Wanneer iemand aankomt, is er vaak een simpele verklaring: Teveel tijd achter de computer. Een ongezonde aantrekkingskracht voor pizza. Een erfelijke neiging om kilo’s aan te komen. Maar wat is de schuld als een heel land begint uit te puilen rond het midden? Eén ding is zeker: simpele antwoorden kun je vergeten.
Het woord “epidemie” wordt vaak te veel gebruikt, maar er is geen betere manier om de explosie van obesitas in Amerika te beschrijven. Volgens de laatste cijfers van de Centers for Disease Control and Prevention (CDC), heeft een verbazingwekkende 68 procent van de Amerikaanse volwassenen overgewicht (wat betekent dat ze een body mass index, of BMI, van 25 of meer hebben) of obesitas. Ongeveer 18 procent van de kinderen en adolescenten heeft ook ernstig overgewicht.
De uitbraak heeft elk deel van het land getroffen, met het Midwesten en het Zuiden als koplopers.Op de een of andere manier hebben we een ideale omgeving geschapen om aan te komen. Hoe hebben we dat gedaan? Was het de uitvinding van de Big Mac? Het internet? Supergrote frisdranken? De afstandsbediening? Het is al het bovenstaande, en dan nog wat, zegt obesitas expert James Hill, PhD, directeur van de Colorado Clinical Nutrition Research Unit aan de Universiteit van Colorado.
Amerikanen krijgen niet veel beweging, maar in feite moeten ze minstens een uur per dag bewegen om gezond te blijven, volgens richtlijnen die in september 2002 zijn uitgegeven door het National Institute of Medicine. Leden van een 21-koppig panel dat de richtlijnen opstelde, zeiden dat ze bezorgd waren over de stijging van het aantal zwaarlijvige mensen in de afgelopen decennia. Volgens de American Heart Association (AHA) zouden alle gezonde volwassenen vijf dagen per week ten minste 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging moeten krijgen. Moderne gemakken weerhouden mensen van de activiteiten die ze nodig hebben om in vorm te blijven.
“Veel mensen wijzen naar fast food, maar Bill Gates is waarschijnlijk net zo schuldig als Ronald McDonald,” zegt Hill. In feite draagt zo’n beetje elk aspect van onze samenleving actief bij aan de epidemie, zegt hij. Volgens Hill hebben “een heleboel kleine dingen” de weegschaal dramatisch doen doorslaan. En in het geval van de Amerikaanse taille, kunnen kleine dingen optellen tot iets heel groots. Obesitas is rechtstreeks in verband gebracht met hartaandoeningen, hoge bloeddruk, beroertes en diabetes type 2 en kan de aanzet geven tot een hele reeks andere ziekten. In feite schatten onderzoekers van de American Cancer Society dat obesitas verantwoordelijk is voor ongeveer een derde van alle sterfgevallen door kanker in dit land.
Land van over-veel
In de eenvoudigste bewoordingen eten Amerikanen als geheel meer calorieën dan ze verbranden. En waarom ook niet? Voedsel is overvloediger en gemakkelijker dan ooit tevoren. We hoeven er niet voor te jagen, te scharrelen of te oogsten. We hoeven het alleen maar uit de koelkast te halen, het op te halen in een van de 170.000 fast-food restaurants, of het te bestellen via de telefoon. “Gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis was het de echte uitdaging om genoeg te eten te krijgen,” zegt Hill. “Ons lichaam is goed aangepast aan het doorstaan van hongersnoden, om het maximale uit elke calorie te halen. We zijn niet gebouwd voor overvloed.”
Onze geschiedenis van jagen en scharrelen heeft ons ook een sterk verlangen naar vet opgeleverd, en de voedingsindustrie is meer dan bereid geweest om aan dat verlangen te voldoen. Vandaag de dag halen Amerikanen ongeveer 35 procent van hun calorieën uit vet. Onze liefde voor vet heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de obesitasepidemie, maar het is lang niet de enige boosdoener, zegt Hill. In feite is het vetpercentage in ons dieet de afgelopen tien jaar nauwelijks veranderd, de periode waarin de obesitascrisis echt van de grond kwam.
Het is niet een overdaad aan vet dat de epidemie aanjaagt – het is een overdaad aan zo ongeveer alles, zegt Marion Nestle, PhD, MPH, hoogleraar voeding, voedselstudies en volksgezondheid aan de New York University. Overal, van coffeeshops tot restaurants, zijn de porties groter geworden dan we ons kunnen voorstellen. “Mensen raakten heel snel gewend aan grote porties,” zegt ze. “Gewone maten leken opeens schraal.” Volgens het Amerikaanse ministerie van Landbouw is het Amerikaanse dieet in de afgelopen 35 jaar met ongeveer 530 calorieën per dag toegenomen, theoretisch genoeg om elk persoon elk jaar 53 pond te laten aankomen.
