(Laatst bijgewerkt op: 12 februari 2019)
De twee Congo’s uitgelegd
Wat is Congo? Sommigen kennen het misschien uit een sciencefictionroman van Michael Crichton uit 1980, maar waar we ons hier op richten is het land. Of meer specifiek, twee landen in Centraal Afrika.
Als u een kaart van Afrika bekijkt, zult u misschien verbaasd (of verward!) zijn om te zien dat er twee landen zijn die de naam Congo delen – beide landen grenzen aan de Congo-rivier. Het zijn de Democratische Republiek Congo en de Republiek Congo. Er is echter veel meer dan alleen het woord “Democratisch” dat deze twee landen van elkaar onderscheidt.
Democratische Republiek Congo
De Democratische Republiek Congo (DRC) is de grootste van de twee Congo’s. Met ongeveer 75 miljoen inwoners is het qua oppervlakte het op een na grootste land van Afrika. Het wordt ook beschouwd als een van de armste en gevaarlijkste landen ter wereld. Wanneer mensen “Congo” zeggen, bedoelen ze meestal de DRC.
De moderne mens leeft al duizenden jaren in het gebied rond de DRC. Van de 14e tot de 19e eeuw heerste een onafhankelijke staat, het Koninkrijk Kongo, over de regio, die het grootste deel van West- Centraal Afrika besloeg. Toen Europese zeelieden in de 16e eeuw voor het eerst in aanraking kwamen met het koninkrijk Kongo, noemden zij de Congorivier ernaar.
Daarnaast was er in het oostelijk deel van de DRC het Koninkrijk van Luba en het Koninkrijk van Lunda, die elk duurden van de 16e/17e eeuw tot de 19e eeuw. Helaas zijn ontdekkingsreizigers er niet in geslaagd het Koninkrijk Wakanda te lokaliseren.
De regio zou echter drastische veranderingen ondergaan in de jaren 1870.
Nadat de Scramble for Africa begon, intensiveerde de Europese exploratie van de Congo. Henry Morton Stanley, onder de bescherming van Koning Leopold II van België, zou een van de meest prominente ontdekkingsreizigers van deze regio worden. Leopold zou de rechten op het grondgebied van Congo formeel verwerven op de Conferentie van Berlijn in 1885, het de naam Congo Vrijstaat geven en het tot zijn privé-eigendom maken voor exploitatie.
Militaire eenheden dwongen de plaatselijke bevolking tot de productie van rubber en andere natuurlijke rijkdommen. Bijna de helft van de bevolking zou sterven of gedood worden. In 1908 annexeerde België formeel de Onafhankelijke Congostaat en werd het bekend als Belgisch Congo.
Republiek Congo
Aan de overkant van de Congo-rivier in het noordwesten ligt de Republiek Congo. Vanaf ca. 1500 v. Chr. stichtten Bantoe-sprekende volkeren verschillende stammen in de regio. Verscheidene Bantoe koninkrijken, zoals de Kongo, de Loango, en de Teke, bouwden handelsverbindingen op in het hele Congobekken.
In de late 15e eeuw bereikten Portugese ontdekkingsreizigers de monding van de Congo-rivier. Zij knoopten economische betrekkingen aan met de Bantoekoninkrijken in het binnenland en verhandelden diverse grondstoffen, goederen en slaven. Het gebied dat nu de Republiek Congo is, zou een belangrijk transatlantisch handelsknooppunt worden, dat zou blijven bestaan tot de 19e eeuw, toen de Europese kolonisatie de macht van deze Bantoe samenlevingen zou doen afnemen.
Terwijl België probeerde de soevereiniteit over Congo te verwerven, wilde Frankrijk ook stukken Afrika exploiteren. Het gebied ten noorden van de Congo-rivier kwam in 1880 onder Franse soevereiniteit als gevolg van een verdrag tussen Frankrijk en koning Makoko van de Teke. Het gebied werd bevestigd op de Conferentie van Berlijn en kreeg in 1903 de naam Frans-Congo en vervolgens Midden-Congo.
