Opinie: van sociale situaties tot anderen schade willen berokkenen, er zijn tal van redenen waarom mensen hun toevlucht nemen tot leugens
Door Lisa O’Rourke-Scott, Limerick Institute of Technology
Waarom liegen mensen? Om persoonlijk voordeel te behalen, om een misstap te verdoezelen, om populariteit te winnen en sociaal hogerop te komen, om anderen schade te berokkenen. Ze liegen om schaamte te vermijden. Ze liegen ook om relaties in stand te houden en harmonie te bevorderen.
Wanneer mensen opzettelijk onwaarheden vertellen, kunnen er aanwijzingen zijn die we bewust of onbewust opmerken. Ze kunnen hun gezicht vaker aanraken dan normaal of oogcontact vermijden. Maar het kan moeilijk te meten zijn.
Een populaire oplossing om waarheid van leugens te onderscheiden, zeer geliefd bij bepaalde TV-shows, is de leugendetector of polygraaf. Deze machines beweren leugens te herkennen door het meten van hartslag, huidweerstand en ademhaling. Het bewijs voor hun doeltreffendheid is echter slecht. Ze kunnen alleen werken als mensen denken dat ze werken!
Wij hebben uw toestemming nodig om deze rte-player inhoud te ladenWij gebruiken rte-player om extra inhoud te beheren die cookies op uw apparaat kunnen plaatsen en gegevens over uw activiteit kunnen verzamelen. Bekijk hun details en accepteer ze om de inhoud te laden.Manage Preferences
Van RTÉ Radio One’s Ray D’Arcy Show, een interview met voormalig Oklahoma detective Doug Williams die besloot de leugendetector-industrie te ontmaskeren en mensen te coachen in hoe ze een leugendetectortest kunnen doorstaan
Een beschouwing van de psychologie van het liegen laat zien waarom deze machines niet kunnen werken. Wat zij in wezen proberen te doen is het meten van stressniveaus, maar wat mensen stress geeft varieert. Sommige mensen zijn helemaal niet gestresst door liegen. Anderen, zoals degenen die kwaadaardige roddels verspreiden, vinden het misschien leuk om de verhalen die ze vertellen te herhalen en geloven ze zelfs wanneer ze ze vertellen.
Maar het grootste probleem bij pogingen om liegen wetenschappelijk vast te stellen, is dat mensen voortdurend liegen in sociale situaties. Dit is de reden waarom wanneer psychologen proberen om liegen in het laboratorium te bestuderen, ze onmiddellijk een hele reeks bekende leugens moeten uitsluiten van analyse.
We hebben uw toestemming nodig om deze rte-player inhoud te ladenWe gebruiken rte-player om extra inhoud te beheren die cookies op uw apparaat kan instellen en gegevens over uw activiteit kan verzamelen. Bekijk de details en accepteer ze om de inhoud te laden.Manage Preferences
Uit de RTÉ-archieven, Newsround bezoekt Blackwater, Co Wexford in 1975 om verslag te doen van de wedstrijd om de grootste leugenaar van Ierland
Bijv. “Het gaat goed, dank u” als antwoord op een vraag naar iemands welzijn is vaak een leugen die wij niet als leugen tellen. Het is zelfs het openingsantwoord dat we geven als we onze dokter raadplegen. De reden waarom we het niet meetellen is dat er een cultureel gedeelde opvatting is dat de persoon die de vraag stelde, het antwoord niet echt wil weten. Het verschil tussen waarheid en leugen is dus vervaagd.
Sommige leugens zijn noodzakelijk om de wielen van de sociale interactie te verlichten. Mensen kunnen vragen om brutale eerlijkheid, maar ze willen het zelden echt. De meesten van ons leren al vroeg in het leven wat wel en niet gezegd mag worden en in welke contexten. De momenten waarop deze vrij subtiele en verfijnde regels niet zijn aangeleerd, leveren vaak hilarische anekdotes op over de faux pas en indiscrete uitlatingen van kinderen.
Mensen kunnen om brutale eerlijkheid vragen, maar ze willen het zelden echt
Een ander probleem bij het identificeren van leugens is dat van het perspectief. Mensen zien en begrijpen de wereld op verschillende manieren. Het kan zijn dat mensen oprecht geloven dat zij de waarheid spreken wanneer zij iets zeggen dat feitelijk onjuist is. Uit recent onderzoek onder studenten in het hoger onderwijs blijkt bijvoorbeeld dat er verschillende opvattingen bestaan over wat seksuele toestemming betekent. In dit verband is het volkomen plausibel dat iemand iemand heeft verkracht en helemaal niet gelooft dat het om verkrachting ging.
Het vermogen om te liegen is iets dat ontstaat als functie van de psychologische ontwikkeling. Centraal in dit vermogen staat wat psychologen “de theorie van andermans geest” noemen: het vermogen om te voorspellen tot welke informatie andere mensen toegang hebben. Volgens de psycholoog Jean Piaget ervaren kinderen de wereld op een “egocentrische” manier in de vroege kindertijd. Egocentrisme verwijst naar een manier van denken waarbij iemand niet kan begrijpen dat zijn kennis of perspectief kan verschillen van dat van anderen.
Naarmate de ontwikkeling vordert, kunnen de meeste kinderen tegen de tijd dat ze vier jaar zijn begrijpen dat verschillende informatie beschikbaar is voor verschillende mensen. Als een soort die van oudsher afhankelijk is van samenwerking, is het hebben van een theorie over de gedachten van anderen ongetwijfeld uiterst nuttig. Om effectief samen te werken, moeten we allemaal een soort psychologen zijn. We moeten in staat zijn om “de gaten in te vullen” voor iemand die vitale informatie mist over een situatie en we moeten in staat zijn om geen aanstoot te geven of relaties te beschadigen door dingen te zeggen die schade kunnen toebrengen.
Er is nog een reden waarom leugens en het vermogen om tegen onszelf te liegen in het bijzonder psychologisch nuttig zijn. In zijn boek The Principles of Psychology uit 1890 stelde William James voor dat als mensen een slechte dag hebben, ze moeten gaan glimlachen naar mensen. Dit is uiteraard geen nuttig advies voor iemand met een zware klinische depressie, maar om een gewone ellendige dag op te vrolijken blijkt het zeer effectief te zijn.
Er zijn ook studies geweest die suggereren dat mensen die klinisch depressief zijn vaak een realistischer en juister begrip van de wereld hebben. Het lijkt erop dat de prijs van geluk in feite een niveau van zelfbedrog is om ons te helpen om te gaan met de onsmakelijke realiteit van het leven.
Logen, zo lijkt het, is een integraal onderdeel van de menselijke conditie. Het is niet mogelijk de leugens die we moreel verwerpelijk vinden te scheiden van die welke we heilzaam of zelfs noodzakelijk vinden. De waarheid (als ik die term mag gebruiken) is dat ons onvermogen om volledig te weten wat anderen denken, juist de menselijke interactie zo interessant maakt.
Dr Lisa O’Rourke-Scott is programmadirecteur van de BA in social care work en doceert psychologie in deze opleiding aan het Limerick Institute of Technology. Zij is sinds 2003 Associate Lecturer in de psychologie aan de Open University.
De hier geuite meningen zijn die van de auteur en vertegenwoordigen of weerspiegelen niet de meningen van RTÉ