Waarom mislukte operatie Market Garden in 1944?

82nd Airborne Division gedropt bij Grave

Operatie Market Garden, gestart in september 1944, was een onsuccesvol geallieerd offensief dat voornamelijk in Nederland werd uitgevochten. Het was de grootste luchtlandingsoperatie in de geschiedenis tot dan toe. Het was een gedurfde operatie en het was het geesteskind van de Britse generaal Bernard Montgomery. Deze operatie was zelfs het onderwerp van de film A Bridge Too Far uit 1977, geregisseerd door Richard Attenborough. Het luchtlandingsoffensief was bedoeld om de geallieerden in staat te stellen het Duitse hart binnen te dringen en de oorlog snel te beëindigen. Dit was echter niet het geval. Het geallieerde offensief zou een kostbare mislukking blijken te zijn en zou misschien zelfs de overwinning in Europa hebben vertraagd. Waarom mislukte deze operatie? Was het de te optimistische planning van Montgomery, de slechte strategie, het slechte leiderschap, de Duitse weerstand of het terrein?

Waarom werd de geallieerde opmars voor Market Garden tot de helft teruggebracht?

Generaal Bernard Montgomery (1944)

De geallieerden waren op 6 juni 1944 in Normandië geland. Na het opzetten van verschillende bruggenhoofden in Normandië, slaagden de geallieerden erin om door te stoten naar het Normandische platteland. De Duitsers slaagden er aanvankelijk in de opmars van de Geallieerden te vertragen. Een briljant stukje strategie van de Geallieerden resulteerde echter in de omsingeling van een groot deel van het Duitse leger in de Falaise Pocket.

De gecombineerde Engels-Amerikaanse divisies brachten enorme verliezen toe aan de Duitsers. Het Duitse leger werd gedwongen zich halsoverkop terug te trekken. Parijs werd al snel heroverd door de geallieerden. Het Duitse leger werd praktisch uit Frankrijk verdreven en trok zich terug richting Elzas-Lotharingen en België. Het leek velen dat de Geallieerden op het punt stonden Duitsland binnen te vallen, en sommigen spraken zelfs optimistisch over het einde van de oorlog met Kerstmis.

De geallieerde successen hadden echter hun eigen problemen met zich meegebracht. De aanvoerlijnen van de Geallieerden waren overbelast, waardoor vooral de Amerikanen en Britten vertraging opliepen. Het tekort aan olie betekende dat Patton’s pantserdivisies hun opmars moesten staken. Dit zou cruciaal blijken, en het stelde de Duitsers in staat zich te hergroeperen in het westen toen het leek dat ze zouden desintegreren, wat leidde tot het einde van de oorlog.

Wat was de beweegreden voor Market Garden?

Britse gevangenen genomen bij Arnhem tijdens Operatie Market Garden

Tegen de herfst van 1944 was het voor het Geallieerde opperbevel duidelijk dat de Duitsers erin geslaagd waren zich te herpakken en stugge weerstand zouden bieden tegen elk toekomstig offensief. In augustus 1944 slaagde een Britse aanval er niet in de diepwaterhaven van Antwerpen in te nemen en had zo’n 80.000 Duitse troepen uit de monding van de Schelde toegelaten. Dit werd bekend als de ‘Grote Vergissing’ en was misschien wel een van de grootste in de hele oorlog.

Het geallieerde opperbevel was huiverig om de Duitsers vanuit Oost-Frankrijk aan te vallen, omdat de Duitse regering een massieve verdedigingslinie, bestaande uit forten, had aangelegd om hun westgrens te beschermen. Deze linie stond bekend als de Siegfried Linie. De Britten en de Amerikanen moesten door de Lage Landen om Duitsland binnen te vallen en de oorlog te beëindigen.

De geallieerden waren van mening dat zij een vernieuwend plan nodig zouden hebben om de Lage Landen en de Duitse frontlinie Elzas-Lotharingen te doorbreken. Generaal Eisenhower en andere leiders richtten hun aandacht op de Lage Landen. Het bood hun havens die gebruikt konden worden voor de herbevoorrading van de Geallieerde divisies, die voor hun bevoorrading nog steeds afhankelijk waren van de Normandische havens. De meer vooruitziende van de geallieerde strategen maakten zich zorgen over de Rijn. Deze rivier zou een formidabele natuurlijke barrière vormen voor elke geallieerde opmars, maar als ze de Lage Landen zouden bevrijden, zou dat hen in staat stellen de Rijn over te steken en vervolgens Noord-Duitsland binnen te trekken en vervolgens Berlijn.

