Wat voor soort seder ik ook organiseer of bijwoon, of het nu Upper West Side formeel, Crown Heights casual of Bushwick niet-traditioneel is, ik neem Manischewitz mee. Voor wie Manischewitz niet kent, leg ik het even uit: het is een koosjere concordwijn die bij elke slijterij $5-7,99 kost, en meestal staat hij op de onderste plank naast Taylor Sherry en een Sangria-mixer. (Je zult deze strategische winkelplaatsing begrijpen als ik je vertel hoe hij smaakt). Manischewitz meenemen naar een seder is als guacamole meenemen naar een BBQ: niet essentieel voor de gelegenheid, maar toch haastig geconsumeerd.
Manischewitz smaakt als Welch’s druivensap ontmoet Port ontmoet het bloed van onze voorvaderen; er is zeker iets “aangedaan” in de smaak. Met een alcoholpercentage van 11 procent is het het soort kleverige zoete wijn dat aan tafel als sap wordt opgedronken, wat resulteert in een collectieve hoofdpijn voor alle betrokkenen.
Desalniettemin is Manischewitz ingebakken in de Joodse cultuur. Zozeer zelfs, dat er zelfs een expert in is. En ik besloot hem te vragen waarom Joden, ondanks de zoete smaak, de kater veroorzakende bekendheid en de vele betere opties, Manischewitz nog steeds aan de sedertafel nuttigen.
___________
Persoonlijk vind ik de smaak van Manischewitz lekker. Maar voor veel anderen is de smaak onverdraaglijk. Het is meer een langlopende inside joke onder Joden: een rare onzindrank die we graag haten, maar waar we stiekem ook twee dagen per jaar van houden.
Wijn speelt wel een belangrijke rol aan de sedertafel, let wel. Bekers worden ceremonieel gevuld, gedronken en opnieuw gevuld met haast zo vaak tijdens het begin gebeden dat voor de maaltijd, de meeste iedereen is een beetje sauced.
Maar om mijn complexe aantrekkingskracht (ze kan niet van de drank afblijven!) op deze specifieke wijn te begrijpen, wendde ik me tot koosjer goeroe Roger Horowitz voor antwoorden. Horowitz is een Amerikaanse historicus en voedseldeskundige, en een directeur van de programmering bij het Hagley Museum and Library in Wilmington, Del. Zijn onlangs gepubliceerde boek, Kosher USA, onderzoekt hoe moderne voedingsmiddelen een koosjer certificaat hebben verdiend en, als gevolg daarvan, een meer overheersende rol in de Joodse cultuur en het leven. Hij gaf onlangs een lezing in de Brooklyn Historical Society over Manischewitz, dus ik dacht dat hij de man was om mee te praten.
________
“In het geval van Manischewitz, is het een ingebeeld ritueel,” legde Horowitz uit. “Het is iets dat we hebben gecreëerd. Het is niet geworteld in de Pesach-seder zelf.”
Hij vervolgde echter dat “Manischewitz zich altijd op basis van traditie op de Joden heeft gericht”, waarbij labels als “Zoals moeder het vroeger maakte” werden gebruikt om consumenten aan te trekken.
De “traditie” waar hij naar verwijst was die van het thuis maken van wijn in gezinnen, een oplossing uit de prohibitietijd voor de schaarste aan sacramentele wijn. Concord-druiven konden gemakkelijk worden verkregen uit de staat New York, gestampt en gesuikerd, en een paar maanden in de kelder gegist om op tijd klaar te zijn voor de feestdagen. “Het is heel erg verbonden met het Pesach ritueel. En het feit dat je vandaag is het succes van die traditie.”
Hier is het ding dat ik bleef onduidelijk over: drogere en beter smakende koosjer wijn is op grote schaal beschikbaar voor elke seder tafel. Manischewitz is hoogstens een knipoog naar het verleden. We zijn nu ver verwijderd van het verbod – waarom blijven we teruggrijpen naar deze waardeloze sappenwijn?
__________
Opnieuw kwam Horowitz terug op het begrip traditie.
“De focus van de Joden ligt op traditie. Dus dat is wat ze verkopen, dat is waar het om gaat,” zei hij. “En ik denk niet dat de aantrekkingskracht voor Joden erg veranderd is. Dit is de smaak die we associëren met de Pesach seder.”
Dat begrijp ik. Net als popcorn in de bioscoop, voel ik me nooit goed bij een seder zonder Manischewitz.”
“Het is traditie ten voeten uit, en die traditie is beperkt,” voegde Horowitz eraan toe. “Ik denk dat Manischewitz als traditie blijft bestaan. Ik zie het niet uitbreken en een wijn worden op de schaal die het ooit was. Het zal vooral sterk zijn bij Joden die zijn opgegroeid met ouders en familieleden die Manischewitz hadden.”
Dus, houden Horowitz’ kinderen en kleinkinderen van Manischewitz?”
“Oh nee, ze vinden het verschrikkelijk,” zei hij.
Ik vertelde Horowitz over de nieuwe ambachtelijke matzo van Brooklyn, en vroeg hem of de “traditie” van Manischewitz op een dag misschien een plaats zou hebben buiten de seder. Maar hij dacht dat de toekomst ervan puur ceremonieel zou zijn.
__________
“Ik denk dat kosjere producenten zouden willen dat je dit soort cross-over zou kunnen hebben,” zei hij. “Ik zou graag zien dat matzo een cracker wordt. Ik heb het hele jaar door matzo in huis, omdat het een geweldige cracker is, daar is het geweldig voor. Maar koosjere wijn is erg moeilijk voor crossover.”
(FYI, hij houdt ook niet echt van het spul. Hij vertelde ons dat hij het alleen op Pesach in huis heeft, en dat hij “niet geneigd zou zijn om het anders te hebben dan voor het ritueel.”)
Als ik besluit om kinderen te krijgen, ben ik enthousiast over het vooruitzicht om hen kennis te laten maken met Manischewitz, zelfs als de traditie die ik doorgeef meer een “ingebeeld ritueel” is dan het was voor de generatie van mijn ouders. Voor mij is Manischewitz op de sedertafel zetten net zoiets als Jiddische slang gebruiken in alledaagse gesprekken. Het is een viering van cultureel jodendom, een jodendom dat observerend kan zijn maar bevrijd van religieuze gravitas.
Een deel van de seder is tenslotte gewoon praten. Praten over traditie, over wie we zijn en wat dit allemaal betekent voor ons vandaag. En hé, misschien is het antwoord “niets.” Maar we zeggen tenminste “niets” rond een tafel gevuld met goede vrienden en familie met een fles belachelijk goedkope, kater veroorzakende wijn. En dat, kinderen, is genoeg voor deze Jood in 2016.
Volg Sam op haar pad naar gerechtigheid: @ahoysamantha