Visuele hallucinaties, of dingen zien die er niet echt zijn, kunnen beangstigend en verontrustend zijn.
Ze kunnen het gevolg zijn van een grote verscheidenheid aan lichamelijke en psychiatrische aandoeningen. Maar een minder bekende oorzaak is het Charles Bonnet-syndroom (uitgesproken als bo-nay), genoemd naar de Zwitserse wetenschapper die de aandoening in 1760 voor het eerst beschreef.
Het Charles Bonnet-syndroom (ook wel visuele release hallucinaties genoemd) verwijst naar visuele hallucinaties bij patiënten met ernstig gezichtsverlies als gevolg van een oog-, oogzenuw- of hersenaandoening.
We kennen de precieze oorzaak van het Charles Bonnet-syndroom niet. Maar de meest gangbare theorie is dat het verlies van visuele zintuiglijke signalen naar de hersenen (bijvoorbeeld wanneer iemand blind wordt) betekent dat de hersenen geen rem kunnen zetten op overmatige en ongewenste hersenactiviteit.
Dit leidt ertoe dat het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de gewaarwording van het gezichtsvermogen (de visuele cortex) op ongepaste wijze signalen afgeeft. De persoon op zijn beurt neemt waar dat hij iets ziet in afwezigheid van een echte stimulus – een visuele hallucinatie.
Als deze symptomen u, een vriend of familielid treffen die blind is geworden in een of beide ogen, is het belangrijk om te begrijpen dat het geen teken is van “gek worden”.
Wat zijn de hallucinaties van Charles Bonnet?
De hallucinaties kunnen “eenvoudig” zijn (zoals lijnen, vormen, of lichtflitsen) of “complex” (zoals gevormde beelden van dieren, zoals vlinders). Eenvoudige hallucinaties komen veel vaker voor.
Ze kunnen optreden gedurende seconden of minuten tot uren of continu, en de frequentie varieert van geïsoleerde episodes tot meerdere keren per dag. Het is normaal dat het Charles Bonnet-syndroom jaren aanhoudt; sommige mensen zullen de rest van hun leven symptomen ervaren.
De aard van Charles Bonnet-hallucinaties is zeer variabel. Dat wil zeggen dat mensen die getroffen zijn vaak niet herhaaldelijk hetzelfde zien, en de ene persoon met het Charles Bonnet syndroom zal andere dingen zien dan de volgende persoon.
Charles Bonnet hallucinaties hebben vaak weinig of geen emotionele betekenis, waardoor getroffen mensen kunnen herkennen dat ze niet echt zijn. Dit is te onderscheiden van hallucinaties bij geestesziekten.
Andere kenmerken van visuele hallucinaties die uniek zijn voor het Charles Bonnet syndroom zijn:
-
hallucinaties verschijnen alleen in de gebieden waar het gezichtsvermogen verloren is gegaan (bijvoorbeeld, iemand die blind is aan zijn linkeroog zal alleen hallucinaties waarnemen in dat oog)
-
hallucinaties worden vaker waargenomen met de ogen open dan met de ogen dicht, en kunnen verdwijnen wanneer de persoon de ogen sluit of wegkijkt
-
hallucinaties komen vaker voor in omstandigheden van sensorische deprivatie (bijvoorbeeld ’s nachts of bij gedimd licht, of tijdens perioden van inactiviteit).
Wie wordt getroffen?
De meeste mensen met het Charles Bonnet syndroom zijn oudere volwassenen (meestal boven de 70). Dit is waarschijnlijk omdat gezichtsverlies het meest voorkomt in deze leeftijdsgroep. Maar iedereen van elke leeftijd met verworven gezichtsverlies kan het Charles Bonnet syndroom ontwikkelen.
De oorzaken van blindheid die leiden tot het Charles Bonnet syndroom zijn meestal maculadegeneratie, glaucoom, diabetes, beroerte en letsel – maar elke ziekte die leidt tot blindheid kan het Charles Bonnet syndroom veroorzaken.
Het syndroom komt niet voor bij aangeboren blindheid (mensen die vanaf de geboorte blind worden geboren).
We hebben momenteel geen sluitende gegevens over hoeveel Australiërs het Charles Bonnet-syndroom hebben, hoewel één studie schatte dat meer dan 17% van de mensen boven de 60 met een verminderd gezichtsvermogen het had. In een andere studie meldde maar liefst 57% van de deelnemers met gezichtsverlies waargenomen visuele hallucinaties.
Belangrijker is dat het vaker kan voorkomen dan geschat vanwege een gebrek aan rapportage. Dat wil zeggen, mensen die er last van hebben melden hun hallucinaties misschien niet uit angst voor psychiatrische ziekte of om te worden gezien als “gek worden”.
Daarnaast kunnen mensen die hun symptomen wel melden verkeerd worden gediagnosticeerd met psychose of dementie.
Behandelingsmogelijkheden zijn beperkt
Bezoeken van een huisarts (vaak in combinatie met een neuroloog en/of geriater) is een belangrijke eerste stap om andere oorzaken van hallucinaties uit te sluiten. Hierbij kunt u denken aan dementie, lichamelijke neurologische aandoeningen (bijvoorbeeld een hersentumor), epilepsie en delirium als gevolg van infecties of medicatie. Uw arts kan bloedonderzoek en/of beeldvorming van de hersenen bestellen om deze uit te sluiten.
Behandeling voor Charles Bonnet syndroom is zeer beperkt, maar veel patiënten melden dat geruststelling alles is wat ze nodig hebben, vooral voor infrequente hallucinaties of degene die de kwaliteit van leven niet negatief beïnvloeden.
Strategieën om de frequentie en duur van hallucinaties te minimaliseren zijn onder meer frequent knipperen of snelle oogbewegingen, naar een lichtere plaats gaan of een licht aandoen, en het verhogen van sociale interactie, wat helpt om inactiviteit tegen te gaan.
Voor patiënten met slopende symptomen kunnen artsen medicijnen uitproberen zoals antidepressiva, antipsychotica en anti-epileptica, hoewel hun werkzaamheid variabel is en kan worden tenietgedaan door bijwerkingen.
Hallucinaties kunnen verdwijnen als de oorzaak van het gezichtsverlies kan worden gecorrigeerd (bijvoorbeeld als ernstige staar blindheid veroorzaakte en de patiënt een staaroperatie ondergaat).
Helaas kunnen de oorzaken van het gezichtsverlies die leiden tot het Charles Bonnet syndroom in het algemeen niet worden behandeld.