Taiwan staat op als onafhankelijke natie. Maar China zal het ons niet gemakkelijk maken.

Het is een levendige democratie met een bevolking ongeveer zo groot als die van Australië, maar weinig Aussies kunnen de hoofdstad noemen, laat staan de onlangs herkozen vrouwelijke president.

Er zijn er nog minder die het land hebben bezocht, ondanks het feit dat het dichter bij onze kusten ligt dan Japan of Amerika.

Bijna elke maatstaf levert Taiwan een succesverhaal op.

De bevolking is hoogopgeleid en het jaarlijkse BBP is groter dan dat van Nederland, Zweden of Noorwegen.

Het heeft een sterke basis op het gebied van productie en elektronica – als u een iPhone of een Xbox One hebt, is uw apparaat gemaakt in een fabriek van Foxconn, het gigantische Taiwanese elektronicabedrijf.

Taiwan heeft een vrije en robuuste mediaomgeving, een uitgebreide catalogus van nationale parken, een levendige culturele sector, lekker eten en infrastructuur van wereldklasse.

Het heeft ook een sterk progressief geloofsbrievensysteem: 42 procent van de wetgevers zijn vrouwen; zes zetels in het nationale parlement zijn gereserveerd voor vertegenwoordigers van de inheemse bevolking; het is de enige Aziatische natie die het homohuwelijk wettelijk heeft vastgelegd.

Op papier ziet Taiwan eruit als een modelwereldburger. Maar hoewel het veel handelspartners heeft, heeft het maar heel weinig internationale vrienden – althans niet degenen die bereid zijn om in het openbaar naast het land te staan.

Het is tientallen jaren geleden dat een westerse leider formeel een diner voor zijn Taiwanese tegenhanger organiseerde, laat staan dat hij een gezamenlijk fotomoment regelde.

Hoewel het een strategische bondgenoot van de VS is, heeft Amerika geen officiële ambassade in de Taiwanese hoofdstad Taipei – evenmin als Australië, Canada, het Verenigd Koninkrijk of Duitsland.

Taiwan is het soort “vriend” met wie je graag een praatje maakt op een slecht verlicht feestje, zolang niemand een foto van jullie twee op Facebook zet.

Taiwans probleem is dat het in de schaduw leeft van zijn reusachtige buurland, de Volksrepubliek China (VRC).

China voert al tientallen jaren een gezamenlijke en succesvolle diplomatieke campagne om de Taiwanese natie te isoleren en te prostreren.

China heeft een van de vijf permanente zetels in de VN-Veiligheidsraad, waardoor het vetorecht heeft over alle belangrijke VN-besluiten.

Als gevolg hiervan bevindt Taiwan zich in de unieke positie dat het het enige economisch geavanceerde land van de eerste wereld is dat geen lid mag worden van de Verenigde Naties en alle andere belangrijke internationale organisaties.

Maar een duidelijke meerderheid van de Taiwanezen eist nu meer internationale erkenning – zelfs met het risico dat hun eiland in een slagveld verandert.

En er is een groeiend gevoel dat China zijn hand overspeelt.

De basis van China’s aanspraak op Taiwan

De Chinese Communistische Partij eist het eigendom van het eiland op twee gronden op.

De eerste betreft de etnische samenstelling van de Taiwanese bevolking. Die bestaat voor het overgrote deel uit Han-Chinezen – zo’n 97 procent.

De tweede is gebaseerd op het feit dat Taiwan ooit deel uitmaakte van het Grote Qing-rijk.

In de jaren vijftig streefden de rode legers van Mao Zedong ernaar alle verloren keizerlijke bezittingen te veroveren en onder communistisch bewind te brengen. Daaronder vielen Tibet en Xinjiang.

Maar zijn troepen slaagden er niet in Taiwan in te nemen, dat aan het eind van de wrede Chinese burgeroorlog de laatste buitenpost was geworden van de voormalige nationalistische regering en haar aanhangers.

Sindsdien heeft Peking Taiwan bestempeld als een afvallige provincie, daarbij voorbijgaand aan het historische feit dat Taiwan nooit deel heeft uitgemaakt van de Volksrepubliek China en zeven decennia lang als een onafhankelijke politieke entiteit heeft gefunctioneerd.

Voor de Chinese president Xi Jinping is Taiwan ook een persoonlijk politiek ongemak.

“Het zet de leugen van de Chinese communistische partij idee dat de Chinese cultuur, de Chinese beschaving, niet overeenkomt met democratie,” zegt de American Enterprise Institute’s Michael Mazza.

“Het fungeert als een potentieel lichtend licht op de heuvel voor mensen in China die geïnteresseerd zijn in een vrijere toekomst.”

Maar waarom hebben westerse landen toegestaan dat Taiwan werd geïsoleerd?

In het begin van de jaren zeventig weigerden de regeringen van zowel Taiwan (toen een dictatuur) als de Volksrepubliek China elkaars legitimiteit te accepteren.

