Photo © bikeriderlondon/
Vraag: Ik kom net van een afspraak bij de tandarts, waar ze mijn gebit hebben gereinigd en me naar huis hebben gestuurd met een tasje tandpasta en flosdraad. Ik geef de voorkeur aan tandpasta van een fluoridevrij merk. Maar nu vraag ik me af wat er in de flosdraad zit: Het moet smaakstoffen bevatten en wie weet wat nog meer. Weet jij waar het van gemaakt is? Kan ik flossen gewoon overslaan?
A: Tandartsen vertellen ons al tientallen jaren dat het gebruik van flosdraad effectief tandplak verwijdert, een gelachtige substantie van bacteriën die zich op en tussen de tanden en kiezen vormt, evenals onder de tandvleesgrens. Het wordt beschouwd als een belangrijk onderdeel van onze mondhygiëne omdat met normaal poetsen niet alle tandplak wordt verwijderd. En als het niet wordt verwijderd, verhardt het en kan het gingivitis of een ontsteking van het tandvlees veroorzaken. Uiteindelijk komt het tandvlees los van de tanden en vormen zich “pockets” die geïnfecteerd kunnen raken, uiteindelijk het bot vernietigen en leiden tot tandverlies. Flossen verstoort de bacteriën en stopt ze voordat ze tandplak kunnen vormen. Verschillende studies hebben aangetoond dat, afgezien van tandverlies, tandvleesaandoeningen een grote risicofactor zijn voor de ziekte van Alzheimer en geheugenproblemen.
Het nut van flossen om tandplak effectief te verwijderen, is echter onlangs in twijfel getrokken. Een onderzoek uit 2015 door de nieuwsorganisatie de Associated Press (AP) omvatte Freedom of Information-verzoeken aan het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid en Human Services (HHS) waarin werd gevraagd naar het onderzoek dat leidde tot zijn aanbeveling ten gunste van flossen. De HHS heeft het advies vervolgens stilletjes laten vallen, en ook Public Health England heeft gezegd dat het zijn eigen richtsnoeren inzake flossen zal herzien. In een brief aan de AP erkent de Amerikaanse regering dat de effectiviteit van flossen nooit is onderzocht. Dat lijkt niet helemaal waar te zijn, want AP bekeek vijfentwintig studies waarin combinaties van verschillende tandenborstels en flosdraad werden vergeleken en kwam tot de conclusie dat het bewijs voor flossen “zwak, zeer onbetrouwbaar”, van “zeer lage” kwaliteit is, en “een matig tot groot potentieel voor vertekening” met zich meebrengt.
Zelfs als u besluit om voorlopig te blijven flossen, heeft u gelijk om u af te vragen welk type flosdraad u moet gebruiken, zowel voor uw gezondheid als voor die van het milieu en de rest van de beschaving.
Sommige tandzijde is gemaakt van nylon, een synthetische vezel die is afgeleid van aardolieproducten. Aardolie is een niet-duurzame hulpbron, waarvan de winning en productie grote schadelijke gevolgen heeft gehad voor de bodem, het grondwater, het oppervlaktewater en de ecosystemen. Nylon heeft ongeveer vijftig jaar nodig om in het milieu af te breken, en weggegooid flosdraad (vooral wanneer het in het toilet wordt gegooid) kan riolen verstoppen, meren vervuilen en schade toebrengen aan in het wild levende dieren. Flosdraad is ook vaak bedekt met een op aardolie gebaseerde was. Amerikanen kopen elk jaar meer dan drie miljoen kilometer flosdraad, dus dit is aanzienlijke schade.
Floss gemaakt van polytetrafluoroethyleen (PTFE) wordt steeds populairder – en wordt op de markt gebracht aan tandartspraktijken om te worden uitgedeeld aan klanten. Veel mensen vinden het prettig omdat het niet versnippert en gemakkelijker te “glijden” is tussen dicht op elkaar staande tanden en rond beugels.
Andere ingrediënten kunnen smaakstoffen en additieven zijn die variëren per fabrikant en fluoride kunnen bevatten. De samenvatting van een patent op flosdraad luidt: “Poreus, zeer sterk (PTFE) tandzijde is gecoat met microkristallijne was. Indien gewenst kan het flosdraad ook een of meer actieve tandsteenbestrijdingsmiddelen, antikalkmiddelen, antiplakmiddelen en/of antibacteriële middelen en/of tandheelkundig aanvaardbare middelen zoals polijst- en schuurmiddelen, koelmiddelen, smaakstoffen en/of coagulanten bevatten.”
Die kunnen allemaal problematisch zijn voor onze gezondheid, maar PTFE is volgens mij het grootste probleem. Het is ook de coating in non-stick kookgerei, onder de DuPont handelsnaam Teflon. Hoewel de grootste bezorgdheid over Teflon betrekking heeft op het vrijkomen van giftige stoffen bij oververhitting van het kookgerei, veroorzaakt een chemische stof die bij de productie wordt gebruikt, perfluoroctaanzuur (PFOA), nog andere problemen. PTFE behoort tot een klasse perfluorchemicaliën (PFC’s), die in korte tijd zijn uitgegroeid tot wereldwijde verontreinigende stoffen. Ze zijn aangetroffen in onze steden, op afgelegen eilanden, in bossen en in poolgebieden, en komen voor in drinkwater en in de natuur.
