Królowa Saby

Królowa Saby, (X wiek p.n.e.C.E.), znana również jako Makeda (etiopska), Nicaula (rzymska) i Bilquis (arabska), była władczynią starożytnego królestwa położonego na terenach zwanych dziś Etiopią i Jemenem. Wspomina się o niej w Biblii Hebrajskiej i świętym Qu’ran jako o ważnej osobistości na dworze króla Salomona. O jej związku z królem Salomonem krąży wiele legend, które często przedstawiają ich jako kochanków. Tekst biblijny, Pieśń nad Pieśniami (Song of Solomon), zawiera pewne wzmianki, które w różnych okresach były interpretowane jako odnoszące się do miłości pomiędzy Salomonem a królową Saby. Młoda kobieta z Pieśni nad pieśniami wciąż odrzuca romantyczne zaloty swego wybranka, którego wielu komentatorów utożsamia z królem Salomonem. Niewiele jednak wskazuje na to, by osobę mówiącą w tekście utożsamiać z bogatą i potężną królową obcego państwa, przedstawioną w Księdze Królewskiej. Kobieta z tekstu pieśni wyraźnie uważa „Córki Jerozolimy” za swoją grupę rówieśniczą.

Etymologia

Sheba może pochodzić od starożytnego egipskiego słowa oznaczającego gwiazdę. Według jedenastowiecznego geografa Yaqut al-Hamawi, czciciele gwiazdy z Harran w Turcji, a także ci z Jemenu, udawali się na specjalne pielgrzymki do piramid w Gizie. Królowa Saby mogła odwoływać się do tytułu Kandake, gdy działała jako główny astronom lub arcykapłanka religii czczącej gwiazdy, która była skupiona w Afryce, z ośrodkami satelitarnymi w Arabii, Azji i Europie.

The „star-worshipers” również studiował lub czczony słońca i księżyca i, korzenie ich praktyki sięga daleko przed 5000 B.C.E. Dowody na poziom wyrafinowania i wiedzy astronomicznej został znaleziony na kilku stanowiskach archeologicznych w Afryce, w tym kompleks w Nabta Playa w południowym Egipcie. Struktura w Nabta jest prawie 7000 lat, i jest najstarszym kompleksem astronomicznym na świecie.

Inne miejsca astronomiczne w Afryce obejmują: Namoratunga II, w pobliżu jeziora Turkana, w Kenii, który był w użyciu około 300 p.n.e.; Senegambian kamienne kręgi; i Bouar megalitów w tym, co jest teraz Central African Republic.

There również zostały roszczenia przez niektórych uczonych, że starożytne egipskie imię Hatshepsut tłumaczy się jako „Królowa Saby”. Hatshepsut był faraonem Egiptu, urodzony c. 1508 i zmarł 1458 pne, który ożywił aktywny handel z sąsiednich królestw i stworzył kwitnący i prosperującej gospodarki dla jej osiemnastej dynastii królestwa. She is recorded as having travelled widely as well.

The etymology of her Ethiopian name, Makeda, is uncertain, but there are two principal opinions about its Ethiopian source. Jedna z grup, do której należy brytyjski uczony Edward Ullendorff, utrzymuje, że jest to zepsucie imienia „Candace”, etiopskiej królowej wspomnianej w Dziejach Apostolskich Nowego Testamentu; druga grupa łączy to imię z Macedonią i odnosi tę historię do późniejszych etiopskich legend o Aleksandrze Wielkim i epoce 330 r. p.n.e.

Włoski uczony Carlo Conti Rossini nie był jednak przekonany do żadnej z tych teorii i w 1954 r. stwierdził, że uważa tę sprawę za nierozstrzygniętą.

Tekstualne relacje

Biblia Hebrajska

Według Biblii Hebrajskiej, nienazwana królowa z kraju Saby usłyszała o wielkiej mądrości króla Izraela Salomona i udała się tam z darami w postaci przypraw, złota, kamieni szlachetnych i pięknego drewna, aby poddać go próbie pytań, jak zapisano w Pierwszej Księdze Królewskiej 10:1-13 (w dużej mierze skopiowane w 2 Kronik 9:1-12).

