Waar staat de aartsengel Rafaël in de Bijbel?

Op 29 september viert de katholieke kerk het feest van de drie aartsengelen die in de geschiedenis van de kerk zijn vereerd:

• Michael (zijn naam is ontleend aan het Hebreeuwse “Wie is als God?”), die de vrienden van God verdedigt tegen Satan en al zijn boze engelen;

• Gabriel (de “Kracht van God”), door de Schepper uitverkoren om Maria het mysterie van de Menswording aan te kondigen; en

• Raphaël (de “Medicijn van God” of “God geneest”), de aartsengel die, in het boek Tobit, Tobias op zijn reis verzorgt.

De aartsengelen, die allen een rol spelen in de Schrift, worden al sinds de begintijd van de Kerk vereerd – maar het is Rafaël waar ik het vandaag over wil hebben. Rafaël wordt ook wel de beschermheilige van de genezing genoemd. Rafaël is ook de patroon van de blinden, van gelukkige ontmoetingen, van verpleegsters, van artsen en van reizigers.

Twee vurige gebeden om hulp

Het oudtestamentische boek Tobit verhaalt hoe Tobit, een vrome Jood in ballingschap in Assyrië, en zijn zoon Tobias (soms Tobia genoemd) werden beloond voor hun vroomheid en goede daden.

Tegen de orders van de boze koning Sennaherib in, begroef Tobit – die de Joodse begrafenisgewoonten respecteerde – de lichamen van Joden die door Sennaherib in Nineve waren terechtgesteld. Daarom beval de koning dat Tobit gevangen genomen en gedood zou worden. Tobit vluchtte en verborg zich onder zijn verwanten. Op een dag keek Tobit naar de hemel toen vogelpoep in zijn ogen terechtkwam en hem verblindde. Tobit, die door zijn blindheid niet meer kon werken, vervloekte God niet, maar bad in plaats daarvan tot God om een einde aan zijn leven te maken.

Terwijl Tobit bad om bevrijding uit dit leven, bad ook een jonge weduwe, Sara genaamd, tot God om een einde te maken aan haar ellende. Sarah had zeven echtgenoten gehad, maar elk van hen was gedood door een demon in hun huwelijksnacht. Sarah vreesde dat zij vervloekt was en nooit een eigen man en gezin zou kunnen hebben.

In antwoord op deze gebeden zond God de aartsengel Rafaël naar de aarde om hen te helpen.

Tobias begint aan zijn missie

Tobit, die door zijn blindheid niet kon werken, stuurde zijn zoon naar de stad Media om terugbetaling van een lening te vragen. Tobit droeg Tobias op een gids in te huren om hem op de reis te vergezellen; dus riep Tobias de hulp in van Azarja, die in werkelijkheid de vermomde aartsengel Rafaël was.

Maar waarom wordt hij afgebeeld met een vis?

Toen de twee metgezellen de rivier de Tigris bereikten, stopte Tobias om zich te wassen. Toen hij op de oever knielde, sprong een grote vis uit het water en joeg hem angst aan. Rafaël droeg Tobias op de vis bij de vinnen te grijpen, hem te doden en het hart, de lever en de galblaas eruit te halen. Hij onthulde Tobias dat het verbranden van het hart en de lever de boze geesten zou verdrijven, en dat de galblaas blindheid kon genezen. Dus zoutte Tobias de organen om ze te conserveren, en verpakte ze veilig voor hun reis.

Azariah (Rafaël) en Tobias reisden toen samen naar Medië. Onderweg vertelde Rafaël Tobias over Sarah en spoorde hem aan haar als bruid te nemen, omdat hij haar enige geschikte verwant was. Tobias was bang om met haar te trouwen, omdat hij vreesde dat hij zou sterven zoals Sarah’s zeven andere echtgenoten; maar Rafaël verzekerde hem dat het hart en de lever van de vis hem zouden beschermen.

Tobias stemde toe, en hij en Sarah traden in het huwelijk. Na de ceremonie groef Sarah’s vader – bedroefd omdat hij geloofde dat Tobias hetzelfde lot zou ondergaan als Sarah’s zeven andere echtgenoten – een nieuw graf naast hun huis, naast de zeven andere graven. Maar toen Tobias en zijn nieuwe vrouw Sarah die avond naar hun slaapkamer gingen, pakte Tobias het hart en de lever van de vis uit en legde ze op de hete kolen in de haard. De boze geest verscheen, zoals hij al zeven keer eerder had gedaan; maar Tobias waaierde de bittere rook naar hem toe en de geest rende krijsend de kamer uit.

De volgende morgen kwam het pasgetrouwde stel heel en glimlachend uit hun kamer tevoorschijn. Sarah’s ouders, vervuld van vreugde, vierden 14 dagen lang feest met hen. Sarah’s vader gaf het pasgetrouwde stel de helft van zijn bezit, met de belofte dat zij bij zijn dood de andere helft zouden erven. Toen ging het paar op weg naar huis, in de richting van Nineve.

Een blijde thuiskomst

Toen zij het huis van Tobit naderden, zag Tobias zijn blinde oude vader op de weg naar hen toe strompelen. Tobias liep naar voren en zalfde de ogen van zijn vader met de gal van de vis, en Tobit kreeg zijn gezichtsvermogen terug. Hij omhelsde zijn zoon en zijn nieuwe bruid en verwelkomde hen vreugdevol in zijn huis.

Toen Tobias zijn vader vertelde hoe Azarja (Rafaël) hem op zijn reis had geholpen en Tobit’s blindheid had genezen, liet Tobit de gids komen om hem te belonen. Maar toen Rafaël voor Tobit stond, onthulde Rafaël hen wie hij werkelijk was en verdween toen plotseling uit het gezicht.