Zeestaande en Chinese oorlogsschepen vechten op zee en vuren alles af, van kanonnen tot kruisraketten en lasers. Stealthy Russische en Amerikaanse straaljagers voeren luchtgevechten uit, waarbij robotachtige drones als hun wingmen vliegen. Hackers in Shanghai en Silicon Valley duelleren in digitale speeltuinen. En gevechten in de ruimte beslissen wie er beneden op aarde wint. Zijn dit scènes uit een roman of wat er overmorgen in de echte wereld zou kunnen gebeuren? Het antwoord is beide.
Grote machtsconflicten bepaalden de 20e eeuw: Twee wereldoorlogen eisten tientallen miljoenen levens, en de daaropvolgende Koude Oorlog bepaalde alles, van geopolitiek tot sport. Maar aan het begin van de 21e eeuw leek de altijd aanwezige angst voor de Derde Wereldoorlog in onze historische achteruitkijkspiegel te liggen.
Dat risico uit het verleden heeft echter een duistere comeback gemaakt. Russische landroof in Oekraïne en constante vluchten van bommenwerpers versierd met rode sterren die de grenzen van Europa aftasten, hebben de NAVO op het hoogste alarmniveau gebracht sinds het midden van de jaren tachtig. In de Stille Oceaan zijn de VS en een nieuw, machtig en assertief China verwikkeld in een enorme wapenwedloop. China heeft de laatste jaren meer oorlogsschepen en -vliegtuigen gebouwd dan enig ander land, terwijl het Pentagon zojuist een strategie heeft aangekondigd om China te “compenseren” met een nieuwe generatie van high-tech wapens. Het is zelfs waarschijnlijk dat China’s vermeende recente hack van federale records bij het Office of Personnel Management niet over cybercriminaliteit ging, maar een klassiek geval was van wat bekend staat als “het voorbereiden van het slagveld,” toegang krijgen tot overheidsdatabases en persoonlijke records voor het geval dat.
De zorg is dat de broeiende 21e-eeuwse Koude Oorlog met China en zijn junior partner Rusland op een gegeven moment heet zou kunnen worden. “Een oorlog tussen de V.S. en China is onvermijdelijk” waarschuwde onlangs de officiële People’s Daily krant van de Communistische Partij na recente militaire confrontaties over doorgangsrechten en kunstmatige eilanden die in betwist gebied zijn gebouwd. Dit kan een beetje aanmatiging zijn, zowel voor Amerikaanse beleidsmakers als voor een zeer nationalistisch binnenlands publiek: Uit een opiniepeiling uit 2014 van het Perth U.S.-Asia center bleek dat 74% van de Chinezen denkt dat hun leger zou winnen in een oorlog met de VS. Veel Chinese officieren zijn begonnen hardop te klagen over wat zij “vredesziekte” noemen, hun term voor het feit dat zij nooit in een gevecht hebben gediend.
Oorlogen beginnen via een aantal wegen: Eén wereldoorlog ontstond door opzettelijk handelen, de andere was een uit de hand gelopen crisis. In de komende decennia kan een oorlog per ongeluk ontbranden, bijvoorbeeld doordat twee oorlogsschepen verf met elkaar ruilen bij een rif dat niet eens op een zeekaart staat aangegeven. Of het zou langzaam kunnen ontbranden en uitbarsten als een herordening van het mondiale systeem in de late jaren 2020, de periode waarin China’s militaire opbouw op tempo is om de VS te evenaren
Maken beide scenario’s meer van een risico is dat militaire planners en politieke leiders aan alle kanten ervan uitgaan dat hun kant degene zou zijn die zou winnen in een “korte” en “scherpe” strijd, om veelgebruikte uitdrukkingen te gebruiken. Een grootmachtconflict zou heel anders zijn dan de kleine oorlogjes van vandaag waaraan de V.S. gewend zijn geraakt en waarvan anderen denken dat ze een nieuwe Amerikaanse zwakte laten zien. In tegenstelling tot de Taliban of zelfs Saddams Irak kunnen grote mogendheden op alle gebieden vechten; de laatste keer dat de VS een rivaal in de lucht of op zee bevochten was in 1945. Maar een strijd in de 21e eeuw zou ook gevechten om de controle over twee nieuwe domeinen omvatten.
De levensader van militaire communicatie en controle loopt nu door de ruimte, wat betekent dat we de eerste gevechten van de mensheid om de hemel zouden zien. Evenzo zouden we leren dat “cyberoorlog” veel meer is dan het stelen van sofinummers of e-mail van roddelende Hollywood-managers, maar de ontmanteling van het moderne militaire zenuwstelsel en digitale wapens in de stijl van Stuxnet. Zorgwekkend voor de VS is dat de wapentester van het Pentagon vorig jaar ontdekte dat bijna elk belangrijk wapenprogramma “significante kwetsbaarheden” had voor cyberaanvallen.
