800 Copies: Meet The World’s Most Obsessive Fan Of 'The Velvet Underground and Nico’

The Velvet Underground and Nico, wydany jutro 50 lat temu (co do dokładnej daty nie ma zgody), jest definitywnym albumem wyprzedzającym swój czas. Z niemal bezbłędną kolekcją piosenek – prawie wszystkie zostały napisane przez frontmana Lou Reeda – i ikoniczną, bananową okładką zaprojektowaną przez dobroczyńcę zespołu Andy’ego Warhola, ta szokująca i nowatorska kolekcja początkowo była w najlepszym razie sukcesem kultowym, bez przebojowych singli i z numerem 171 na liście przebojów Billboardu w grudniu 1967 roku. Ale świat w końcu ją dogonił i przez ostatnie 30 lat stale znajdowała się na listach najlepszych albumów, w tym na 13. miejscu listy „500 Greatest Albums of All Time” magazynu Rolling Stone w 2012 roku.

Jest to pierwszy album, który naprawdę łączy twardy realizm powieściopisarza z równie konfrontacyjną muzyką rockową, a jednocześnie jest źródłem miękkich, wrażliwych piosenek, takich jak „Femme Fatale” i „I’ll Be Your Mirror” – piosenek, które są tym bardziej przejmujące, że można wyczuć, w jakiś sposób, że wrażliwa dusza, która je napisała, jest również swego rodzaju dupkiem.

Zrodził on wiele pokoleń obsesjonatów i influencerów. Wśród pierwszych był młody David Bowie, którego wczesny menedżer Ken Pitt miał kontakty w świecie sztuki i spotkał się z Warholem i Reedem w słynnym studiu The Factory podczas podróży do Nowego Jorku w listopadzie 1966 roku. Pitt wrócił do Londynu z testowym tłoczeniem płyt TheVelvet Underground i Nico, które jego młody podopieczny natychmiast przywłaszczył sobie w każdym znaczeniu tego słowa. Po zdobyciu sławy pięć lat później, Bowie odwdzięczył się za wpływ Velvetów produkując Transformer Reeda; singiel z tego albumu, „Walk on the Wild Side”, zapoczątkował solową karierę zrzędliwego barda i pozostaje jego największym przebojem w historii. Kolejne pokolenia The Velvet Underground i duchowego potomstwa Nico obejmowały pionierkę punka Patti Smith (która pokryła co najmniej dwie piosenki Velvets w swoich wczesnych dniach), R.E.M. (który pokrył trzy piosenki z albumu w swoich wczesnych dniach) i alt-rockowego tytana Becka (który pokrył cały album z przyjaciółmi w 2009 r.).

Ciągle, początkowo był uważany za komercyjną porażkę, sprzedając około 60 000 kopii w ciągu pierwszych dwóch lat – nieźle, ale nie więcej niż The Monkees. Było to częściowo spowodowane prawnie wywołanym (więcej na ten temat wkrótce) wycofaniem albumu z rynku, który został usunięty z półek sklepowych w momencie, gdy jego rozgłos napędzany przez Warhola osiągnął szczyt. Ale to z pewnością nie było jedyne wyzwanie dla komercyjnych perspektyw zespołu; kolejne albumy grupy spotkały się z jeszcze bardziej ponurym losem komercyjnym, a rozczarowany Reed opuścił zespół w sierpniu 1970 roku. Pomimo jego solowego sukcesu, katalog The Velvets stopniowo wymykał się z druku w ciągu następnych kilku lat.

W dzisiejszej erze wszechobecnej wszechobecności, YouTube’a, eBay’a i serwisów streamingowych, trudno jest wyrazić, jak trudno było znaleźć kopię The Velvet Underground i Nico w późnych latach 70-tych i wczesnych 80-tych. Sklepy z używanymi płytami dopiero raczkowały, a nawet w tych sanktuariach przeszłości porysowana kopia często osiągała cenę 30-40 dolarów – jak to bywa w takich przypadkach, w rzeczywistości przyczyniało się to do wzrostu legendy zespołu.

The Velvets stopniowo zajmowali swoje właściwe, wzniosłe miejsce w historii rocka, a ich dorobek został ponownie wydany w Stanach Zjednoczonych w 1984 roku (chociaż okładka The Velvet Underground and Nico była redukcją oryginalnego gatefolda z pojedynczym rękawem i drukowanym bananem zamiast naklejki). W ten sposób narodziło się kolejne pokolenie obsesjonatów. I tak dalej, i tak dalej.

Jednak najbardziej nietypową obsesją tych pięciu dekad może być obsesja weterana publicystyki muzycznej i wieloletniego fana Velvetów Marka Satlofa, który kolekcjonuje oryginalne tłoczenia płyt. Posiada ich ponad 800 – nie jest pewien, ile dokładnie – które są starannie poukładane na półkach w jego gabinecie. Szacuje się, że stanowią one około 1 procent wszystkich egzemplarzy wyprodukowanych w USA przed marcem 1969 roku. Pierwsze tłoczenie mono, wciąż w folii termokurczliwej? Sprawdzone. Promocyjne egzemplarze – zarówno wersja z żółtą etykietą, jak i znacznie rzadsza edycja z białą etykietą? Nie ma sprawy. Wydanie „Close Cut” z 1972 roku z alternatywnym nadrukiem bananowej naklejki, bez obramowania? Tam. Oryginalne wydania w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Nowej Zelandii, które nie mają nawet banana na okładce? Yup. … okładki z bezkoszulkowym akolitą Warhola Ericiem Emersonem w tle zdjęcia grupowego na odwrocie („The Torso Cover”) … te z naklejką przyklejoną na zdjęcie Emersona po tym jak złożył pozew („The Lawsuit Cover”) … te z jego zdjęciem wypłukanym („The Airbrushed Cover”) …

(Każdy, kto szuka bardziej szczegółowych informacji, niech się odpukać.).

