossers voor hen dat al meer dan een eeuw doen.