Elk beweerde soevereiniteit te hebben over beide zijden van de Straat van Taiwan.

Eindelijk kreeg de erkenning van de omvang en de potentiële militaire macht van de VRC de overhand en verloor Taipei zijn zetel in de VN aan zijn rivaal.

Maar volgens Roger Lee Huang van de Macquarie University speelt er nog een andere belangrijke factor een rol bij pogingen om Taiwan formeel weer in de internationale gemeenschap op te nemen.

“Het is duidelijk dat Australië erg afhankelijk is van de Chinese economie,” zegt Dr. Huang, die ooit voor de Democratic Progressive Party in Taiwan werkte.

“Omdat China de grootste handelspartner van Australië is, is Australië erg voorzichtig geweest met alles wat met China te maken heeft. Taiwan is daar duidelijk een van de grote problemen.”

En Peking is niet terughoudend geweest in het kenbaar maken van zijn ongenoegen wanneer een land probeert zijn betrekkingen met Taipei te verbeteren.

“Taiwan en Australië waren een paar jaar geleden eigenlijk vrij dicht bij het sluiten van een vrijhandelsovereenkomst en China kwam actief tussenbeide en vertelde Australië in feite te stoppen,” zegt Dr. Huang.

Bij grote sportevenementen, bijvoorbeeld, is het Taiwanese teams verboden om onder hun eigen naam te concurreren.

Toen de Matildas onlangs een olympische kwalificatiewedstrijd tegen Taiwan speelden, werd de Taiwanese nationale ploeg eufemistisch “Chinese Taipei” genoemd.

In 2018 was de Chinese Communistische Partij ook succesvol in het dwingen van meer dan 40 internationale luchtvaartmaatschappijen, waaronder Qantas, om hun naamgevingsprotocollen te wijzigen, zodat Taiwan zou worden aangeduid als een Chinees grondgebied en niet als een onafhankelijke natie.

Ondanks de druk heeft Taiwan overleefd en gedijt.

In het derde kwartaal van 2019 sprong de eilandnatie voor op zowel Singapore als Zuid-Korea om een economisch groeipercentage van 2,9 procent te noteren.

Kalm onder druk

Wat het meest duidelijk is bij een bezoek aan Taiwan, is hoe gewoon het is – gewoon in de zin van normaal, alledaags, functioneel.

In tegenstelling tot het vasteland van China, houden de politie en het leger geen hoog publiek profiel.

Tijdens de campagne voor de nationale verkiezingen in januari was er geen duidelijk gevoel van verhoogde veiligheid.

In feite hadden de campagnes vaak een duidelijk carnavalsgevoel, waarbij de kandidaten gebruik maakten van luidsprekers, zwaailichten en muziek om de aandacht te trekken als ze in open voertuigen door de straten van Taipei reden.

De verkiezingen vormden een belangrijk keerpunt in de democratische ontwikkeling van Taiwan: een recordaantal van 57 procent van de kiezers stemde met een overweldigende meerderheid voor Tsai Ing-wens Democratische Progressieve Partij, waardoor zij een tweede termijn kreeg.

Daarmee verwierpen zij de belangrijkste oppositiepartij, de Kuomintang (KMT), die door analisten veel meer als pro-Beijing werd gezien.

“De KMT moet het grote publiek ervan overtuigen dat zij het vasteland alleen benadert om vrede te stichten, en dat zij Taiwan nooit zou verraden,” erkende hooggeplaatste partijfiguur Chang Ya-chung in een radio-interview na afloop van het evenement.

De nadruk op diversificatie en het opbouwen van relaties

Drama Tsai heeft consequent campagne gevoerd over de noodzaak voor Taiwan om minder afhankelijk te zijn van de economische betrekkingen met het vasteland van China (zijn belangrijkste handelspartner, ondanks de spanningen) en om zijn handelsafspraken met andere Aziatische democratieën zoals Japan en Zuid-Korea te verbreden.

“Taiwanezen negeren het marktpotentieel van het Chinese vasteland niet, maar de afgelopen zomer heeft veel mensen van perspectief doen veranderen,” zegt hij.

Beijing heeft lang gepraat over het dwingen van Taiwan om deel uit te maken van China onder een Hongkong-stijl “één land, twee systemen”-regeling, maar de hardhandige manier waarop in Hongkong tegen demonstranten werd opgetreden, maakte Taiwanese kiezers ongemakkelijk, volgens professor Liu.

“De situatie in Hongkong heeft het positieve geloof van de mensen dat economische kansen de prioriteit zijn, feitelijk aangetast”, zegt hij.

De verkiezingen van januari bevestigden ook het bestaan van een demografische verschuiving in de manier waarop gewone Taiwanezen zichzelf en hun nationale identiteit zien.

Vorige generaties Taiwanezen, vooral degenen die eind jaren veertig het vasteland ontvluchtten om aan het communistische bewind te ontsnappen, zagen zichzelf nog steeds als in wezen Chinees.

