Łysienie androgenowe
Łysienie androgenowe występuje zarówno u mężczyzn (powszechne łysienie lub łysienie typu męskiego), jak i u kobiet (dziedziczne przerzedzenie lub utrata włosów typu żeńskiego) i jest najczęstszą przyczyną utraty włosów u dorosłych. W wielu przypadkach, zaczyna się w wieku nastoletnim z początkiem już w wieku 7 lat;278,279 ogólnie, im wcześniejszy początek, tym bardziej głębokie późniejsze łysienie. Zaburzenie charakteryzuje się wzorzystym, postępującym wypadaniem włosów ze skóry głowy i wynika z działania krążących androgenów u osób podatnych genetycznie. Dihydrotestosteron jest głównym androgenem, przekształcanym z testosteronu przez enzym 5-α-reduktazę. Te androgeny stopniowo zmniejszają wielkość mieszków włosowych skóry głowy, powodując miniaturyzację włosów. Ponadto, faza wzrostu anagenu ulega skróceniu, co prowadzi do większej ilości włosów w fazie telogenu. Stan ten jest dziedziczony jako cecha poligenowa, na którą mają wpływ zarówno geny matczyne, jak i ojcowskie; dlatego należy ustalić, czy w wywiadzie występowało łysienie po stronie matki lub ojca.280
Większość pacjentów z łysieniem androgenowym zauważa przerzedzenie włosów na skórze głowy, a nie ich wypadanie, chociaż wypadanie może wystąpić we wczesnym okresie choroby i być mylone z telogenem. Łysienie androgenowe u kobiet jest na ogół mniej nasilone niż u mężczyzn. Linia włosów z przodu głowy jest stosunkowo nienaruszona, z niewielką recesją. Najczęściej włosy są przerzedzone od czoła głowy do wierzchołka (ryc. 7.38), przy względnie normalnej gęstości włosów na potylicy i po bokach głowy. Często obserwuje się poszerzenie środkowej części włosów, co prowadzi do uwidocznienia skóry głowy (ryc. 7.39). Najłagodniejsza i często najwcześniejsza postać łysienia androgenowego typu męskiego u mężczyzn jest widoczna jako symetryczne trójkątne cofnięcie się linii włosów w okolicy czołowo-ciemieniowej, a czasami na przednich brzegach skóry głowy. Łysienie androgenowe u nastoletnich chłopców może być również najpierw widoczne w okolicy wierzchołka (ryc. 7.38), a w 20% przypadków jest podobne do łysienia kobiecego, charakteryzującego się zmniejszeniem gęstości włosów i zwężeniem ich średnicy, a nie recesją bitemporalną, powszechnie obserwowaną u dorosłych mężczyzn.279
Rozpoznanie łysienia androgenowego można podejrzewać na podstawie wzorca utraty włosów na skórze głowy; jeśli wymagane jest potwierdzenie, szczególnie u kobiet, można wykonać wyrywanie włosów, które wykaże zwiększony stosunek włosów telogenowych do anagenowych w okolicy czołowej w przeciwieństwie do potylicy i okolic ciemieniowych skóry głowy. Biopsje skóry głowy wykazują zminiaturyzowane mieszki włosowe z leżącą pod nimi zapadniętą otoczką łącznotkankową, co może mieć znaczenie diagnostyczne. O ile u młodych mężczyzn nie jest konieczna dalsza ocena, o tyle u kobiet należy rozważyć ocenę hormonalną i konsultację endokrynologiczną, zwłaszcza w przypadku nieregularności miesiączkowania, umiarkowanego lub ciężkiego trądziku i oznak wirylizacji, takich jak hirsutyzm. Ocena laboratoryjna powinna obejmować badania w kierunku chorób tarczycy i niedokrwistości, wolnego i całkowitego testosteronu, DHEA-S, a w razie potrzeby także stężenia 17-OH-progesteronu i prolaktyny.
Występowanie łysienia androgenowego w okresie nastoletnim może być dość niepokojące zarówno dla młodych mężczyzn, jak i kobiet. Dokładne badania i powtarzane zapewnienia są konieczne, aby zniechęcić do stosowania drogich i nieskutecznych schematów terapeutycznych. Bez leczenia łysienie androgenowe ma charakter postępujący; celem leczenia jest powstrzymanie dalszego przerzedzania się włosów i pobudzenie ich wzrostu. Wykazano, że minoksydyl stosowany miejscowo, stosowany dwa razy dziennie, pobudza wzrost włosów i zmniejsza ich wypadanie w dużych badaniach kontrolowanych z udziałem zarówno mężczyzn, jak i kobiet.281-283 Umiarkowany lub gęsty wzrost włosów obserwuje się u około jednej trzeciej pacjentów. Mechanizm działania miejscowego minoksydylu, dostępnego w stężeniach 2% i 5%, polega najprawdopodobniej na pobudzaniu przez niego proliferacji mieszków włosowych i unaczynienia mieszków. Stosowanie minoksydylu musi być jednak kontynuowane, aby utrzymać wzrost włosów. Po zaprzestaniu leczenia, nowo wyrosłe włosy tracone są w ciągu 6 miesięcy. Najczęstszym działaniem niepożądanym minoksydylu stosowanego miejscowo jest podrażnienie, zwykle spowodowane przez glikol propylenowy zawarty w roztworze. Opisywano występowanie nadmiernego owłosienia w miejscach innych niż skóra głowy, prawdopodobnie w wyniku przeniesienia roztworu.284 Doustny finasteryd jest jedynym zatwierdzonym lekiem ogólnoustrojowym stosowanym w łysieniu androgenowym, ale nie jest zatwierdzony do stosowania w wieku poniżej 18 lat i powinien być rozważany wyłącznie u mężczyzn. Finasteryd hamuje specyficznie 5-α-reduktazę typu II, prowadząc do zmniejszenia stężenia dihydrotestosteronu zarówno w surowicy, jak i na skórze głowy. Jedynym statystycznie znamiennym działaniem niepożądanym finasterydu jest dysfunkcja seksualna, ale wiadomo, że powoduje on feminizację płodu męskiego.285 Spironolakton w dawkach 50-200 mg/dobę wykazał pewne korzyści u dziewcząt z łysieniem androgenowym;286 podobnie octan cyproteronu w dawkach 50-100 mg/dobę w połączeniu z etynyloestradiolem okazał się skuteczny w indukowaniu odrostu włosów i zapobieganiu progresji, ale nie jest obecnie dostępny w USA. U pacjentów z zaawansowanym łysieniem androgenowym można również rozważyć zastosowanie protez włosów lub zabiegów chirurgicznych, takich jak redukcja skóry głowy z rozszerzeniem tkanek lub bez, płaty skóry głowy i autoprzeszczep włosów metodą wielokrotnego przeszczepu.
.