Dalej jest mowa o tym, że królowa była zaskoczona wielką mądrością i bogactwem Salomona i wymówiła błogosławieństwo dla bóstwa Salomona. Salomon odwzajemnił się podarunkami i „wszystkim, czego pragnęła”, po czym królowa wróciła do swojego kraju. Królowa była jednak najwyraźniej dość bogata, gdyż przywiozła ze sobą 4,5 tony złota, aby podarować je Salomonowi (1 Krl 10:10).

Qur’an

Koran, centralny tekst religijny islamu, nigdy nie wymienia królowej Saby z imienia, chociaż źródła arabskie nazywają ją Balqis lub Bilqis. Konto Qur’an jest podobny do tego w Biblii. W Koranie Salomon dowiaduje się o królestwie rządzonym przez królową, której ludzie czczą słońce. Wysłał list, zapraszając ją do odwiedzenia go i omówienia jego bóstwo, związane jako Allah, Pan światów (Alamin) w tekście islamskim. Ona przyjęła zaproszenie i przygotowała zagadki, aby przetestować jego mądrość i wiedzę. Następnie jeden z ministrów Salomona (który posiadał wiedzę o „Księdze”) zaproponował, że przyniesie mu tron Saby „w mgnieniu oka” (27:40). Królowa przybyła na jego dwór, pokazano jej tron, weszła do jego kryształowego pałacu i zaczęła zadawać pytania. Była pod wrażeniem jego mądrości i wychwalała jego bóstwo. Podobno ostatecznie przyjęła monoteizm Abrahama.

Teksty etiopskie

Starożytna kompilacja legend etiopskich, Kebra Negast („chwała królów”), opowiada historię królowej Saby (nazwanej Makeda, „poduszka”, w pismach etiopskich) i jej potomków. Mówi się, że król Salomon uwiódł królową Saby i spłodził jej syna, Menelika I, który został pierwszym cesarzem Etiopii.

Opowieść podana w Kebra Negast – która nie ma odpowiednika w hebrajskiej historii biblijnej – jest taka, że król Salomon zaprosił królową Saby na ucztę, podając jej pikantne potrawy, aby wzbudzić w niej pragnienie, i zapraszając ją na noc do swego pałacu. Królowa poprosiła go, by przysiągł, że nie weźmie jej siłą. Zgodził się pod warunkiem, że ona z kolei nie zabierze niczego z jego domu siłą. Królowa zapewniła go, że tego nie zrobi, nieco urażona tą sugestią, że ona, bogaty i potężny monarcha, dopuszcza się kradzieży. Jednak gdy obudziła się w środku nocy, bardzo chciało jej się pić. W momencie, gdy sięgnęła po słoik z wodą stojący przy jej łóżku, pojawił się król Salomon, ostrzegając ją, że łamie swoją przysięgę, gdyż woda jest najcenniejszym z dóbr materialnych. Tak więc, gasząc pragnienie, uwolniła króla od jego obietnicy i spędzili razem noc.

Tak więc tradycja etiopska stanowczo twierdzi, że król Salomon uwiódł i zapłodnił swego gościa, co jest sprawą wielkiej wagi dla Etiopczyków – jako że ich cesarze wywodzą swój rodowód od tego związku. Tradycja, że biblijna królowa Saby była władczynią Etiopii, która odwiedziła króla Salomona w Jerozolimie, w starożytnym Izraelu, jest podtrzymywana przez historyka z I w. n.e. (pochodzenia żydowskiego) Flawiusza Józefusa, który zidentyfikował gościa Salomona jako „królową Egiptu i Etiopii”.”

Inne konta etiopskie czynią ją córką króla o imieniu Agabo lub Agabos, w niektórych legendach mówi się, że został królem po zabiciu mitologicznego węża Arwe; w innych, że był 28 władcą plemienia Agazyan. W każdym przypadku mówi się, że rozszerzył swoje imperium na obie strony Morza Czerwonego.

Cesarska rodzina Etiopii twierdzi, że jej pochodzenie pochodzi bezpośrednio od potomstwa królowej Saby przez króla Salomona. Tak więc dla monarchii etiopskiej linia Salomona i Shebana miała duże znaczenie polityczne i kulturowe. Etiopia została nawrócona na chrześcijaństwo przez egipskich Koptów, a Kościół koptyjski przez wieki starał się utrzymać Etiopczyków w stanie zależności i podległości, co bardzo nie podobało się cesarzom etiopskim.

