Mary Douglas Leakey, geboren als Mary Douglas Nicol, (geboren 6 februari 1913, Londen, Engeland – overleden 9 december 1996, Nairobi, Kenia), in Engeland geboren archeologe en paleoantropologe die verschillende fossiele vondsten deed die van groot belang waren voor het begrip van de menselijke evolutie. Haar vroege vondsten werden geïnterpreteerd en gepubliceerd door haar echtgenoot, de bekende antropoloog Louis S.B. Leakey.
Als meisje had Mary een natuurlijk talent voor tekenen en was zij geïnteresseerd in archeologie. Na sporadisch onderwijs te hebben gevolgd, nam zij deel aan opgravingen van een site uit de Neolithische periode in Hembury, Devon, Engeland, tegen die tijd was zij bekwaam geworden in het maken van reproductiekwaliteit tekeningen van stenen werktuigen. Zij ontmoette Louis Leakey in 1933, en zij trouwden in 1936. Kort daarna vertrokken zij voor een expeditie naar Oost Afrika, een gebied dat de centrale plaats van hun werk werd.
Werkend met Louis voor de volgende 30 jaar, hield Mary toezicht op de opgravingen van verschillende prehistorische vindplaatsen in Kenia. Haar vaardigheid in het nauwgezette werk van de opgravingen overtrof die van haar man, wiens genialiteit lag in het interpreteren en publiceren van de fossielen die zij blootlegden. In 1948 ontdekte zij op het Rusinga-eiland in het Victoriameer de schedel van Proconsul africanus, een voorouder van zowel apen als de vroege mens, die ongeveer 25 miljoen jaar geleden leefde. In 1959 ontdekte zij in Olduvai Gorge, Tanzania, de schedel van een vroege hominine (lid van de menselijke lijn) die door haar echtgenoot Zinjanthropus, of “oostelijke mens”, werd genoemd, hoewel hij nu wordt beschouwd als Paranthropus, een type australopith, of “zuidelijke aap.”
PF-bygone1/Alamy
© GGS/.com
Nadat haar man in 1972 overleed, zette Leakey haar werk in Afrika voort. In 1978 ontdekte ze in Laetoli, een plaats ten zuiden van Olduvai Gorge, verschillende sets voetafdrukken die in vulkanische as waren gemaakt door vroege hominins die zo’n 3,5 miljoen jaar geleden leefden. De voetafdrukken wezen erop dat de makers rechtop liepen; deze ontdekking verschoof het ontstaan van de tweevoetige mens naar een eerdere datum dan de wetenschappelijke gemeenschap tot dan toe had vermoed. Mary Leakey schreef onder meer de boeken Olduvai Gorge: My Search for Early Man (1979) en het autobiografische Disclosing the Past (1984).