Maar volgens professor Liu identificeren jongeren zich nu overwegend als “Taiwanees” en niet als Chinees.

“President Tsai weerspiegelde heel goed de nieuwe consensus om Taiwan in hun identiteit op te nemen,” zegt hij. “

Beijings eigen doel

Dr Huang gelooft dat Beijing de intelligentie en politieke vaardigheid van de rustig sprekende Dr Tsai, een doorgewinterde campagnevoerder die is gepromoveerd aan de London School of Economics, heeft onderschat.

Terwijl Beijing regelmatig met oorlog dreigt en de Taiwanese leiders ervan beschuldigt roekeloze separatisten te zijn, is zij gematigd in haar kritiek op Beijing.

In haar verkiezingstoespraak sprak Dr. Tsai over de noodzaak om vrede, gelijkheid, democratie en dialoog tot de sleutelwoorden te maken van alle toekomstige betrekkingen tussen Beijing en Taipei.

“Positieve interacties tussen China en Taiwan, gebaseerd op wederzijds respect, zijn de beste manier om onze volkeren te dienen,” zei ze.

“Alle landen moeten Taiwan als een partner beschouwen, niet als een probleem.”

In een interview met de BBC enkele dagen na de verkiezingen werd haar specifiek gevraagd naar de dreiging van Peking met een conflict als zij en haar regering zouden overgaan tot een formele onafhankelijkheidsverklaring.

In haar antwoord draaide ze de stelling om.

“We hebben geen behoefte om onszelf tot onafhankelijke staat uit te roepen,” antwoordde ze.

Dr. Huang stelt dat de agressieve en zeer nationalistische politieke stijl van Xi Jinping nu wel eens averechts zou kunnen werken.

In het algemeen, zegt hij, heeft de internationale gemeenschap geleerd de Chinese regering niet te vertrouwen, waarbij hij wijst op de gebeurtenissen in Hongkong en de recente bezorgdheid over de manier waarop de VRC omgaat met de huidige uitbraak van het coronavirus.

“Ik denk dat China de afgelopen jaren zijn hand overspeeld heeft,” zegt hij.

En hij stelt dat het bezoek dat de gekozen vice-president van Taiwan, William Lai Ching-te, deze maand aan Washington bracht, tekenend zou kunnen zijn voor een ontluikende verschuiving in het wereldwijde sentiment.

“Traditionele bondgenoten en vrienden van Taiwan, landen die duidelijk dezelfde waarden delen, worden nu eindelijk weer wakker,” zegt hij.

Hoewel hij niet officieel aanwezig was, heeft de heer Lai verschillende evenementen bijgewoond en veel hooggeplaatste politici ontmoet, waaronder de machtige voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi.

En er zijn andere voorzichtige tekenen van een wereldwijde opwarming ten opzichte van Taiwan.

In reactie op de bezorgdheid over de verspreiding van het coronavirus hebben zowel de premiers van Japan als Canada openlijk hun steun uitgesproken voor de opname van Taiwan in de Wereldgezondheidsorganisatie.

Professor Liu gelooft dat veel zal afhangen van de vaardigheid waarmee Dr. Tsai de groeiende nationale assertiviteit van het Taiwanese volk in goede banen leidt.

Drama Tsai heeft openlijk gesproken over de druk die zij ondervindt van elementen binnen haar partij die willen dat zij de soevereiniteit van het land nu nog meer laat gelden.

Professor Liu vreest dat de spanningen kunnen escaleren als politici aan beide zijden van de Straat van Taiwan geen compromissen kunnen sluiten.

Maar Dr. Huang betwijfelt of Beijing oorlog wil.

“De belangrijkste zorg van de partij blijft de politieke stabiliteit in China,” zegt hij.

“Als het Volksbevrijdingsleger geen beslissende, snelle overwinning kan behalen, zal dit hoogstwaarschijnlijk de legitimiteit van de CCP binnen China verzwakken.”

In de VS hebben beide zijden van de politiek opnieuw bevestigd dat zij ervoor willen zorgen dat het Taiwanese leger goed bewapend is en voorbereid op een eventuele Chinese inval.

Hoe de bredere internationale gemeenschap zou reageren op een conflict tussen China en Taiwan blijft onduidelijk.

Het Chinese leger heeft de afgelopen maanden de proef op de som genomen door een straaljager kortstondig het Taiwanese luchtruim binnen te sturen en door twee afzonderlijke marinekonvooien door de Straat van Taiwan te ondernemen.

Maar het is de moeite waard op te merken dat Dr Tsai, ondanks al haar gepraat over vrede, ondubbelzinnig is geweest in het verklaren van de houding van haar regering ten opzichte van oorlog.

“Taiwan binnenvallen is iets dat zeer kostbaar zal zijn voor China,” vertelde ze de BBC.

“Het handhaven van een ‘status quo’ blijft ons beleid. Ik denk dat dat een zeer vriendelijk gebaar is naar China.”