De Amerikaanse en Britse regeringen wilden de oorlog in Europa steeds meer beëindigen en wilden hun aandacht richten op het Pacific Theater. De westerse geallieerden geloofden dat ze in een race naar Berlijn zaten met het Sovjetleger, en ze wilden niet dat het Rode Leger heel Duitsland zou veroveren en het zou veranderen in een cliëntstaat van Moskou.

Wat was Montgomery’s strategie voor Operatie Market Garden?

Britse parachutisten bij Arnhem (1944) tijdens Operatie Market Garden

De geallieerden moesten het verzet van de Duitsers breken en de Rijn oversteken in de Lage Landen. Generaal Bernard Montgomery, de held van de Britse overwinning bij El Alamein, stelde een gedurfd plan voor. Zoals in zijn memoires wordt verhaald, was het doel van veldmaarschalk Montgomery om Duitsland binnen te vallen door de bruggen over de Neder-Rijn in Nederland veilig te stellen. Dit idee had verschillende voordelen zoals het omzeilen van de Siegfried Linie. Montgomery wilde een luchtlandingsaanval in Nederland om belangrijke bruggen over de Neder-Rijn veilig te stellen. Dit zou de geallieerden in staat stellen de Noord-Duitse vlakten, waar geen natuurlijke barrières waren, binnen te trekken voor hun opmars naar Berlijn.

Montgomery’s plan was aanvankelijk ambitieuzer, maar hij schroefde zijn plannen terug naar aanleiding van Eisenhower’s kritiek. Montgomery stelde het volgende voor; luchtlandingseenheden zouden achter de Duitse linies worden gedropt om de bruggen over de Maas en de twee zijrivieren van de Rijn veilig te stellen. De luchtlandingseenheden zouden de bruggen behouden tot de Britse grondtroepen arriveerden. Montgomery geloofde dat deze luchtlandingsoperatie niet alleen zou slagen in het veiligstellen van de bruggen over de Rijn, maar ook zou leiden tot de terugtrekking van Duitse divisies in Duitsland. Het geallieerde opperbevel stemde in met het plan. Montgomery zette zijn reputatie in op de strategie en werd gesteund door Churchill. Het offensief zou Market Garden gaan heten. Het ‘Market’ deel van de operatie betrof het luchtlandingsaspect van de operatie.

Bij de operatie zouden vier luchtlandingsdivisies betrokken zijn. De parachutisten zouden met zweefvliegtuigen in het gebied landen, of ze zouden met parachutes in de doelgebieden komen. Er zouden zo’n 50.000 manschappen bij betrokken zijn, en ze zouden ook worden bevoorraad met wat lichte artillerie. Er waren Amerikaanse, Britse en Poolse eenheden betrokken bij de massale luchtdroppingen. Het ‘Garden’ deel van het plan hield in dat verschillende Britse Pantserdivisies naar Nederland zouden trekken om zich te verbinden met de parachutisten en de bruggen te verdedigen tegen een Duitse tegenaanval. Volgens Montgomery was het voor het slagen van de strategie van twee dingen afhankelijk, de snelle verovering van alle bruggen door de Geallieerden en de koppeling van de grondtroepen met de parachutisten binnen enkele dagen.

Wat gebeurde er tijdens Operatie Market Garden?

Irish Guard Sherman tanks rukken op 17 september 1944 op, tijdens Operatie Market Garden

Operatie Market Garden begon op 17 september 1944. Het was een gecoördineerde actie van Amerikaanse, Britse en Poolse luchtlandingstroepen, en voornamelijk Britse troepen. De operatie begon met zware luchtaanvallen om de weerstand te verzwakken. De parachutisten begonnen om 13.00 uur te landen rond doelen in Nederland, voornamelijk Eindhoven, Arnhem, en Nijmegen. De parachutisten hadden het voordeel van de verrassing, en zij bereikten hun doelen. De Duitsers waren volledig verrast. De beginfase van de operatie was een totaal succes. Men vreesde dat de Duitsers de bruggen zouden opblazen, waardoor het plan zou moeten worden afgeblazen. De snelle verovering van de bruggen betekende dat de grondtroepen de landingszones konden bereiken en de parachutisten konden ondersteunen.

report this ad

De Britse grondtroepen vochten zich een weg naar Nijmegen en veroverden de stad, na een aantal hevige gevechten. De Britse grondtroepen veroverden de een na de ander de bruggen. De operatie leek volgens plan te verlopen ondanks zwaarder dan verwacht Duits verzet. De belangrijkste brug was Arnhem. Dit was de strategisch belangrijkste brug. Zij moest door de grondtroepen worden veroverd, wilde Market Garden in haar doelstellingen slagen. De Britse parachutisten hadden de brug veroverd, maar ze kwamen al snel onder een felle aanval van de uitstekende 9de en 10de SS Panzer Divisies te liggen. De SS had pantsers en tanks, en zij beukten genadeloos op de Britse parachutisten.