Interpretacje

Królowa Saby jest wspomniana jako „Królowa Południa” w Ewangelii Mateusza 12:42 i Ewangelii Łukasza 11:31 w Nowym Testamencie, gdzie Jezus wskazuje, że ona i Niniwici będą sądzić pokolenie współczesnych Jezusowi, którzy go odrzucili.

Chrześcijańskie interpretacje pism świętych wspominających królową Saby zazwyczaj podkreślają zarówno historyczne, jak i metaforyczne wartości tej historii. W ten sposób relacja o królowej Saby jest interpretowana jako chrześcijańska metafora i analogia: Wizyta królowej u Salomona została porównana do metaforycznych zaślubin Kościoła z Chrystusem, gdzie Salomon jest pomazańcem, czyli mesjaszem, a Saby reprezentują ludność pogańską poddającą się mesjaszowi; czystość królowej Saby została również przedstawiona jako zapowiedź Marii Dziewicy; a trzy dary, które przyniosła (złoto, przyprawy i kamienie) zostały uznane za analogiczne do darów Magów (złoto, kadzidło i mirra). Ten ostatni jest podkreślany jako zgodny z fragmentem Izajasza 60:6; „I przyjdą z Saby: Przyniosą złoto i kadzidło, i pokażą chwałę Pana”. To ostatnie połączenie jest interpretowane jako odnoszące się do Magów, uczonych astronomów z Saby, którzy zobaczyli nową gwiazdę i wyruszyli w podróż, aby znaleźć nowego władcę związanego z nową gwiazdą, która doprowadziła ich do Betlejem.

Wizerunki artystyczne i literackie

Sztuka w średniowieczu przedstawiająca wizytę królowej Saby obejmuje Portal Matki Bożej w XIII-wiecznej katedrze w Amiens, który jest włączony jako analogia w ramach większego przedstawienia darów Magów. Dwunastowieczne katedry w Strasburgu, Chartres, Rochester i Canterbury również zawierają artystyczne odwzorowania w takich elementach jak witraże i zdobienia ościeży.

Boccaccio w O sławnych kobietach (De Mulieribus Claris) podąża za Józefem, nazywając królową Saby, Nicaulą. Boccaccio wyjaśnia, że była ona nie tylko królową Etiopii i Egiptu, ale także królową Arabii. Mówi się, że miała wielki pałac na „bardzo dużej wyspie” zwanej Meroe, położonej gdzieś w pobliżu rzeki Nil, „praktycznie po drugiej stronie świata”. Stamtąd Nicaula przemierzyła pustynie Arabii, przez Etiopię i Egipt, aż do wybrzeża Morza Czerwonego, aby przybyć do Jerozolimy i zobaczyć „wielkiego króla Salomona.”

Christine de Pizan’s The Book of the City of Ladies kontynuuje konwencję nazywania królowej Saby, Nicaula. Freski Piero della Francesca w Arezzo (ok. 1466), dotyczące Legendy o Prawdziwym Krzyżu, zawierają dwa panele poświęcone wizycie królowej Saby u Salomona. Legenda łączy belki pałacu Salomona (uwielbianego przez królową Saby) z drewnem ukrzyżowania. Renesansowa kontynuacja metaforycznego ujęcia królowej Saby jako analogii do darów Magów widoczna jest także w Tryptyku Adoracji Magów (ok. 1510), autorstwa Hieronima Boscha. Bosch wybiera do przedstawienia sceny Królowej Saby i Salomona ozdobnie zdobiony kołnierz noszony przez jednego z Magów.

Doktor Faustus Christophera Marlowe’a odnosi się do Królowej Saby jako Saby, kiedy Mefistofeles próbuje przekonać Fausta o mądrości kobiet, z którymi rzekomo będzie przedstawiany każdego ranka.

Chociaż nie są znane żadne tradycje matriarchalnych rządów w Jemenie na początku pierwszego wieku C.E., najwcześniejsze inskrypcje władców Dʿmt w północnej Etiopii i Erytrei wspominają o królowych o bardzo wysokim statusie, prawdopodobnie równych swoim królom.