Neem het zekere voor het onzekere
We zouden die calorieën altijd kunnen verbranden met wat extra lichaamsbeweging, maar de meesten van ons gaan de andere kant op. “Ik zie het op mijn eigen afdeling,” zegt Nestle. “Ik schrijf veel memo’s. Vroeger printte ik ze uit en liep ze naar de brievenbussen. Dat was niet bepaald een olympische oefening. Maar nu stuur ik gewoon een e-mail naar iedereen. Het grootste deel van mijn werk bestaat uit zitten achter een computer.”
Velen van ons kunnen dat begrijpen. Op het werk wijzen en klikken we in plaats van zweten en zwoegen. En als het werk klaar is, hebben we alle gelegenheid om het rustig aan te doen. Waarom naar het postkantoor lopen als je ook met de auto kunt? Waarom door het winkelcentrum lopen als je online kunt winkelen? Waarom met een voetbal gooien als je NFL 2004 op je X-Box kunt spelen? Bovendien zijn veel van onze steden niet echt bevorderlijk om te lopen. Wie wil er nu naar het dichtstbijzijnde winkelcentrum lopen als je over een duiker en een snelweg moet om er te komen?
We houden zelfs onze kinderen stil. Lichamelijke opvoeding klassen verdwijnen in het hele land, en degene die overblijven zijn vaak niet erg veeleisend, zegt Hill. En, natuurlijk, kinderen zijn bijzonder kwetsbaar voor de aantrekkingskracht van televisie en videospelletjes.
“Dit is waarschijnlijk de meest sedentaire generatie van mensen in de geschiedenis van de wereld,” zegt voormalig VS-chirurg-generaal David Satcher. Scholen zijn ook schuldig aan het niet verstrekken van gezonder voedsel, zegt hij. Ze moeten kinderen aanmoedigen om vetarm en gezond voedsel te eten en het aantal verkoopautomaten op schoolterreinen verminderen, zegt hij.
Een stap in de goede richting, in 2006 sloot de Alliance for a Healthier Generation een deal met Amerikaanse distributeurs van frisdrank om te stoppen met de verkoop van frisdrank op basisscholen en middelbare scholen, en om alleen light frisdrank te verkopen op middelbare schoolcampussen.
Toch, zet het allemaal samen en je hebt een crisis met diepe, met elkaar verweven wortels. Geen enkele factor veroorzaakte de epidemie, en geen enkele oplossing zal het vertragen. “Zelfs als we ons zouden ontdoen van elke McDonald’s, Burger King, en Wendy’s in het land, zouden we nog steeds een groot probleem hebben,” zegt Hill.
Noodzaak van gemeenschapsactie
Niet het land de obesitasepidemie serieuzer neemt, lopen we het gevaar veel van de gezondheidswinst op het gebied van hartziekten en andere chronische gezondheidsproblemen die we de afgelopen decennia hebben geboekt, te verliezen, aldus Satcher.
Mensen die een normaal lichaamsgewicht willen behouden, moeten een vorm van lichaamsbeweging opnemen, volgens het rapport van het Institute of Medicine. Volwassenen en kinderen zouden minstens een uur per dag moeten besteden aan matig intensieve activiteiten, zoals wandelen, zwemmen of fietsen.
Op 13 december 2001 bracht de federale regering een indringend rapport uit, getiteld “The Surgeon General’s Call to Action to Prevent and Decrease Overweight and Obesity.” In het rapport wordt er onder andere bij scholen op aangedrongen om lessen lichamelijke opvoeding verplicht te stellen op alle niveaus. (Momenteel zijn er slechts twee staten – Illinois en New York – die elk jaar lichamelijke opvoeding verplicht stellen vanaf de kleuterschool tot en met de 12e klas.)
In het rapport werd ook aanbevolen om automaten op scholen tijdens etenstijd uit te schakelen, meer mogelijkheden voor lichaamsbeweging op werkplekken te creëren, buitenschoolse recreatieprogramma’s aan te bieden, en veilige en toegankelijke recreatiefaciliteiten voor mensen van alle leeftijden te creëren. Ten slotte werd in het rapport aangedrongen op betere voorlichting over de voordelen van borstvoeding, aangezien uit studies blijkt dat baby’s die borstvoeding krijgen minder kans hebben om op te groeien tot volwassenen met overgewicht.
In antwoord op de groeiende nationale bezorgdheid, hebben leden van het Congres geprobeerd om een reeks van gemeenschapsprogramma’s gericht op het verminderen van obesitas te financieren, met inbegrip van oefenprogramma’s in kinderdagverblijven en verpleeghuizen, de aanleg van fietspaden, en voedingsvoorlichting programma’s op scholen. Voedingsdeskundigen hebben hun eigen ideeën over hoe het probleem aan te pakken. Peggy Agron, directeur van Project LEAN (Leaders Encouraging Activity and Nutrition) en een geregistreerd diëtiste, is bijvoorbeeld van mening dat kinderen meer gebaat zijn bij verandering van het voedsel dat in schoolkantines wordt geserveerd dan bij voorlichtingsprogramma’s over voeding. Toch, zeggen de deskundigen, zijn al deze soorten programma’s een stap in de goede richting.
