Nr. 622:
IGNAZ PHILIPP SEMMELWEIS
Klik hier voor audio van aflevering 622.
Vandaag, ontmoeten we een onbeloonde held van de geneeskunde. Het College of Engineering van de Universiteit van Houston presenteert deze serie over de machines die onze beschaving draaiende houden, en de mensen wier vindingrijkheid ze creëerde.
In 1847 snijdt de goede vriend van Dr. Ignaz Semmelweis, Jakob Kolletschka, zich in zijn vinger terwijl hij een autopsie uitvoert. Kolletschka sterft spoedig aan symptomen die lijken op die van kraamvrouwenkoorts.
Dat trekt Semmelweis’ aandacht. Puerperale koorts doodt 13 procent van de vrouwen die bevallen in zijn ziekenhuis. Het sterftecijfer maakt hem gek. Hij kan er niet achter komen. Een nabijgelegen verloskundig ziekenhuis, gerund door vroedvrouwen, verliest slechts twee procent van zijn patiënten aan koorts.
Nog niemand heeft bacillen met ziekte in verband gebracht. De eerste hint van dat verband zal zes jaar later uit Engeland komen. Lister zal ons pas over 18 jaar laten zien hoe we ziektekiemen kunnen doden.
Semmelweis is een Hongaarse arts die geneeskunde doceert in Wenen. Hij merkt dat studenten van de snijzaal naar de verloskamer gaan zonder hun handen te wassen. Op een gevoel, stelt hij een beleid op. De artsen moeten hun handen wassen in een chlooroplossing wanneer ze de kadavers verlaten. Het sterftecijfer door kraamvrouwenkoorts daalt prompt tot twee procent.
Nu worden de dingen vreemd. In plaats van zijn succes te melden op een vergadering, zegt Semmelweis niets. Uiteindelijk publiceert een vriend twee artikelen over de methode. Semmelweis is inmiddels begonnen met het wassen van zowel medische instrumenten als handen.
Naarmate de belangstelling van buitenaf groeit, beginnen we Semmelweis’ zwijgen te begrijpen. De ziekenhuisdirecteur voelt dat zijn leiderschap is bekritiseerd. Hij is woedend. Hij blokkeert Semmelweis promotie. De situatie wordt erger. Weense artsen keren zich tegen deze Hongaarse immigrant.
Uiteindelijk gaat hij terug naar Boedapest. Daar brengt hij zijn methoden naar een veel primitiever ziekenhuis. Hij brengt de dood door kraamvrouwenkoorts terug tot minder dan één procent. Hij doet meer. Hij isoleert systematisch doodsoorzaken. Hij verricht autopsies op slachtoffers. Hij zet controlegroepen op. Hij bestudeert statistieken.
Uiteindelijk, in 1861, schrijft hij een boek over zijn methoden. De gevestigde orde geeft het slechte kritieken. Semmelweis wordt boos en polemisch. Hij kwetst zijn eigen zaak met woede en frustratie.
In 1865 krijgt hij een zenuwinzinking. Vrienden nemen hem op in een psychiatrische inrichting. Daar – als om de cirkel te sluiten van zijn korte 47-jarige leven – snijdt hij in zijn vinger. Binnen enkele dagen sterft hij aan dezelfde infectie die zijn vriend Kolletschka doodde en waarvan hij duizenden moeders heeft gered.
In datzelfde jaar begint Joseph Lister tijdens operaties met het spuiten van een oplossing van carbolzuur om ziektekiemen te doden. Uiteindelijk is het Lister die onze ongelukkige held zijn verdiende loon geeft. Hij zegt: “Zonder Semmelweis, zouden mijn prestaties niets zijn.”
Ik ben John Lienhard, aan de Universiteit van Houston, waar we geïnteresseerd zijn in de manier waarop inventieve geesten werken.
(Thema muziek)
Risse, G.B., Semmelweis, Ignaz Philipp. Dictionary of Scientific Biography (C.C. Gilespie, ed.). New York: Charles Scribner’s Sons, 1970-1980.
Zie ook het Encyclopaedia Britannica artikel over Semmelweis.
Voor meer over antiseptische techniek, zie Episode 74.
The Engines of Our Ingenuity is Copyright © 1988-1997 by John H. Lienhard. Vorige | Episodes zoeken | Index Episode | Home | Volgende Episode