In de staat Washington meldt Marie Adler, 18, aan de politie dat een man in haar appartement inbrak, haar vastbond en haar verkrachtte. Ze wordt verteld om specifieker te zijn over alles – de details van hoe ze was vastgebonden, hoe ze precies seksueel is misbruikt – en ze vertelt alles wat ze kan. Even later arriveren twee rechercheurs om Marie te ondervragen en eisen dat ze zichzelf herhaalt.
Marie, zoals gespeeld door Katilyn Dever in de nieuwe acht afleveringen tellende serie Unbelievable van Netflix, wordt gevraagd om haar verhaal keer op keer te delen door de mensen die bedoeld zijn om haar te helpen, hoewel ze weinig oog lijken te hebben voor de psychische tol van het herbeleven van iemands trauma. De serie, gemaakt door Erin Brockovich scenarioschrijfster Susannah Grant met schrijvers waaronder de romanschrijvers Michael Chabon en Ayelet Waldman, is gebaseerd op een artikel uit 2015 dat werd gepubliceerd in een gezamenlijk project van ProPublica en The Marshall Project dat een Pulitzerprijs won. Zoals zowel het artikel als de show laten zien, wordt Marie’s rapport vrijwel onmiddellijk verknoeid. Nadat de mensen die het dichtst bij Marie staan, waaronder een van haar voormalige pleegmoeders, de politie vertellen dat ze twijfelen of haar verhaal wel te vertrouwen is, jagen de mannelijke rechercheurs Marie op om haar rapport te herroepen. Vervolgens klagen ze haar aan voor het doen van een valse aangifte. Marie, die opgroeide in pleeggezinnen en een jeugd van veelvuldig misbruik overleefde, verliest haar vrienden en de weinige steun die ze kreeg toen ze jong volwassen werd.
Het verhaal is waargebeurd, en diep verwoestend, hoewel niet echt schokkend in een levensecht klimaat waar, volgens het Rape, Abuse and Incest National Network (RAINN), drie van de vier verkrachtingen niet worden aangegeven, vaak omdat slachtoffers bang zijn voor vergelding of dat de politie hen niet zal helpen. Wat er daarna gebeurt in Unbelievable is ook waar, hoewel het niet het soort einde is dat we gewend zijn te horen. Drie jaar nadat Marie aangifte heeft gedaan van verkrachting, beginnen twee vrouwelijke rechercheurs in Colorado (gespeeld door Merritt Wever en Toni Collette) een reeks aanrandingen te onderzoeken die duidelijke overeenkomsten met elkaar vertonen – en waarvan ze uiteindelijk te weten komen dat ze lijken op wat Marie heeft verteld voordat ze het herriep. Unbelievable splitst zich in twee periodes – de ene volgt Marie in 2008 als ze de gevolgen van haar aanranding en de mishandeling ervan beleeft, en de andere duikt in het onderzoek van de rechercheurs als ze zich haasten om een serieverkrachter op te sporen in 2011.
Unbelievable volgt vrij nauw het ProPublica/Marshall Project verhaal, met enkele dramatiseringen gebaseerd op details die in het artikel worden gedeeld. Hier is het ware verhaal achter de Netflix-serie, die 13 september debuteert.
Hoe de politie de aangifte van Marie Adler verkeerd aanpakte
De crux van Unbelievable zit hem in hoe de politieagenten en rechercheurs die oorspronkelijk aan Marie’s zaak waren toegewezen, verhoortactieken en slechte informatie gebruiken, en haar uitputten tot het punt waarop ze lijkt te denken dat het makkelijker zou zijn als ze gewoon zou zeggen dat ze loog over haar verkrachting. In Unbelievable vraagt de rechercheur Marie herhaaldelijk wat ze heeft gedaan nadat ze was verkracht – wie ze heeft gebeld, waarom ze hen heeft gebeld, wat ze precies heeft gedaan – en hij begint de inconsistenties in haar verhaal te ontdekken. In de serie is te zien hoe Marie steeds meer in de war raakt als dit gebeurt. Uiteindelijk, gebaseerd op de inconsistenties en het woord van Marie’s pleegmoeder – die aan Marie’s verhaal twijfelt en een verhaal met de agent deelt dat Marie afschildert als aandachtzoekend – haalt de politie Marie over om haar aangifte van verkrachting terug te nemen. Nadat ze de zaak hebben laten vallen, klagen ze haar ook aan voor het doen van een valse aangifte, wat in de serie een zeldzame aanklacht is, waardoor de belediging nog groter wordt.