Prawdopodobne lokalizacje Królestwa Saby

Tradycja Kandydów jest dobrze udokumentowana w Nubii, gdzie rządy jej licznych królowych sięgają czasów prehistorycznych. Kentakes to termin używany do opisania długiej tradycji przywództwa w Nubii przez wojownicze królowe. Nubia znajdowała się na południe od starożytnego Egiptu, również podzielona przez rzekę Nil i granicząca z Morzem Czerwonym. Jest to kolejny kandydat na miejsce pobytu Saby i słynnej królowej. Historia Nubii dostarcza przykładów tradycji i bogatego królestwa, które mogło być oryginalnym królestwem królowej Saby. Ekonomia tej kultury opierała się na handlu. David Jones w Women Warriors: a History relacjonuje, że w 332 r. p.n.e. Aleksander Wielki próbował wprowadzić swoją armię do Nubii. Na jej granicy zetknął się z genialną formacją wojskową wymyśloną przez ich wojowniczą królową, Candace z Meroë. Poprowadziła ona swoją armię w opozycji z wierzchołka słonia. Aleksander wycofał się i przekierował swoje siły, by zamiast tego wkroczyć do Egiptu. Należy zauważyć, że ta historia jest uważana przez uczonych za legendarną i wydaje się, że Aleksander nigdy nie zaatakował Nubii. Cała historia spotkania Aleksandra i Candace wydaje się być fikcyjna. Był to początek greckiego panowania w Egipcie, które trwało przez trzysta lat, aż do okupacji rzymskiej w 30 r. p.n.e.

Strabo opisuje również podobne starcie z Rzymianami, w którym armia rzymska została pokonana przez nubijskich łuczników pod wodzą innej królowej Nubii. Królowa ta opisywana była jako „jednooka”, ślepa na jedno oko lub przedstawiana tylko z profilu. Formacje strategiczne używane przez tę drugą królową są dobrze udokumentowane w opisie Strabo dotyczącym jej zwycięstwa.

Old Kingdom Egyptian accounts of trade missions first mentioned Nubia in 2300 B.C.E. The Egyptians imported gold, incense, ebony, ivory, and exotic animals from tropical Africa through Nubia. Asuan, tuż nad Pierwszą Kataraktą, wyznaczał południową granicę egipskiej kontroli. Wraz z rozwojem handlu między Egiptem a Nubią wzrosło bogactwo i stabilność.

Do VI dynastii egipskiej Nubia została podzielona na szereg małych królestw. Uczeni debatują, czy te ludy, które kwitły od ok. 2240 r. p.n.e. do ok. 2150 r. p.n.e., były wynikiem innej wewnętrznej ewolucji, wojen czy najeźdźców. Pustynia Sahara stawała się zbyt sucha, by utrzymać ludzi. Podczas egipskiego Średniego Państwa (ok. 2040-1640 p.n.e.), Egipt rozpoczął ekspansję w Nubii, aby uzyskać większą kontrolę nad szlakami handlowymi w północnej Nubii i bezpośredni dostęp do handlu z południową Nubią. Wznieśli łańcuch fortów w dół Nilu, poniżej Drugiej Katarakty na rzece. Te garnizony wydawały się mieć pokojowe stosunki z lokalnymi Nubijczykami, ale niewiele interakcji w tym okresie.

Współczesna, ale odrębna, kultura była kulturą Pan Grave, tak zwaną z powodu ich płytkich grobów. Płytkie groby produkowały mumie w sposób naturalny. The Pan Graves są związane z wschodnim brzegiem Nilu, ale Pan Graves i zachodnie grupy zdecydowanie współdziałały. Królestwo Kerma powstało jako pierwsze królestwo, które zjednoczyło większą część regionu. Jego nazwa pochodzi od przypuszczalnej stolicy w Kerma, jednego z najwcześniejszych ośrodków miejskich w tropikalnej Afryce. W 1750 roku p.n.e. władcy Kerma byli wystarczająco potężni, aby zorganizować siłę roboczą do budowy monumentalnych murów i konstrukcji z cegły mułowej. Tworzyli bogate grobowce z dobytkiem na życie pozagrobowe i wielkimi ofiarami z ludzi. Rzemieślnicy byli wykwalifikowani w obróbce metalu i ich ceramiki przewyższał w umiejętności, że z Egiptu. Wykopaliska w Kerma przyniosły duże grobowce i pałac-jak struktura (’Deffufa’), nawiązując do wczesnej stabilności w regionie.