Najrzadsza w historii wersja, o której wiadomo, że istnieją tylko dwie kopie, to pochodzący z kwietnia 1966 roku acetat zawierający alternatywne ujęcia i miksy, który został zakupiony na nowojorskiej wyprzedaży w 2002 roku za 75 centów – i ostatecznie sprzedany na aukcji za 25 200 dolarów. Satlof nie posiada żadnego z nich; większość jego kolekcji to komercyjne kopie w różnym stanie zniszczenia. Egzemplarze z częściowo lub (zazwyczaj) całkowicie odklejonym bananem, egzemplarze z naklejkami, znaczkami lub literami stacji radiowych, egzemplarze z czyimś nazwiskiem, egzemplarze, na których ludzie rysowali lub malowali. Tajemniczy egzemplarz z wieloma otworami wielkości icepicka w okładce. Każdy z nich ma swoje miejsce urodzenia i swoją podróż.

Podróż Satlofa rozpoczęła się, gdy był studentem Uniwersytetu Columbia w latach osiemdziesiątych. „Mój przyjaciel miał ten album i słuchaliśmy go późno w nocy we wspólnym pokoju, wspomina. „Słuchałem go w kółko, patrząc jak płyta się kręci, ale też wyglądając przez okno na panoramę Nowego Jorku – Harlem z Morningside Heights, a na wschód od nas był Lexington i 125th Street” – miejsce transakcji narkotykowej w tekście piosenki „Waiting for My Man”.”

„I recall thinking even at the time, 'I will always remember this’.” (Zadając oczywiste pytanie, przyznaje: „Zdecydowanie byłem w stanie rozszerzenia umysłu.”)

Kolekcja Satlofa zaczęła się na poważnie w 1987 roku: 90 dolarów za egzemplarz z autografem od „sprzedawcy płyt w centrum handlowym z antykami na Canal Street”, z nabazgranym podpisem, który według sprzedawcy należał do Warhola, ale okazał się być autorstwa Reeda. Przez lata Satlof dorywczo zbierał kolejne albumy, płacąc „10, 20, a nawet 100 dolarów za te z pełnym bananem”. Ale kiedy w 1995 roku wystartował eBay, „ruszyłem na wyścigi” – śmieje się. „Można było wtedy zobaczyć na eBayu nazwę ekranową zwycięzcy aukcji, a ja dowiedziałem się później, że byłem znany jako 'Mr. Bananas’.”

Podkreśla, że jego hobby wynika z genialności muzyki i jego miłości do niej. Ale naprawdę: 800 egzemplarzy?

„Tak, to obsesyjne”, śmieje się, znów dobrze zdając sobie z tego sprawę. „Ale – i mówię to jako osoba bez wykształcenia w dziedzinie historii sztuki – w pewnym sensie każdy z tych obrazów jest dziełem sztuki Warhola. I każdy z nich został w jakiś sposób sponiewierany przez poprzedniego właściciela, co czyni każdy z nich wyjątkowym.”

Od czasu śmierci Reeda w październiku 2013 roku, cena za płyty stała się zbyt wysoka nawet dla pana Banana. „Ceny są szalone”, mówi. „Ludzie pytają o drogę, drogę więcej niż są warte, a w tym momencie jestem drugim lub trzecim najwyższym oferentem na większości przedmiotów.”

Indeed, krótki przegląd eBay i Discogs pokazuje oryginalną stereofoniczną kopię z nieskazitelnym rękawem idącą za więcej niż $4,000; monofoniczną edycję pozwu minus „około 10 procent” banana za $2,500; pozbawiony naklejki egzemplarz promocyjny z „kilkoma otarciami” na winylu za 1,700$; oraz – ulp – przedmiot, który według sprzedającego jest oficjalnym, wcześniejszym tłoczeniem albumu Verve, z innymi miksami niż oficjalnie wydana wersja (być może taka sama jak acetat z 1966 roku?), Twój za $22,400.

Ale z kilkoma wyjątkami, największy czynnik w określaniu wartości finansowej tych albumów sprowadza się do jednej rzeczy: świeżości banana. W związku z tym pozostaje jedno pytanie. Czy mając do dyspozycji ponad 800 albumów, Satlof kiedykolwiek – parafrazując słowa z okładki – obrał któryś powoli, żeby sprawdzić, jak to jest? Nawet tylko trochę?

Jest wyraźnie zdumiony. „Nie!” krzyczy. „No dalej!” Wciąż umartwiony, lekko się rozmyślił. „Może mam jedno z tych wznowień, które ma naklejkę, ale nie oryginał.” Drży.

„Nigdy.”

.