Een sjamaan is een religieuze of mystieke deskundige (man of vrouw) die in traditionele Aboriginal samenlevingen fungeert als genezer, profeet en bewaarder van culturele tradities (zie Aboriginal Volkeren: Religie).
Rol van de Sjamaan
Sjamanen zijn de meest opmerkelijke van de vele religieuze figuren die in traditionele Aboriginal religie aanwezig zijn. Zij fungeren als genezers, profeten, waarzeggers en hoeders van de religieuze mythologie. Zij zijn ook vaak de coördinatoren van religieuze en culturele ceremonies, waaronder de Zonnedans (een wereldvernieuwingsceremonie) en de Winter Ceremonie van de Kwakwaka’wakw, Nuu-chah-nulth en andere Noordwestkust gemeenschappen (zie Aboriginal Volkeren: Noordwestkust).
In sommige samenlevingen worden al deze functies door dezelfde persoon vervuld; in andere zijn sjamanen specialisten. Beoefenaars van geneeswijzen kunnen behoren tot verschillende ordes, zoals de Midewiwin of Grote Medicijnvereniging van de Ojibwa, terwijl andere groepen geheime of gesloten genootschappen hadden (Kwakwaka’wakw, Siksika). Leden van dergelijke genootschappen waren niet noodzakelijk sjamanen, maar beoefenden wel religieuze ceremonies en rituelen.
Spirituele en genezende krachten
Sjamanen werden geassocieerd met krachten die over het algemeen geacht werden heilzaam te zijn voor de gemeenschap, maar in sommige gevallen werd geloofd dat zij hun krachten gebruikten voor tovenarij. Sjamaan-profeten en wichelaars hielden zich bezig met het voorspellen van de uitkomst van de jacht, het terugvinden van verloren voorwerpen, en het vaststellen van de diepere oorzaken van ontevredenheid en kwade wil in de gemeenschap. Siksika (Zwartvoet), Cree, Ojibwa en andere samenlevingen hadden wichelroedelopers die hun voorspellingen deden (misschien in trance-toestand) tijdens de dramatische Schuddende Tent-ceremonie. Sjamanen in deze gemeenschappen waren de bewaarders van de heilige medicijnbundels die voorwerpen en materialen bevatten die begiftigd waren met grote mysterie en kracht. Innu sjamanen konden de sporen van het wild voorspellen door een schouderblad van een kariboe te verbranden en vervolgens de scheuren en spleten te lezen die door het vuur waren ontstaan. Sjamanen werden vaak geraadpleegd in geval van ziekte of tegenspoed voor de gemeenschap. Veel ziekten hadden een natuurlijke oorzaak, vooral die welke fysiek te genezen waren; van andere werd algemeen aangenomen dat ze het gevolg waren van het binnendringen in het lichaam van voorwerpen die daar door tovenaars waren geplaatst. De behandeling van dergelijke ziekten door de sjamaan-genezer werd gedicteerd door zijn beschermgeest, maar bestond er gewoonlijk uit dat de sjamaan de ziekteverwekker ritueel uit het lichaam zoog, het met een vogelvleugel wegveegde of het met dramatische gebaren naar buiten trok. Ziekte kon ook het gevolg zijn van “verlies van de geest”. De actie van de sjamaan-genezer was dan gericht op het terugwinnen van de geest van de patiënt (de ziel of de geesteskracht van de beschermer, of beide) en het opnieuw in het lichaam brengen.
Verbod op Sjamanistische Rituelen
In 1880 werd de Indiaanse Wet gewijzigd om de organisatie van, of deelname aan, bepaalde traditionele genezingsceremonies te verbieden, waaronder smudging – een heilige reinigingsceremonie waarbij verschillende geneeskrachtige planten worden verbrand. Sommige gemeenschappen bleven hun tradities in het geheim beoefenen, terwijl andere het verbod handhaafden uit angst voor vervolging door de overheid.
In het begin van de jaren 1950 hief de regering het verbod op traditionele genezingsceremonies op. Terwijl Aboriginal volkeren ernaar streefden hun tradities op te eisen, begon de inheemse geneeskunde weer op te komen. Tegen de jaren 1980 wonnen verschillende sjamanistische rituelen en genezingsceremonies aan populariteit, zowel binnen als buiten Aboriginal gemeenschappen.Het Department of National Health and Welfare Canada erkende formeel “de relevantie en het nut van traditionele benaderingen” in een speciaal rapport in 1983.
Shamanisme Vandaag
Veel door sjamanen geleide genezingsceremonies worden nog steeds uitgevoerd, waaronder smudging, sharing circles en healing circles. De meeste moderne sjamanen zien zichzelf meer als facilitators voor genezing dan als genezers zelf. Sjamanen bieden genezingstechnieken voor mensen die lijden aan emotionele, mentale en fysieke pijn. Dergelijke technieken omvatten vaak het contact maken met spirituele gidsen, het afleiden van negatieve energie, holistische remedies, het omgaan met de natuur en spirituele zuiveringen. Net als hun voorouders voeren moderne sjamanen ook overgangsrituelen uit, zoals geboortes, huwelijken en sterfgevallen.