Oorzaken en risicofactoren voor alcoholisme

Alcoholverslaving is een progressieve stoornis, wat betekent dat zich na verloop van tijd een lichamelijke verslaving aan alcohol ontwikkelt. Uiteindelijk verstoort alcohol het evenwicht van de chemische stoffen in de hersenen die van invloed zijn op het beoordelingsvermogen, het plezier en het vermogen om gedrag te beheersen. Volgens de Mayo Kliniek drinken mensen, wanneer dit evenwicht verloren is gegaan, vaak om belonende gevoelens terug te krijgen of om negatieve ervaringen en gevoelens te vergeten. (Mayo Clinic, 2012)

In veel gevallen is het niet mogelijk om één enkele oorzaak van iemands verslaving aan te wijzen. Vaak is het een aaneenschakeling van gebeurtenissen, factoren en gedragingen. Het aanpakken van de oorzaken en risicofactoren kan de kans op een succesvolle behandeling van alcoholverslaving vergroten.

Welke risicofactoren worden in verband gebracht met alcoholverslaving?

Wanneer een persoon een drankprobleem ontwikkelt, kan dit te wijten zijn aan een combinatie van verschillende risicofactoren. Het kan gaan om familiegeschiedenis, leeftijd en zelfs vriendenkring. Niet alle risicofactoren worden echter in verband gebracht met een alcoholverslaving. Bijvoorbeeld, veel mensen lijden aan depressie en worden nooit alcoholist. Maar voor anderen kan een probleem zo doordringend zijn dat het op zichzelf al tot verslaving kan leiden.

Risicofactoren zijn onder andere:

• Een geschiedenis van drinken. Gewoontematig en langdurig alcohol drinken kan leiden tot lichamelijke afhankelijkheid en verslaving.
• Leeftijd Mensen die op jonge leeftijd zijn begonnen met drinken, lopen een groter risico om afhankelijk te worden van alcohol of alcohol te misbruiken.
• Familiegeschiedenis. Er zijn genetische factoren die ervoor kunnen zorgen dat iemand eerder aan alcohol verslaafd raakt. Het hebben van een ouder die verslaafd is of was aan alcohol verhoogt de kans om afhankelijk te worden van alcohol. Het hebben van een familiegeschiedenis van alcoholisme betekent echter niet dat de persoon uiteindelijk hetzelfde probleem zal hebben. Anderzijds is de afwezigheid van een familiegeschiedenis van alcoholverslaving niet altijd een beschermende garantie dat een persoon in de toekomst niet aan alcoholverslaving zal lijden.
• Geestelijke gezondheidsproblemen. Mensen met een psychische stoornis, zoals depressie, kunnen zwaar gaan drinken om met mentale of emotionele stress om te gaan.
• Psychologische factoren. Sommige mensen met alcoholverslaving zijn misschien begonnen met drinken om emotionele problemen het hoofd te bieden, zoals een laag zelfbeeld, angst of een behoefte om zich deel van een groep te voelen.
• Geslacht. Mannen hebben meer kans dan vrouwen om aan alcoholisme te lijden. Volgens de American Psychological Association zijn alcoholverslaafde vrouwen echter gevoeliger voor de effecten van alcohol en kunnen zij eerder en in sterkere mate medische complicaties ontwikkelen, ook al gebruiken zij minder alcohol dan mannen. (APA, 2012)
• Sociale invloeden. Onder invloed van vrienden, partners of zelfs de media kan iemand een groter risico lopen afhankelijk te worden van alcohol.

Als iemand eenmaal gevangen zit in een cyclus van alcoholmisbruik, of dat nu begonnen is om psychische problemen het hoofd te bieden of gewoon als een sociale uitlaatklep, dan houdt de verslaving uiteindelijk andere problemen in stand. Mensen die afhankelijk zijn van alcohol kunnen mentale problemen ontwikkelen of het gevoel hebben dat ze moeten blijven drinken om geaccepteerd te worden door hun leeftijdsgenoten. Mensen die alcohol misbruiken, hebben ook meer kans om andere stoffen te misbruiken. (Mayo Clinic, 2012)

Welke complicaties kan alcoholverslaving veroorzaken?

Alcoholverslaving beïnvloedt alle gebieden van het leven en de gezondheid. Dit omvat:

• problemen met huiselijke of familiale relaties
• lagere remmingen en slecht beoordelingsvermogen, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties of grillig gedrag
• katers, die vaak gekenmerkt worden door misselijkheid, hoofdpijn, vermoeidheid en gevoeligheid voor licht
• vervaging of het vergeten van gebeurtenissen die plaatsvonden tijdens het drinken
• ongevallen, zoals auto-ongelukken of vallen
• lagere efficiëntie en slechte prestaties op het werk, op school of in het bedrijfsleven

Alcoholverslaving kan ook de lichamelijke gezondheid aantasten. Alcohol is een kalmerend middel. Wanneer mensen alcohol gebruiken, vertraagt dat de reactie van het centrale zenuwstelsel en kunnen zij niet zo snel of doeltreffend reageren als wanneer zij nuchter zijn. Alcohol verlaagt ook de remmingen, beïnvloedt emoties en verstoort het beoordelingsvermogen. Naarmate meer alcohol wordt geconsumeerd, worden vitale delen van de hersenen aangetast, waardoor spraak en spiercoördinatie worden belemmerd. Dit kan leiden tot gevaarlijke complicaties, zoals coma, alcoholvergiftiging of zelfs de dood.

Delen van het lichaam aangetast door alcoholisme zijn onder meer de volgende:

• Digestief systeem. Alcohol kan ontstekingen veroorzaken in verschillende delen van het lichaam. Meer bepaald kan het maagslijmvlies ontstoken raken en de absorptie van vitaminen en voedingsstoffen verhinderen. Overmatig alcoholgebruik kan ook de alvleesklier beschadigen, die hormonen produceert die de stofwisseling regelen en helpen bij de vertering van vetten, eiwitten en koolhydraten.
• Hart. Alcoholverslaving kan iemands kansen op hoge bloeddruk, hartfalen en beroerte vergroten.
• Lever. Langdurig zwaar alcoholgebruik kan de lever beschadigen en het vermogen van de lever om glucose af te geven verminderen, waardoor het risico van hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel) kan toenemen. Leverbeschadiging kan leiden tot allerlei medische complicaties, waaronder bloedingsstoornissen, coma, verminderde hersenfunctie en leverfalen.
• Geslachtsorganen. Mannen met alcoholverslaving hebben meer kans op erectiestoornissen. Vrouwen kunnen een onregelmatige menstruatie hebben en moeite hebben om zwanger te worden.
• Ogen. Zwaar drinken kan de oogspieren verzwakken en verlammen.
• Zenuwstelsel. Mensen die verslaafd zijn aan alcohol kunnen gevoelloosheid en tintelingen in handen en voeten ervaren. Alcoholmisbruik kan ook dementie, korte-termijn geheugenverlies en grillig denken veroorzaken.
• Botten. Alcohol verhoogt het risico op osteoporose en fracturen.

Alcoholverslaving verhoogt ook het risico op het volgende:

• Geboorteafwijkingen. Vrouwen die drinken tijdens de zwangerschap lopen het risico dat de foetus het foetale alcoholsyndroom (FAS) krijgt. FAS kan het risico op geboorteafwijkingen verhogen, zoals abnormale gelaatstrekken, gehoor- en gezichtsproblemen, misvormde organen en groeiachterstanden.
• Kanker. Studies tonen aan dat mensen die regelmatig alcohol misbruiken een verhoogd risico lopen op mond-, keel-, lever-, dikke darm- en borstkanker.