Uit onderzoek blijkt ook dat bijna alle mensen, ongeacht hun leeftijd, wel wat PFK’s in hun bloed hebben. Ze zijn aangetroffen in monsters van moedermelk en in het bloed van pasgeborenen. (Kathleen Arcaro van de Universiteit van Massachusetts, die PFC’s aantrof in monsters van moedermelk van zogende moeders, zegt dat, hoewel zuigelingen door het geven van borstvoeding niet worden blootgesteld aan een dosis die de aanbevolen grenswaarden overschrijdt, moedermelk moet worden beschouwd als een extra bron van PFC’s bij het vaststellen van de totale blootstelling van een kind.)
PFC’s zijn in het milieu waarschijnlijk persistenter dan PCB’s en DDT. Zij zijn de afgelopen halve eeuw in wezen zonder regelgeving geproduceerd, gebruikt en verwijderd. Maar zelfs als de produktie vandaag zou worden gestaakt, zouden de concentraties in het milieu nog vele jaren blijven toenemen.
Hoe PFK’s in het menselijk bloed terechtkomen is op dit moment nog niet bekend. We kunnen worden blootgesteld via voedsel, water, of het milieu waar de chemicaliën zijn gemorst of vrijgekomen (inclusief in huisstof), of door het gebruik van de honderden commerciële producten die ze bevatten – zoals tandzijde en andere producten voor persoonlijke verzorging, tapijten die vóór 2002 zijn gefabriceerd, en de vetbestendige verpakking in popcornzakjes voor de magnetron en pizzadozen.
PFK’s worden verondersteld kankerverwekkend te zijn, zijn vermoedelijk hormoonontregelaars, kunnen geboorteafwijkingen veroorzaken, worden in verband gebracht met neurologische problemen zoals vertraagde grove motorische ontwikkeling, en onderdrukken de immuunrespons. Een recente studie, gepubliceerd in het tijdschrift Environmental Science & Technology, suggereert dat verhoogde PFC-bloedspiegels het risico op ADHD kunnen verhogen door kinderen vatbaar te maken voor impulsief gedrag. (De onderzoekers waarschuwen dat oorzaak en gevolg onduidelijk zijn: kinderen die impulsiever zijn om mee te beginnen, kunnen meer tijd besteden aan het likken en kauwen van commerciële producten, waardoor ze een hogere blootstelling aan PFK’s hebben.)
Een studie gepubliceerd in januari 2012 in het Journal of American Medical Association beschreef hoe PFK’s kunnen interfereren met kindervaccinaties. In de studie hadden kinderen die hogere concentraties PFC’s in hun bloed hadden, een lagere of vrijwel geen immuunrespons op difterie- en tetanusvaccinaties. Onderzoekers “waren verrast door de sterke negatieve associaties, die suggereren dat PFC’s mogelijk giftiger zijn voor het immuunsysteem dan de huidige blootstelling aan dioxine.”
Alternatieven
Helaas lijkt er geen definitief, milieuvriendelijk alternatief te zijn voor het basisonderdeel van flosdraad. Maar je hebt nog steeds keuzes. Onderzoekers hebben verschillende soorten flosdraad vergeleken en vastgesteld dat er geen verschil is in hun effectiviteit.
Het feit dat de ingrediënten vaak niet op de verpakking staan (vooral de kleine freebies die je van je tandarts krijgt), maakt het moeilijk om een veiliger alternatief te kiezen. Uw beste gok is een natuurvoedingswinkel of coöperatie. Zoek naar ongewaxte of natuurlijke plantaardige waslagen, en geen smaakstoffen. Veel van de alternatieven gebruiken bijenwas, maar dat is misschien niet geschikt als u bezorgd bent over het gebruik van dierlijke bijproducten.
Er zijn een aantal bedrijven die natuurlijke flosdraad van zijde verkopen. Zijde is echter ook problematisch voor veganisten en mensen die zich richten op dierenrechten, en kan kinderarbeid en chemische behandelingen met zich meebrengen. Nylon filamenten samen geweven en bedekt met natuurlijke was zijn een niet-zo-perfect alternatief.
Kijk voor een minimale plastic verpakking of, nog beter, recyclebare papiervezel verpakking. (Gewone plastic verpakking voor floss is meestal een code # 5 voor recycling van plastic – hoewel veel niet komen met een codenummer, en niet alle gemeentelijke recycling programma’s accepteren Code 5 kunststoffen.)
Floss picks bezuinigen op de werkelijke hoeveelheid floss nodig, met behulp van slechts een inch in plaats van achttien per gebruik, maar ze zijn nog steeds wegwerp en de handgrepen zijn ook gemaakt van op aardolie gebaseerde kunststof. En vermijd alsjeblieft die oververpakte, eenmalig te gebruiken, weggooi-flosstokjes.
Elektrische tandenborstels zijn veel beter dan poetsen met gewone borstels als het gaat om het verwijderen van plak. In één onderzoek werden elektrische borstels geassocieerd met een vermindering van eenentwintig procent van tandplak en een vermindering van elf procent van tandvleesontsteking in vergelijking met handmatig poetsen. Ook waterpiks, die uw tanden reinigen met een waterstraal onder hoge druk, zijn bijzonder effectief. En regelmatige, twee keer per jaar reiniging door een mondhygiënist zal zich ontdoen van alle resterende plaque.
Wendy Priesnitz is redacteur van Natural Life, een journalist met veertig jaar ervaring, en de auteur van dertien boeken.