Het verhaal van onvoldoende opgeleide mannelijke rechercheurs die een aanrandingszaak verknoeien, klinkt waar voor iedereen die veel misdaadproceduredrama’s heeft bekeken. En in het geval van Unbelievable, gebeurden de gebeurtenissen wel degelijk zoals ze in beeld werden gebracht. Volgens ProPublica/Marshall Project heeft de vrouw die centraal stond in een verkrachtingszaak in Lynwood, Washington in 2008, en die in het verhaal bij haar tweede naam Marie wordt genoemd, aangifte gedaan van verkrachting door een man die haar vastbond. De politie onderzocht haar verhaal en vroeg haar het te herhalen. Een agent vertelde Marie dat hij verschillende tegenstrijdigheden had gevonden tussen wat zij had gezegd en wat getuigen, waaronder een van Marie’s ex-vriendjes en een voormalige pleegmoeder, hadden gezegd. Een andere agent vertelde Marie dat hij dacht dat ze haar verhaal had verzonnen. Uiteindelijk trok Marie haar verslag in. Ze werd later aangeklaagd voor een grove overtreding van het doen van een valse aangifte, en nam een deal met een proeftijd en het betalen van een boete van 500 dollar. In het verhaal van ProPublica/Marshall Project staat dat Marie’s advocaat verbaasd was dat ze werd beschuldigd van het doen van een valse aangifte, omdat haar verhaal niemand schade had berokkend. Hij dacht dat de politie boos was dat hun tijd (naar zij veronderstelden) verspild was.
Drie jaar later, zoals zowel de Netflix-serie als het ProPublica-verhaal onthullen, vinden rechercheurs in Colorado die een reeks seksuele aanrandingen onderzoeken, met opvallend veel details die lijken op wat Marie aanvankelijk meldde, het bewijs dat haar verhaal waar was. Later trof Marie een schikking voor 150.000 dollar nadat ze de stad Lynwood had aangeklaagd, meldde ProPublica.
Hoe twee rechercheurs hun krachten bundelden toen duidelijk werd dat er meerdere aan elkaar gelinkte aanrandingen waren
In Unbelievable, Merritt Wever speelt detective Karen Duvall, die in 2011 een verkrachtingszaak onderzoekt die duidelijke overeenkomsten blijkt te hebben met wat Marie heeft gerapporteerd, hoewel ze niet op de hoogte is van Marie’s zaak wanneer ze haar onderzoek begint. Zoals Unbelievable laat zien, verandert een klein stukje informatie dat Duvall van haar man, Max (Austin Hébert), heeft gekregen de loop van de zaak: Max, een politieagent in een ander rechtsgebied, deelt dat een detective in zijn afdeling enkele maanden eerder aan een soortgelijke verkrachtingszaak heeft gewerkt.
“Had hij een rugzak?” vraagt Max terwijl hij zich klaarmaakt om naar zijn werk te gaan. “De man, toen hij het deed, droeg hij een rugzak? Wij hadden er ook zo een.” Wanneer Duvall bevestigt dat er een rugzak was, stelt Max voor dat ze contact opneemt met de detective van zijn afdeling, Grace Rasmussen, gespeeld door Toni Collette.
Rasmussen is een stoere, bierzuipende, intimiderende detective-een geweldige tegenhanger voor Duvall’s serieuze, toegewijde christen. Maar beiden worden geportretteerd als even hardwerkend en vastberaden. Duvall heeft een beat nodig om Rasmussen ervan te overtuigen dat de zaken parallellen vertonen die te duidelijk zijn om te negeren. In alle gevallen, zo melden ze, had de dader een rugzak en dwong hij zijn slachtoffers om op gezette tijden te douchen nadat hij hen verkracht had. Ook de details van de aanrandingen zelf klinken Duvall en Rasmussen hetzelfde in de oren. En veelzeggend is dat de verdachte die ze zoeken beide plaatsen delict bijna helemaal schoon achterliet, wat het speurwerk extra uitdagend maakt.
Volgens het ProPublica-onderzoek waarop de Netflix-serie is gebaseerd, ontmoetten de detectives die de serieverkrachter in het echte leven hebben opgespoord, elkaar volgens een vergelijkbaar traject. Stacy Galbraith, de inspiratie voor Wever’s personage, was in januari 2011 net begonnen met het onderzoeken van een verkrachtingszaak. In die zaak meldde een 26-jarige studente dat een man, die een zwart masker droeg, haar had vastgebonden en vier uur lang herhaaldelijk had verkracht, en dat hij dat had gedocumenteerd met een digitale camera. Galbraith vertelde de details later die avond aan haar man, David. David, die op een politiebureau in Westminster, Colorado werkt, zei dat de details erg leken op een zaak die daar was gemeld. “We hebben er precies zo een,” zei hij. De volgende dag nam Galbraith contact op met rechercheur Edna Hendershot (de inspiratie voor Collette’s personage) uit Westminster. De twee rechercheurs kwamen overeen om hun middelen voor het onderzoek vrijwel onmiddellijk te bundelen. Per ProPublica:
Hendershot herkende meteen het potentieel in samenwerking en in het gebruik van elk mogelijk hulpmiddel. “Twee hoofden, drie hoofden, vier hoofden, zijn soms beter dan één, toch?” zei ze. Dat vond Galbraith ook. Haar afdeling was klein – iets meer dan 40 agenten in een stad van ongeveer 20.000. Het was alleen maar logisch om de krachten te bundelen. “Ik heb er geen moeite mee om hulp te vragen,” zei Galbraith. “Laten we doen wat we kunnen doen om hem te vangen.”
