Włochy, Italia, Italien. Francja, La France, Frankreich. Niemcy, Deutschland, L’Allemagne. Czekaj, co?
Jeśli interesujesz się językami i podróżowałeś po Europie, być może zauważyłeś, że nie zawsze łatwo jest powiedzieć, kiedy ludzie mówią o Niemczech. Dzieje się tak, ponieważ – w przeciwieństwie do innych krajów – nazwy Niemiec różnią się w zależności od języka. W malutkiej Belgii Francuzi nazywają Niemcy Allemagne, Flamandowie Duitsland, a w Polsce Niemcy. W rzeczywistości językoznawcy dzielą nazwy krajów na sześć różnych głównych kategorii. Ale skąd ta różnorodność?
Plemiona
Niemcy zostały podzielone na Wschód i Zachód podczas zimnej wojny, ale to nie był pierwszy raz, kiedy kraj został podzielony na terytoria. Niemcy, jakie znamy dzisiaj, powstały dopiero w XIX wieku, kiedy Otto von Bismarck w 1871 roku zjednoczył politycznie niezależne regiony o różnych zwyczajach, nazwach i dialektach w jedno imperium.
To oznacza, że większość terminów „Niemcy” pochodzi z czasów, kiedy Niemcy tak naprawdę nie istniały. Zamiast tego istniało plemię 'Alemanni’ w niemieckojęzycznej części Alzacji i regionu Badenii-Wirtembergii graniczącego z Francją, gdzie mówi się 'Allemagne’. Tymczasem w Estonii i Finlandii, gdzie dzisiejsi Niemcy są znani odpowiednio jako Saksamaa i Saksa, ludzie na ogół myśleli o Saksonach, kiedy mieli do czynienia z Niemcami.
When in Rome
A co z angielskim (Germany) lub włoskim (Germania)? Kiedy Imperium Rzymskie opanowywało Europę, Germania była łacińskim terminem używanym do opisania obszaru zamieszkałego przez plemiona germańskie. Jednak 'German’ i 'Germany’ zaczęły być używane w języku angielskim dopiero około 1500 roku; wcześniej używano 'Almain’, 'Alman’ i 'Dutch’ – co prowadzi nas do następnej kategorii.
Of the people
Tyskland (języki skandynawskie, takie jak duński i szwedzki), Duitsland (holenderski) i oczywiście Deutschland (niemiecki) były terminami, które prawdopodobnie rozwinęły się z proto-germańskiego þeudō lub Þeudiskaz, które odpowiednio oznaczają „naród” i „z ludu”. W rzeczy samej, są to warianty używane (lub które były używane) w samych językach germańskich.
Nie nasz lud
Słowiańskie określenia Niemiec, takie jak Niemcy (polskie) lub Německo (czeskie), mają zupełnie inne pochodzenie. Pochodzą one od prasłowiańskiego němьcь, które oznacza „niemy”. Słowo to było następnie używane do określania cudzoziemców (tj. ludzi, którzy nie mogli mówić w lokalnych językach), którzy często okazywali się być ludami germańskimi.
Kto wie?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, skąd pochodzą bałtyckie terminy takie jak Vācija (łotewski) i Vokietija (litewski). Niektórzy uważają, że wywodzą się one od protoindoeuropejskiego słowa *wek (co oznacza „mówić”), podczas gdy inni sugerują, że mogły się one rozwinąć z określeń używanych w odniesieniu do Wikingów.
I tak dalej …
W rzeczywistości istnieje jeszcze więcej nazw, które były używane w odniesieniu do Niemiec na przestrzeni lat, a które nie pasują do kategorii przedstawionych powyżej. Teutonia (średniowieczna łacina) i Aszkenaz (średniowieczny hebrajski) mogą brzmieć znajomo dla niektórych ludzi. Ale jeśli jesteś zainteresowany dowiedzeniem się więcej o historii językowej stojącej za tymi terminami, możesz sprawdzić ten film na YouTube lub niezwykle szczegółową stronę Wikipedii poświęconą temu tematowi.
Okładka zdjęcia przez Pexels (CC0)