“Als we niets doen, kunnen overgewicht en obesitas binnenkort evenveel te voorkomen ziekten en sterfgevallen veroorzaken als het roken van sigaretten,” zegt Satcher. “Mensen hebben de neiging om overgewicht en obesitas te zien als een strikt persoonlijke zaak, maar er is veel dat gemeenschappen kunnen en moeten doen om deze problemen aan te pakken.”
Dokter Toni Martin van Berkeley, Californië is het daarmee eens. “Waarom dringen we er niet op aan dat ontwikkelaars wandelpaden aanleggen in nieuwe woonwijken?”, zegt ze. “Waarom leggen we geen voedingsonderwijs op in het middelbaar onderwijs? Waarom verbieden we reclame voor junkfood voor kinderen niet net zoals we reclame voor sigaretten verboden hebben? We kunnen prijzen uitreiken aan kinderen die elke dag een stuk fruit of groente bij hun lunch meenemen, of we kunnen fabrikanten van verkoopautomaten verplichten een minimumaantal gezonde keuzes aan te bieden voor het voorrecht hun automaten op de campus te mogen plaatsen. Het heeft voor mij geen zin om een probleem een epidemie te noemen en vervolgens te proberen het individueel op te lossen.”
Ondanks de nationale toename van obesitas, is slechts 65 procent van de zwaarlijvige volwassenen door hun artsen of gezondheidswerkers verteld dat ze overgewicht hadden, volgens de CDC.
Dat is een van de redenen waarom overheidsfunctionarissen op het gebied van gezondheid bij de U.S. Preventive Services Task Force adviseren dat artsen patiënten beoordelen om hun BMI te bepalen. Als ze zwaarlijvig zijn, moeten ze begeleiding bij gewichtsverlies onderdeel van hun gesprekken maken.
Wat u kunt doen
Intussen is het gemakkelijk om ontmoedigd te raken. Nestle, bijvoorbeeld, ziet weinig ruimte voor hoop. Te veel industrieën zijn afhankelijk van ons overvoed en inactief te houden. “Ik weet niet hoe we deze oorlog gaan winnen”, zegt ze.
Maar Hill bekijkt het anders: Omdat veel kleine dingen hebben geholpen om de epidemie te starten, kunnen kleine veranderingen in onze levensstijl helpen om het te keren. Of McDonald’s nu broccoli gaat serveren of niet, hij zegt dat restaurants overal kunnen bezuinigen op hun aanbod van vet en calorieën. Weinig mensen hebben de wilskracht of het verlangen om hun eetpatroon radicaal te veranderen, maar we kunnen allemaal eenvoudige manieren vinden om minder calorieën te eten. (Kijk voor hulp naar de Voedingsrichtlijnen voor Amerikanen van het Ministerie van Landbouw van de Verenigde Staten op http://www.health.gov/dietaryguidelines/). We kunnen de televisie- of computerindustrie niet ontmantelen, maar bijna iedereen kan elke dag een half uur tot 45 minuten vrijmaken voor een stevige wandeling, zegt hij.
Zelfs kleine veranderingen in levensstijl vereisen motivatie, en dat is een ding waaraan een tekort lijkt te zijn. “We hebben er niet goed aan gedaan om de urgentie van de situatie over te brengen”, zegt Hill. “Als mensen de ernst van de epidemie zouden begrijpen, zouden ze doen wat ze moeten doen.”
Flegal, KM et al. Prevalence and Trends in Obesity Among US Adults, 1999-2008 JAMA. 2010;303(3):235-241.
Interview met Marion Nestle.
Interview met James Hill.
Hill, J.O. en J.C. Peters. Environmental contributions to the obesity epidemic. Wetenschap, 29 mei, 1998. 280:1371-1374.
U.S. Preventive Services Task Force. Screening op obesitas bij volwassenen: Recommendations and Rationale. Annals of Internal Medicine, 2 december 2003, Vol. 139 Issue 11. p. 930-932
Mokdad AH, et al. Actual Causes of Death in the United States, 2000. JAMA. 2004;291:1238-1245
Alliance for a Healthier Generation. Persbericht: Centers for Disease Control and Prevention Statement on Action by U.S. Beverage Distributors to Restrict Soft Drink Marketing in Schools. Mei 2006. http://www.healthiergeneration.org/engine/renderpage.asp?pid=s030
U.S. Department of Agriculture. Agriculture Fact Book. 2001-2002. http://www.usda.gov/factbook/chapter2.htm
Bureau voor analyse van wetgevingsbeleid. http://olpa.od.nih.gov/legislation/108/pendinglegislation/impact.asp
Centers for Disease Control. Overgewicht. April 2006. http://www.cdc.gov/nchs/fastats/overwt.htm
American Cancer Society. Facts and Figures over kankerpreventie en vroegtijdige opsporing. 2007.
American Heart Association. Oefening en Fitness. 2007 oktober