Dit partnerschap blijkt een van de meest waardevolle verbindingen in het onderzoek te zijn, zoals blijkt uit zowel het verhaal dat over de twee vrouwen is geschreven als de Netflix-serie. Voordat Galbraith met haar zaak naar Hendershot kwam, had de rechercheur uit Westminster niet de vooruitgang geboekt die nodig was in haar zaak, die van een 59-jarige vrouw die aangaf te zijn verkracht onder omstandigheden die vergelijkbaar zijn met die van de aanranding van Galbraith’s slachtoffer. Het is de tip van de echtgenoot van de politieagent die het onderzoek in gang zet en de aandacht vestigt op hoe weinig politieafdelingen met elkaar communiceren, zelfs als ze in hetzelfde metrogebied zijn.
Hoe de zaak van de rechercheurs zich ontvouwde
Unbelievable toont Duvall en Rasmussen die bijna constant werken om de verkrachter op te sporen, waarbij ze verschillende obstakels tegenkomen terwijl ze het onderzoek voortzetten. Een tijd lang vermoeden ze dat een mannelijke politieagent in het centrum van de misdaad zou kunnen staan, te oordelen naar hoe elke plaats delict wordt schoongeboend om detectie te ontlopen. Degenen die het ProPublica verhaal hebben gelezen voordat ze naar de serie keken, zullen weten dat die lijn van onderzoek is uitgevonden voor de serie. Het loopt uiteindelijk op niets uit, maar het stelt de serie wel in staat om het feit te delen dat het percentage huiselijk geweld onder wetshandhavers hoger ligt dan onder het grote publiek. Duvall en Rasmussen komen naar voren als een grimmig heldhaftig paar, gedreven door hun woede over het werken binnen een door mannen gedomineerd systeem waarvan zij geloven dat het te veel vrouwelijke slachtoffers in de steek heeft gelaten.
Maar andere stukken van het onderzoek komen geleidelijk samen. Nieuwe aanwijzingen komen binnen, waaronder andere slachtoffers, die allemaal verhalen hebben die sterk lijken op die van de eerste twee overlevenden die Duvall en Rasmussen onderzoeken. Kleine stukjes bewijs beginnen op te tellen: ze traceren een sneakerafdruk naar de verdachte; Duvall is voortdurend op zoek naar een man met een moedervlek op zijn been. Ze weten dat een witte Mazda pick-up truck meerdere malen langs een van de plaatsen delict is gereden, hoewel ze geen nummerplaat kunnen traceren. De show verdiept zich in hoe rechercheurs zo’n zaak zouden aanpakken, en voegt een stagiair, die niet wordt genoemd in het ProPublica verhaal, toe aan het team van Rasmussen. De stagiair fungeert als stand-in voor het publiek, en stelt dezelfde soort vragen die kijkers zouden kunnen hebben (ervan uitgaande dat ze niet bekend zijn met de ins en outs die betrokken zijn bij het opsporen van een crimineel).
De details van het onderzoek volgen nauw met het ProPublica/Marshall Project stuk, waarin de rechercheurs tegen vrijwel exact dezelfde tegenslagen aanlopen. Nadat een ander rapport opdook op de radar van de detectives – dat van een poging tot inbraak in een andere stad in Colorado die, toen opnieuw onderzocht, een mislukte poging tot verkrachting bleek te zijn – vonden de onderzoekers schoenvoetafdrukken die een paar Adidas-schoenen bleken te zijn. De rechercheurs legden uiteindelijk een verband tussen vier verkrachtingszaken die zich in een periode van 15 maanden in de regio Denver hadden voorgedaan. ProPublica meldt:
Het spoor begon in Aurora, ten oosten van Denver, op 4 okt. 2009, met de 65-jarige vrouw. Het begon negen maanden later en 22 mijl naar het westen, toen de verkrachter de artieste aanviel in Lakewood. Een maand later werd de 59-jarige weduwe verkracht in Westminster, zo’n 10 mijl naar het noorden. En tenslotte, in januari 2011 werd de 26-jarige vrouw aangevallen in Golden, ongeveer 15 mijl ten zuidwesten van Westminster. Als je een kaart zou tekenen, was het bijna alsof de verkrachter de kompasstreken van de buitenwijken van Denver omcirkelde.
