Na de vroegtijdige moord op keizer Pertinax, werd het Romeinse Rijk in een staat van chaos gestort. De Praetoriaanse garde, die de moord had georkestreerd, bood de keizerlijke troon te koop aan, via een veiling. Didius Julianus won het bod en werd keizer, maar desondanks waren er nog drie generaals die om de troon streden.
Deze drie generaals waren Clodius Albinus, van het leger van Brittannië, Pescennius Niger, van het leger van Syrië, en Septimius Severus, van het leger van Pannonië. Elke man had de leiding over drie legioenen. En allen hadden hun ogen gericht op dezelfde prijs. Maar slechts één zou hem komen opeisen.
Septimius Severus werd geboren op 11 april, 145 AD, in Lepcis Magna, Libië. In die tijd was Afrika een provincie van het Romeinse Rijk. Kort na zijn 18de verjaardag kwam Severus naar Rome waar hij door Marcus Aurelius tot senator werd benoemd. Na verschillende civiele en militaire benoemingen verkreeg hij in 191 het gouverneurschap van Opper-Pannonië. Dit was slechts twee jaar voor het aantreden van keizer Julianus.
Na het nieuws van de moord op Pertinax te hebben vernomen, verzamelde Severus, nog steeds gestationeerd in Pannonië, zijn strijdkrachten. Hij wilde wraak nemen op de Praetoriaanse wachters. Zijn plan was Pertinax te wreken, Julianus uit te schakelen, en door de senaat en het volk van Rome tot keizer te worden uitgeroepen.
De ligging van zijn provincie, Ilyricum (het huidige Albanië, Montenegro, Bosnië-Herzegovina en Kroatië) gaf Severus een betere toegang tot Italië, waardoor hij in het voordeel was ten opzichte van zijn concurrenten, Albinus (ook van Afrikaanse afkomst) en Niger.
Severus was een man die was opgevoed om te vechten. Klein van gestalte, maar sterk van geest en militair sterk, was hij geliefd en geprezen door zijn troepen. Voor hun hulp bij de “herovering van Rome” beloofde Severus zijn soldaten een hogere beloning: tweemaal het bedrag dat Julianus voor de troon had betaald. Severus verzette zich tegen voedsel en rust en bracht vele slapeloze nachten door terwijl hij aan het hoofd van zijn leger naar Rome marcheerde.
Op hun tocht naar Rome versloeg het leger van Severus alles wat op hun weg kwam en veroverde zowel Ravenna als de vloot van Ravenna, de Hadriatische vloot. Keizer Julianus, op de hoogte van zijn komst, bereidde de eeuwige stad voor op oorlog en bouwde verdedigingswerken op. Aanvankelijk hoopte hij dat de senaat Septimius Severus tot staatsvijand zou verklaren. Hij stuurde van alles, van consulaire ambassadeurs om met de generaal te onderhandelen, tot privé huurmoordenaars om hem uit de weg te ruimen. Hij deed zelfs een beroep op de genade van de goden door middel van offers en magische ceremoniën.
Zich bewust van de krachten tegen hem, omringde Severus zich met 600 man om te waken tegen samenzwering, die dag en nacht bij hem bleven tijdens zijn mars. Verrassend genoeg kon hij de troon opeisen zonder bloedvergieten. Troepen en ambassadeurs die hem wilden tegenhouden, werden in zijn gezelschap opgenomen in plaats van gedood.
De afgezanten van Severus ontsloegen de wachters in Rome van hun rol in de misdaad tegen Pertinax, op voorwaarde dat zij de daders (moordenaars) in de steek zouden laten en aan justitie zouden overdragen. De Praetorianen grepen daarop de moordenaars en deden ten overstaan van de senaat officieel afstand van Julianus. Nadat de senaat Severus als keizer had erkend, veroordeelden zij Julianus ter dood. Hij werd naar een privé-appartement gebracht en, net als zijn onfortuinlijke voorganger, onthoofd, na slechts negen weken te hebben geregeerd.
Maar de zaken met de Praetoriaanse wachters waren nog niet af. Severus “nodigde” hen uit hem te ontmoeten op een open vlakte buiten Rome. Daar omsingelde zijn Ilyrische leger hen. Severus ontnam de wachters hun rang en eer, en verbande hen 100 mijl van de hoofdstad.
