Onder de gordel: Chaperones voor mannen

Willen mannen een observerende vreemdeling als ze in de kliniek onderzocht worden?

Terug in 2006, kreeg een Britse verpleger 750 pond omdat hij gediscrimineerd werd toen zijn werkgever eiste dat hij een vrouwelijke chaperonne had tijdens het uitvoeren van een EKG omdat de aard van het onderzoek mogelijk tot beschuldigingen van aanranding kon leiden.

Het ziekenhuis had geen soortgelijke eis voor vrouwelijke verpleegkundigen die mannelijke patiënten onderzoeken …

Wacht, WAT? Alleen mannelijke zorgverleners en vrouwelijke patiënten hebben chaperonnes? Wat is daar de logica van?

Er is sprake van een dubbele standaard in een systeem waarin een man die een vrouw onderzoekt een chaperonne heeft (ter bescherming aan weerszijden van het speculum), maar geen chaperonne in het geval van andere geslachtsconfiguraties. De gebruikelijke machtsprincipes van het cis-geslacht (man tegen vrouw) overstijgend, suggereert de niet-binaire logica dat de “bescherming” die vrouwelijke patiënten genieten die door mannelijke zorgverleners worden onderzocht, ook beschikbaar zou moeten zijn voor elke patiënt en elke clinicus, ongeacht de geslachtsconfiguratie. Maar is dat wat mannen willen?

Daar komen we nog op, maar eerst, wat is een chaperonne?

Chaperonnes worden in de medische praktijk gebruikt, als een tweede paar ogen, ogenschijnlijk om zowel de clinicus als de patiënt te beschermen tegen de mogelijkheid van misbruik, of beschuldigingen van misbruik.

Bizar genoeg komt het woord “chaperonne” van het Franse “chaperon”, dat “beschermer, kap, kovel of cape” betekent – iets dat de ogen bedekt. Het werd waarschijnlijk voor het eerst gebruikt in de 18e eeuw “om de bescheidenheid van een patiënt te beschermen.” Ugh, kijk dit eens …

1822, door Jacques-Pierre Maygrier.. http://en.wikipedia.org/wiki/File:Gynaecology-1822.jpg 9/13/10

De definitie in het Engels van vandaag, “one delegated to ensure proper behavior”, veronderstelt dat de ogen wijd open moeten staan.

Zou je denken, toch?

Maar nee … Richtlijnen, en logica (daar heb je het weer), suggereren dat een chaperonne hetzelfde uitzicht moet hebben als de medische zorgverlener, als ze er zeker van willen zijn dat alleen correct gedrag plaatsvindt. In een groot Brits onderzoek werd echter vastgesteld dat 60% van de chaperonnes (vaak gerekruteerd uit familieleden of ongetrainde personeelsleden) naast de patiënt stonden, en een verbazingwekkende 36% aan de andere kant van het gordijn. Er werd zelfs gesuggereerd dat een chaperonne buiten een open deur zou kunnen staan – nauwelijks een goede plaats om aanranding of beschuldigingen te voorkomen.

Een chaperonne moet goed opgeleid zijn, en er niets bij te winnen hebben. Iemand die een baan op het spel heeft staan of kwetsbaar is voor intimidatie zou geen onpartijdige waarnemer zijn, evenmin als een familielid dat zou zijn.

(Wees dus voorzichtig als iemand je vraagt als chaperonne op te treden – en teken achteraf iets dat bevestigt wat je hebt gedaan en gezien. Je weet maar nooit…)

En wat is precies een “intiem” onderzoek?

De medische onderzoekskamer is uiteraard niet de plaats voor “intimiteit”. Onderzoek van de borsten, de geslachtsorganen en het rectum wordt echter, om voor de hand liggende redenen, vaak als “intiem” omschreven.”

Maar zo eenvoudig is het niet. Het begrip van een intiem onderzoek kan verschillen voor patienten. Een patiënt met keelpijn kan zich bijvoorbeeld afvragen waarom de arts aan de knobbels in zijn lies zit te frunniken, het luisteren naar het hart kan inhouden dat de borst van een patiënt wordt aangeraakt, of het oogonderzoek (gewoonlijk in een verduisterde kamer) met een oftalmoscoop kan het gezicht van de onderzoeker binnen een makkelijke zoenafstand brengen.

In sommige richtlijnen wordt de definitie van “intiem onderzoek” uitgebreid tot elk consult met gedimd licht, waarbij de patiënt zich moet uitkleden en/of waarbij hij of zij gedurende lange perioden wordt aangeraakt.

Willen mannen een chaperonne in de kamer als ze worden onderzocht?