Na nog een paar valse starts, raakte de zaak in een stroomversnelling toen een misdaadanalist van de Lakewood politieafdeling bewijs vond van een pick-up truck die daar in de buurt van het huis van het slachtoffer geparkeerd had gestaan. Die truck was een witte Mazda geregistreerd op naam van een man genaamd Marc Patrick O’Leary.
FBI-agenten begonnen O’Leary’s huis te surveilleren en verkregen het DNA van een man die uit het pand kwam door hem te volgen naar een restaurant en de beker te verzamelen die hij had gebruikt, net als in Unbelievable. Terug bij het huis klopte een aparte FBI-agent op de deur in de hoop ongemerkt een bewakingscamera in de buurt te installeren. Een man die leek op Marc O’Leary deed de deur open, wat verwarring veroorzaakte, omdat de onderzoekers hadden gedacht dat er maar één man in het huis was. Hij stelde zichzelf voor als Marc O’Leary; de man die het huis had verlaten was zijn broer, Michael.
In de show bespreken de rechercheteams in detail hoe verschillende DNA-technieken mannelijke leden van dezelfde familie kunnen identificeren, zelfs wanneer ze geen duidelijk DNA hadden dat naar de dader wees. Volgens het ProPublica-verhaal wilden rechercheurs een monster van O’Leary’s DNA krijgen om het te testen tegen wat ze hadden verzameld op de verschillende plaatsen delict. Hoewel ze niet in staat zouden zijn geweest om een definitieve match te vinden, zou O’Leary’s DNA kunnen aantonen dat een mannelijk lid van zijn familie de persoon was die de misdaden had gepleegd.
Detective Galbraith, die zich herinnerde dat haar slachtoffer had gedeeld dat de dader een donkere vlek op zijn been had, kreeg een huiszoekingsbevel en ging naar O’Leary’s huis. Toen ze hem fouilleerde, zag ze de moedervlek op zijn linkerbeen – een scène die ook werd uitgebeeld in Unbelievable. Ze had de man gevonden die ze zochten en ze wilde degene zijn die hem arresteerde.
“Ik wilde de blik op zijn gezicht zien, denk ik,” vertelde Galbraith aan ProPublica. “En voor hem om te weten dat we je doorhadden.”
Hoe de Colorado-zaken terugbonden naar Marie
Toen onderzoekers O’Leary’s huis en harde schijf doorzochten, vonden ze een berg foto’s van zijn slachtoffers, waaronder die waar Galbraith en Hendershot mee hadden gewerkt. Maar Galbraith stuitte op een foto van iemand die ze niet herkende, een jonge vrouw die vastgebonden en gekneveld op een bed lag. Onder die verzameling foto’s was een foto van de leren vergunning van die vrouw op haar borst geplaatst. Het was Marie, met een adres in Lynwood, Washington – een onomstotelijk bewijs dat ze de waarheid had verteld.
In Unbelievable belt Collette’s Rasmussen de detective in Lynwood op om te vragen naar die lang geleden stilgelegde aangifte van verkrachting, nadat hij dezelfde soort foto had gevonden die in het echt was gemeld. Hij vertelt haar wat er is gebeurd, en Rasmussen stuurt hem de foto, tot zijn grote schrik.
Wat gebeurde er met Marie nadat de waarheid was onthuld
Op dit punt in Unbelievable, werkt Marie bij een kartcentrum. De detective die haar zaak verkeerd behandelde (Eric Lange) benadert haar op het werk en vertelt haar dat hij erachter is gekomen dat ze de waarheid sprak. “Ze hebben een verkrachter opgepakt en toen ze in zijn spullen keken vonden ze een foto van jou,” zegt hij. “Genomen tijdens een aanranding. Tijdens jouw aanranding.” Ze verstijft. Hij betaalt haar de boete van $500 terug die ze gedwongen was te betalen.
Afgezien van de skelters komt de scène precies overeen met wat in het ProPublica-verhaal werd gemeld. De echte Marie, net als Dever in de show, klaagde uiteindelijk de stad Lynwood aan en schikte voor $150.000.
Later, zo meldde ProPublica, verliet Marie Washington, trouwde en kreeg twee kinderen.
In de show eindigt het verhaal van Marie op het strand. Ze loopt langs de oceaan en kijkt uit naar het open water. Dan belt ze Duvall om haar te bedanken voor het onderzoek, dat haar de hoop in de mensheid gaf die ze was kwijtgeraakt nadat ze was aangerand. “Meer dan het feit dat hij opgesloten werd, meer dan het geld dat ik kreeg, was het horen van jullie dat alles compleet veranderde,” zegt Marie. “Ik word nu wakker en ik kan me voorstellen dat er goede dingen gebeuren.”
Schrijf naar Mahita Gajanan op [email protected].