Wczesna tradycja obserwacji astronomicznych w Nubii jest odzwierciedlona przez obecność megalitów odkrytych w Nabta Playa, które są przykładami tego, co wydaje się być pierwsze na świecie urządzenia archeoastronomiczne, poprzedzające Stonehenge o co najmniej 1000 lat. Według jednego z autorytetów, złożoność zaobserwowana w Nabta Playa, prawdopodobnie stanowiła podstawę struktury zarówno społeczeństwa neolitycznego w Nabta, jak i Starego Państwa Egipskiego. Stąd długa tradycja studiowania gwiazd i słońca, taka jak odniesienia w Starym Testamencie, oraz znajomość nowych zjawisk prowokujących podróż Magów.

Niektórzy współcześni arabscy naukowcy umieścili Królową Saby jako władczynię kolonii handlowej w północno-zachodniej Arabii, założonej przez południowoarabskie królestwa. Współczesne znaleziska archeologiczne potwierdzają fakt, że takie kolonie istniały z południowoarabskim pismem i artefaktami, choć nic specyficznego dla Balqis lub Bilqis, królowej Saby, nie zostało odkryte.

Ostatnie odkrycia archeologiczne

Ostatnie odkrycia archeologiczne w Mahram Bilqis (Mahram Bilkees, „Świątynia Bóstwa Księżyca”) w Mareb, Jemen, wspierają pogląd, że królowa Saby rządziła południową Arabią, z dowodami sugerującymi, że obszar ten był stolicą Królestwa Saby.

Zespół badaczy finansowany przez American Foundation for the Study of Man (AFSM) i kierowany przez profesora archeologii z University of Calgary, dr Billa Glanzmana, pracował nad „odblokowaniem tajemnic 3000-letniej świątyni w Jemenie”. „Mamy przed sobą ogromną pracę”, powiedział Glanzman w 2007 roku. „Naszym pierwszym zadaniem jest wydobycie sanktuarium z piasków pustyni, dokumentując nasze odkrycia na bieżąco. Próbujemy ustalić, w jaki sposób świątynia została powiązana z królową Saby, w jaki sposób sanktuarium było wykorzystywane na przestrzeni dziejów i jak doszło do tego, że odegrało tak ważną rolę w arabskim folklorze.”

Proponowana została teoria, że spotkanie pomiędzy królową Saby a Salomonem nie było spotkaniem z miłości czy podziwu, ale dyskusją na temat handlu. Według Biblii, Salomon zbudował flotę statków w Ezion-geber. Teoria głosi, że Salomon zamierzał popłynąć rutynowo do Afryki Wschodniej i tam prowadzić handel, omijając południowoarabskie królestwo Saby, które wcześniej pełniło rolę pośrednika w tym handlu.

Rewizjonistyczny historyk Ralph Ellis sugeruje, że królowa Saby (Seba) mogła być królową faraona Psusennesa II, który rządził w Dolnym Egipcie i którego egipskie imię brzmiało Pa-Seba-Khaen-Nuit. Sugeruje on, że związek między tą królową a Etiopią mógł pochodzić z Kebra Negast, która wskazuje, że wschodnie granice Etiopii kończyły się w Gazie i Jerozolimie (KN 92).

Notes

• Budge, E.A. Wallis. The Queen of Sheba & Her Only Son Menyelek a/k/a The Kebra Nagast. Research Associates School Times Publications, 2000. ISBN 978-0948390425.
• Clapp, Nicholas. Sheba: Through the Desert in Search of the Legendary Queen. Houghton Mifflin, 2001. ISBN 978-0395952832.
• de Maigret, Alessandro. Arabia Felix. Przełożyła Rebecca Thompson. Londyn: Stacey International, 2002. ISBN 1-900988-07-0.
• Gartner, Rosanne. Meet the Queen of Sheba: More Dramatic Portraits of Biblical Women (Więcej dramatycznych portretów biblijnych kobiet). Judson Press, 2001. ISBN 978-0817013950.
• Korotayev, Andrey. Ancient Yemen. Oxford: Oxford University Press, 1995. ISBN 0-19-922237-1.
• Leeman, Bernard. Queen of Sheba and Biblical Scholarship. Queensland Academic Press, 2005. ISBN 0-9758022-0-8.

All links retrieved June 17, 2019.

• Makeda, Queen of Sheba by Torrey Philemon.
• Queen of Sheba Temple restored (2000, BBC)
• The Queen Of Sheba by Michael Wood and the BBC.

.