Een totale mindshift is nodig voor deze nieuwe realiteit. In elke strijd sinds 1945 hebben de Amerikaanse strijdkrachten een generatie voorsprong gehad op technologisch gebied, door te beschikken over unieke wapens zoals nucleair aangedreven vliegdekschepen. Dit heeft niet altijd tot beslissende overwinningen geleid, maar het is wel een voordeel dat elk ander land wil hebben. Toch kunnen de Amerikaanse strijdkrachten in de toekomst niet op die “overmacht” rekenen. Deze platforms zijn niet alleen kwetsbaar voor nieuwe wapenklassen zoals lange-afstandsraketten, maar China heeft bijvoorbeeld vorig jaar de EU ingehaald in O&O-uitgaven en is op weg om de VS binnen vijf jaar te evenaren, met nieuwe projecten die variëren van ’s werelds snelste supercomputers tot drie verschillende lange-afstands drone-aanvalsprogramma’s. En nu kunnen kant-en-klare technologieën worden gekocht om zelfs de meest geavanceerde instrumenten in het arsenaal van de VS te evenaren. De winnaar van een recente robotica-test, bijvoorbeeld, was niet een Amerikaanse defensieaannemer maar een groep Zuid-Koreaanse student-ingenieurs.
Een scala aan science-fiction-achtige technologieën zou waarschijnlijk hun debuut maken in een dergelijke oorlog, van AI-systemen voor gevechtsbeheersing tot autonome robotica. Maar in tegenstelling tot de ISIS’en van de wereld kunnen grootmachten ook achter de nieuwe kwetsbaarheden van hightech aangaan, bijvoorbeeld door systemen te hacken en GPS uit te schakelen. De recente stappen van de Amerikaanse marineacademie illustreren waar het heen zou kunnen gaan. De academie heeft een hoofdvak cyberveiligheid toegevoegd om een nieuw korps van digitale strijders te ontwikkelen, en eist ook dat alle adelborsten hemelse navigatie leren, voor wanneer de hightech onvermijdelijk op de eeuwenoude mist en wrijving van de oorlog stuit.
Terwijl veel leiders aan beide zijden denken dat een eventuele botsing geografisch beperkt kan blijven tot de rechte stukken van Taiwan of de rand van de Oostzee, betekenen deze technologische en tactische verschuivingen dat een dergelijk conflict zich waarschijnlijk op nieuwe manieren zal uitstrekken tot in de thuislanden van elke partij. Net zoals het Internet onze noties van grenzen heeft herschapen, zo zou ook een oorlog die gedeeltelijk online wordt gevoerd, anders zijn dan in 1941. Het centrum van een oorlogseconomie zou niet Detroit zijn. In plaats daarvan zouden techgeeks in Silicon Valley en aandeelhouders in Bentonville, Ark., worstelen met alles van tekorten aan microchips tot hoe de logistiek en de loyaliteit van een multinational opnieuw te organiseren. De nieuwe vormen van civiele conflictactoren zoals Blackwater particuliere militaire bedrijven of Anonymous hacktivistengroepen zullen de strijd waarschijnlijk niet gewoon uitzitten.
Een Chinese officier stelde in een regeringsdocument: “We moeten een derde wereldoorlog in gedachten houden bij het ontwikkelen van militaire krachten.” Maar in defensiekringen in Washington heerst een heel andere houding. De Amerikaanse chef van marineoperaties maakte zich vorig jaar zorgen: “Als je er openlijk over praat, overschrijd je de grens en jaag je de vijand onnodig tegen je in het harnas. U hebt waarschijnlijk wel een idee hoeveel wij met dat land verhandelen, het is verbijsterend.”
Dit is waar, maar zowel de historische handelspatronen tussen grootmachten vóór elk van de laatste wereldoorlogen als de riskante acties en verhitte retoriek uit Moskou en Peking van het afgelopen jaar tonen aan dat het niet langer zinvol is om te vermijden te praten over de rivaliteit tussen grootmachten in de 21e eeuw en de gevaren van het uit de hand lopen daarvan. Wij moeten erkennen dat er reële tendensen gaande zijn en dat er reële risico’s op de loer liggen, zodat wij gezamenlijk stappen kunnen ondernemen om de fouten te vermijden die zo’n episch falen van afschrikking en diplomatie zouden kunnen veroorzaken. Op die manier kunnen we de volgende wereldoorlog houden waar hij thuishoort, in het rijk van de fictie.
Meld je aan voor Inside TIME. Zie als eerste de nieuwe cover van TIME en ontvang onze boeiendste verhalen rechtstreeks in uw inbox.
Dank u!
Voor uw veiligheid hebben wij een bevestigings e-mail naar het door u opgegeven adres gestuurd. Klik op de link om uw inschrijving te bevestigen en onze nieuwsbrieven te ontvangen. Als u de bevestiging niet binnen 10 minuten ontvangt, controleer dan uw spam-map.
Neem contact met ons op via [email protected].