De Britse parachutisten waren al snel omsingeld toen de SS hen had omsingeld. De lichtbewapende Britse soldaten vochten dapper, maar ze konden niet lang standhouden. Een elite Britse eenheid, de Irish Guards, vocht zich een weg naar voren om de luchtlandingstroepen te helpen. Maar vanwege het terrein moesten zij zich een weg naar Arnhem vechten over een enkele weg, en zij werden voortdurend aangevallen. Deze weg kwam bekend te staan als de snelweg naar de hel. De tanks van de Guards konden de smalle weg niet verlaten omdat de grond zeer drassig was en veel ervan moerasland was. Terwijl de Irish Guards op weg waren naar Arnhem, werden ze gemakkelijk door de Duitsers uitgeschakeld, die hen vanuit het bos aanvielen. Uiteindelijk was de hevigheid van het Duitse verzet zo groot dat de Britten tot stilstand kwamen. De parachutisten bij Arnhem waren geïsoleerd en afgesneden en werden gedwongen zich over te geven. Operatie Market Garden had al haar doelstellingen bereikt, behalve de belangrijkste, de verovering van de brug bij Arnhem.

Was Montgomery’s plan voor Market Garden te optimistisch?

Zelfs voor het begin van de operatie vreesden velen dat Montgomery’s plan te optimistisch was. De Poolse commandant van de luchtlandingseenheid verklaarde dat het plan gebrekkig was en verklaarde beroemd dat het hoofddoel van het offensief, de brug over Arnhem, ‘een brug te ver’ was. Hij bedoelde dat Montgomery’s doelen gewoon te ambitieus waren en dat hij te veel van zijn manschappen vroeg. Montgomery ging er ook van uit dat de parachutisteneenheid hun landingszones en de bruggen gedurende een bepaalde tijd konden behouden. Parachutisten waren slechts licht bewapend, en zonder steun van grondtroepen en tanks konden zij het niet lang uithouden. De Britse generaal geloofde ten onrechte dat luchtlandingstroepen een aanval van grondtroepen gesteund door pantsers meerdere dagen konden weerstaan.

Cruciaal is dat Montgomery het terrein niet begreep waar hij verwachtte dat zijn mannen zouden vechten. De wegen in Nederland waren smal, en de grond eromheen was ongeschikt voor pantsers. Dit was een fundamentele fout- Montgomery ging er eenvoudig van uit dat zijn tanks zich snel een weg konden banen naar de landingszones door alleen de wegen te gebruiken. Tijdens de strijd werden de wegen dodelijke vallen voor veel Britse eenheden. Ze raakten al snel verstopt met uitgebrande tanks en voertuigen. Dit vertraagde de grondtroepen die de parachutisten in het bijzonder in Arnhem te hulp schoten. Misschien was de grootste tekortkoming van het Montgomery plan wel dat het ervan uitging dat de Duitsers beslissend verslagen waren en dat elke tegenaanval die zij in het gebied konden lanceren beperkt zou zijn.

Waren de geallieerden voorbereid op de Duitse tegenaanval tijdens Operatie Market Garden?

Generaal Walter Model met SS-Brigadeführer Heinz Harmel

De Duitsers waren in enkele weken tijd zo’n tweehonderd mijl teruggedrongen. De Britten en Amerikanen beheersten het luchtruim en vielen de Duitsers voortdurend lastig. De wegen waren zeer onveilig geworden voor de Duitsers, en ze waren ook onder vuur komen te liggen van de plaatselijke verzetsbewegingen. De Duitsers hadden in de zomer van 1944 ongeveer 90.000 doden en gewonden verloren, en nog eens 200.000 waren gevangen genomen of vermist.

Nadat het Britse leger er echter niet in was geslaagd het Duitse leger in het Schelde-estuarium te omsingelen, gaf het de Duitsers de tijd om zich in Nederland te hergroeperen. Het Duitse front begon zich te stabiliseren. Ze werden ook bekwaam geleid door de zeer ervaren Generaal Walter Model. Hij kreeg ook enkele versterkingen in de overgebleven eenheden van de 9de en 10de SS Panzer Divisies. Helaas voor de Geallieerden, vooral de Britten, waren de SS eenheden in Arnhem gelegerd. Dit was niet alleen pech, maar te danken aan goede Duitse inlichtingen.