Ik was ooit de enige clinicus in een avondkliniek voor seksueel overdraagbare aandoeningen. Ik heb ook vele jaren in de gezondheidszorg voor daklozen gewerkt. In beide banen waren de meeste van mijn patiënten mannen, en in beide klinieken was een onder-de-gordel-onderzoek vaak noodzakelijk.

Noem het overmoed als je wilt, maar ik weet een beetje hoe mannen zich schamen als ze een intiem onderzoek moeten ondergaan. Ik ben een vrouw. Ik streef er altijd naar zo sekseneutraal mogelijk te zijn (wat heeft seks er immers mee te maken?), maar soms had ik het knagende gevoel dat er misschien iemand anders in de kamer moest zijn als ik bepaalde patiënten onderzocht.

Wat als hij opsprong en me beschuldigde van, ahum, iets ongepasts te doen? Wat, zelfs, als hij opsprong en me probeerde te versieren? Ik luisterde zelden naar mijn gevoel. Het leek me gemeen om nog een paar ogen op te leggen aan de arme man wiens onderlichaam ik aan het onderzoeken was, zelfs aan het porren.

Hoewel ik me ook een beetje kwetsbaar voelde, nam ik aan dat mijn mannelijke patiënten dat ook waren. Dus begon ik ze te vragen of ze een chaperonne wilden tijdens het intieme onderzoek. Ik was voorzichtig met het aanbod niet te doen terwijl ik de rubberen handschoenen aantrok – wie heeft dat beetje extra angst nodig? Eigenlijk had de vraag gesteld moeten worden op het moment dat de patiënt zich aanmeldde.

De mannen waren heel duidelijk:

“Nog een paar ogen op me gericht – nee dank je.”

“Waarom vraag je dat?” “Is er iets mis?”

“Vertrouw je me niet?”

“Wie zou het zijn – de receptioniste? Ik ken haar. Een andere vrouw? Een man? Oh God…”

Dus, nee, mijn mannelijke patiënten wilden geen chaperonne in de kamer. En dit komt overeen met ander, meer formeel, onderzoek.

Cardioloog en blogger, Joel Sherman, suggereert dat mannelijke bescheidenheid en verlegenheid wordt onderschat door de medische professie. Echo mijn anekdotisch onderzoek, legt hij uit dat er “voldoende bewijs is dat mannen zouden afwijzen. Vrouwelijke patiënten hebben meestal vrouwelijke chaperonnes. Voor mannelijke patiënten vergroot een chaperonne van welk geslacht dan ook juist hun verlegenheid.”

In een artikel uit 2005 in het studentenblad British Medical Journal staat dat chaperonnes patiënten beschermen tegen “Kwetsbaarheid en verlegenheid” “Vernedering, pijn of leed” en “Verbaal, fysiek, seksueel of ander misbruik.” Mijn gevoel is dat alleen vrouwelijke patiënten impliciet zijn in deze beschrijvingen, kwetsbaar in de handen van mannelijke clinici. Dat is historisch gezien waar, maar vandaag de dag lijkt dat patriarchaal en neerbuigend. Mannelijke patiënten, hoe hees ook, vinden intieme onderzoeken ook een beetje een uitdaging.

Zou het een kwestie van keuze moeten zijn, of gewoon standaard procedure?

Het opleggen van een chaperonne aan een patiënt brengt niet alleen het risico met zich mee dat het vertrouwen wordt geschaad, maar kan ook een schending zijn van het recht op privacy. Het is belangrijk dat patiënten geen zorg mijden, met name voor intieme onderzoeken, omdat zij bang zijn dat een ander bij hen in de kamer zal zijn.

Het Medisch Tuchtcollege van Californië (bijvoorbeeld) dringt er echter op aan dat het voor artsen een Zeer Goed Idee is om met een chaperonne te werken. De General Medical Council in het Verenigd Koninkrijk bevestigt dit omdat, zo zeggen zij, “de gewetenlozen (of het nu patiënten of artsen zijn) geen getuige in de onderzoekskamer willen hebben.”

Ha, was het maar waar! “De aanwezigheid van een derde partij kan geen volledige zekerheid bieden dat een onderzoek naar behoren wordt uitgevoerd”, stellen de Britse richtlijnen van de National Health Service.

Beschermen chaperonnes patiënten tegen seksueel geweld door zorgverleners?

Volgens superarts (en, ok, een van mijn helden), Atul Gawande, in zijn boek uit 2007 “Beter”, “zal een op de 200 artsen op enig moment tijdens hun carrière worden gedisciplineerd wegens seksueel wangedrag met patiënten.” Dus het zijn toch niet allemaal engelen. (Hij wel).