In 1908 richtte Frankrijk het Frans Equatoriaal Afrika (FEA) op, bestaande uit Midden-Congo, Gabon, Tsjaad en de huidige Centraal-Afrikaanse Republiek. Brazzaville werd de federale hoofdstad. Net als in Belgisch-Congo werd de Franse overheersing van FEA gekenmerkt door de uitbuiting van zowel mensen als natuurlijke rijkdommen.
Zaire
Zowel Belgisch-Congo als Midden-Congo werden in 1960 onafhankelijk.
Belgisch-Congo zou de Republiek Congo worden. Maar in 1965 nam de militaire dictator Mobutu Sese Seko via een staatsgreep de macht in het land over. U raadt het al, Mobutu veranderde de naam van het land in Zaïre in 1971 en vestigde een dictatoriale eenpartijstaat. Ondanks zijn onderdrukking van de vrijheden kreeg Mobutu veel steun van de Verenigde Staten vanwege zijn anticommunistische standpunten. In de jaren ’90 begon zijn regering echter te verzwakken. Na de Eerste Congo-oorlog kwam er een einde aan Mobutu’s 32-jarige bewind en werd Zaïre bekend als de Democratische Republiek Congo.
Heden ten dage staat de DRC ook bekend als Congo-Kinshasa, naar de naam van de hoofdstad.
De Volksrepubliek Congo
De Republiek Congo (voorheen Midden-Congo) heeft sinds haar onafhankelijkheid ook een naamsverandering ondergaan. In 1965 knoopte president Massamba-Débat betrekkingen aan met verschillende communistische landen en nam hij het “wetenschappelijk socialisme” aan als grondwettelijke ideologie van het land. Massamba-Débat werd in 1968 door een staatsgreep zonder bloedvergieten afgezet, maar de nieuwe president, Marien Ngouabi, behield de socialistische elementen van het land. In 1969 riep Ngouabi de Volksrepubliek Congo uit, die als marxistisch-leninistische eenpartijstaat standhield tot 1991, toen “Volks” uit de officiële naam werd geschrapt en voor het eerst democratische verkiezingen werden gehouden.
Net als de DRC wordt de Republiek Congo soms Congo-Brazzaville genoemd (ook weer naar de naam van de hoofdstad).
Wat is Congo nu eigenlijk precies?
Uiteindelijk is Congo een term die zowel voor de Democratische Republiek Congo als voor de Republiek Congo kan worden gebruikt.
Beide landen zijn hotspots van biodiversiteit, waar dichte regenwouden en een veelheid aan dieren voorkomen. Maar hoewel de twee landen aan elkaar grenzen, hebben hun unieke geschiedenissen de twee landen tot behoorlijk verschillende plaatsen gemaakt.
De Republiek Congo (Congo-Brazzaville) is kleiner en een beetje stabieler. Het is een springplank voor safari’s en reizen naar de jungles van het noorden. Brazzaville wordt ook wel het “kleine Parijs van Afrika” genoemd vanwege het Franse koloniale verleden.
Op 10 kilometer van Brazzaville, aan de overkant van de Congo-rivier, ligt Kinshasa, de hoofdstad van de DRC (Congo-Kinshasa). De DRC kent een lange geschiedenis van politieke onrust, die teruggaat tot de wreedheden van koning Leopold II. Jaren van onrust en gebrek aan infrastructuur hebben de DRC door de jaren heen een slechte reputatie bezorgd. Geleidelijke ontwikkeling en de aanwezigheid van de VN hebben echter geleid tot een kleine, maar snel groeiende toeristische sector. Een groot deel van de aantrekkingskracht van de DRC gaat uit van het Virunga National Park, de thuisbasis van de beroemde berggorilla’s. Hopelijk gaat het dus steeds beter met de DRC.
Wil je meer over Afrika te weten komen? Bekijk deze post over interessante aardrijkskunde feiten – Afrika.