Waarom negeerde Montegomery de inlichtingen van het Nederlandse verzet over Duitse troepenbewegingen?

De Duitsers hadden voorzien dat er een offensief zou komen om Arnhem, Wesel, en Nijmegen in te nemen. Een hoge inlichtingenofficial stelde dat de Britten en Amerikanen luchtlandingstroepen zouden inzetten. Hij voorspelde echter niet waar de aanval zou plaatsvinden. Niettemin verschafte de Duitse inlichtingendienst het opperbevel de informatie die het nodig had om zich voor te bereiden op een geplande geallieerde aanval. Het Duitse generaalsmodel luisterde naar zijn inlichtingenofficieren, en dit zou beslissend blijken. De Britten beschikten over uitstekende inlichtingen.

Zij hadden betrouwbare informatie over de bewegingen van de Duitsers van het Nederlandse Verzet, en zij konden ook luchtverkenningsvliegtuigen inzetten om fotografische inlichtingen te verkrijgen. Eén verkenningsmissie was in staat beelden te leveren die Duitse troepen in de omgeving van Arnhem leken te tonen. Dit werd bevestigd door informatie van het plaatselijke verzet. Dit was overtuigend bewijs dat de Duitsers aanzienlijke troepen hadden en dat elke luchtaanval op het gebied een groot risico zou zijn.

De inlichtingenofficier die dit aan Montgomery rapporteerde werd niet geloofd. Toen hij Montgomery ervan probeerde te overtuigen dat er een grote opbouw van Duitse troepen bij Arnhem was, werd hij van zijn commando ontheven, en geruchten deden de ronde dat hij een zenuwinzinking had. Montgomery’s weigering om naar inlichtingen te luisteren zou resulteren in een bijna ramp voor de Britten. Het lijkt erop dat de Generaal weigerde iets te accepteren dat zijn opvattingen tegensprak, omdat hij volkomen overtuigd was van de genialiteit van zijn plannen voor Market Garden en zijn eigen onfeilbaarheid.

Wat waren de gevolgen van het mislukken van Operatie Market Garden?

De operatie was geen totale mislukking, want het leidde tot de bevrijding van grote gebieden in Zuid-Nederland en veroverde verschillende strategische bruggen. De operatie slaagde er echter niet in de belangrijke brug bij Arnhem veilig te stellen, die de Geallieerden in staat zou hebben gesteld de Rijn over te steken. De mislukking bij Arnhem betekende dat de geplande invasie van Duitsland moest worden uitgesteld. De Duitsers hadden weliswaar terrein verloren, maar waren toch in staat een sterke verdedigingslinie op te bouwen. In totaal hadden de geallieerden zo’n 15.000 slachtoffers geleden en nog eens duizenden krijgsgevangen genomen. De Duitsers hadden ook materiaal en voertuigen verloren die ze niet meer konden gebruiken. Een onbedoeld gevolg van het offensief was een ernstige hongersnood in Nederland. De Nederlandse spoorwegen werden tijdens de strijd stilgelegd om te voorkomen dat Duitse versterkingen naar de frontlinie konden komen. Als wraak verboden de Duitsers het vervoer van voedsel per trein en in de daaropvolgende winter ontstonden er in heel Nederland ernstige voedseltekorten en duizenden stierven van de honger of ondervoeding.

= Operatie Market Garden haalde geen van zijn doelstellingen

Operatie Market Garden was een tactische nederlaag voor de Geallieerden, omdat het niet al zijn doelstellingen haalde. Het lukte niet de belangrijke brug bij Arnhem veilig te stellen, wat betekende dat ze bij de Rijn werden tegengehouden. Dit vertraagde waarschijnlijk de uiteindelijke geallieerde overwinning in West-Europa. De operatie mislukte door een gebrek aan planning, inlichtingen en een gebrek aan inzicht in de aard van het terrein. Ook was men er ten onrechte van overtuigd dat de Duitsers zo goed als verslagen waren.

Meer nog, Market Garden was fundamenteel gebrekkig omdat men er ten onrechte van uitging dat luchtlandingstroepen gedurende een langere periode weerstand konden bieden aan zwaar bewapende troepen. Hoewel niet uitsluitend te wijten aan Montgomery en zijn te optimistische ideeën en arrogantie, waren veel van deze mislukkingen het gevolg. Het mislukken van Operatie Market Garden was grotendeels het gevolg van het slechte leiderschap en de slechte tactiek van generaal Montgomery.

Admin, Ewhelan en EricLambrechtUpdated November 21, 2020