Kort na de begrafenis van Pertinax en de goddelijke eerbewijzen, verleend door de senaat, verliet Severus Rome. Later versloeg hij zijn vijanden voor de troon in het buitenland: Niger en Albinus. Als bewijs van zijn barmhartigheid verleende Severus, eenmaal thuis, gratie aan 35 senatoren die de zaak van Albinus hadden gesteund.
Severus’ bewind is gekarakteriseerd als een tijd van vrede en voorspoed voor het Romeinse volk. Zijn oordeel, als keizer, was er een dat vaak de armen bevoordeelde, en hij stond bekend om het opvoeren van grote, grandioze voorstellingen, en het verdelen van voedsel en proviand op een meer rechtvaardige basis. Hij voorzag veel steden van openbare monumenten, herstelde veel gebouwen die door brand waren verwoest, en liet in zijn geboorteplaats Lepcis Magna baden, tempels en straten met zuilengangen aanleggen. De beroemdste van zijn gebouwen was de Severische boog, gebouwd in het Forum, die zijn Parthische overwinning herdenkt en scènes uit de oorlog uitbeeldt.
Severus was vooral populair bij zijn wapenbroeders, de Romeinse soldaten. Hij verhoogde hun soldij enorm en stond hen toe grote sommen te innen bij openbare festiviteiten. Hij stond de soldaten toe om met hun vrouwen te leven, in plaats van hen te beperken tot hun kazernes.
Maar met deze reformatie kwam ook machtsmisbruik. De Romeinse regering verviel geleidelijk tot militair despotisme, omdat de soldaten mettertijd decadent werden. De politiek van Severus verergerde dit alleen maar toen de Praetoriaanse praefect werd benoemd tot hoofd van het leger, evenals van financiën en recht, en de keizer ging vertegenwoordigen in elke tak van bestuur. Eén praefect, Plautianus, was zo corrupt dat hij bijna een opstand veroorzaakte, wat Severus ertoe aanzette hem te laten executeren.
Septimius Severus was meer een militair leider dan een politicus, omdat hij een groot deel van zijn leven met het zwaard had geleefd. Deze militaire mentaliteit droeg hij over op zijn heerschappij als keizer. Hij was geen voorstander van tussenpersonen, en oefende zelf zowel de wetgevende als de uitvoerende macht uit. Daarin gedroeg hij zich meer als een monarch, zoals Lodewijk XIV, die voelde dat zijn rol er een van absolute macht was. Vertrouwend op zijn instinct, overspoelde Severus de senaat met slaven geïmporteerd uit de oostelijke provincies. Hij koos mensen waarvan hij wist dat ze onderdanig zouden zijn aan zijn gezag. Op deze manier maakte hij zijn wil en zijn alleen heerschappij over het Romeinse volk.
Andere militaire campagnes tijdens zijn bewind waren onder meer zijn oorlog met de Parthen. Hij veroverde hun hoofdstad, Ctesiphon, in het oosten, waarbij hij veel van de inwoners doodde en daarna wel 100.000 tot slaaf maakte. De schatkist van de Parthen werd volledig leeggehaald. Het gevolg was dat Noord-Mesopotamië weer een Romeinse provincie werd.
Door een huwelijk met zijn tweede vrouw Julia Domna kreeg hij twee kinderen: Caracalla en Geta, die later samen het keizerrijk zouden regeren. Helaas eindigde het met bloedvergieten tussen broers en zussen: Caracalla vermoordde uit jaloezie zijn broer en eiste het rijk helemaal voor zichzelf op.
Severus’ laatste veldtocht bracht hij door in Noord-Brittannië, voorbij de Muur van Hadrianus, waar hij Schotland trachtte in te nemen. Te zwak en verminderd van zijn vroegere kracht, was Severus niet in staat dit te volbrengen, en de “verovering” eindigde in een mislukking. Slechts kort daarna stierf hij te York op 4 februari 211 n. Chr. op de leeftijd van 65 jaar, na 18 jaar geregeerd te hebben. De senaat beloonde hem later met goddelijke eer en vergoddelijkte de oorlogskeizer als een van Rome’s grootste beschermers.