09.11.2020
Dwie dekady po tym, jak niemiecki parlament przegłosował związki cywilne osób tej samej płci, para gejów, która jako jedna z pierwszych zawarła takie partnerstwo, spogląda wstecz na swoją walkę o równość – i na to, jak daleko jest jeszcze do zrobienia.
„Zawsze byłem gejem, dla mnie bycie gejem było wszystkim, co wiedziałem”, mówi Andreas Hochrein-Margeit. „Więc nigdy nie przyszło mi do głowy, że mógłbym się ożenić lub założyć rodzinę. Po prostu nigdy nie sądziłem, że taka opcja będzie istniała”.
Andreas (57) i jego mąż Axel Hochrein (55) są parą od około 25 lat. 10 listopada 2020 roku to dla nich szczególna data – mija 20 lat, odkąd niemiecki parlament przegłosował związki cywilne dla par tej samej płci, dając gejom i lesbijkom wiele z tych samych praw, co małżeństwom heteroseksualnym.
Czytaj więcej: Co oznacza skrót 'LGBT+’?
Andreas i Axel zawarli taki „zarejestrowany związek partnerski” (po niemiecku eingetragene Lebenspartnerschaft) w 2002 roku, stając się jedną z pierwszych par, które to zrobiły. Dwa lata temu wzięli w końcu ślub.
Mówią, że w ciągu ostatnich dwóch dekad wiele się zmieniło dla par homoseksualnych w Niemczech.
’Nigdy nie mogłem sobie tego wyobrazić’
W 1998 roku do władzy doszła koalicja centrolewicowych socjaldemokratów i partii Zielonych. Socjalistyczno-liberalny rząd patrzył na złożenie ustawy, po latach nacisków na związki cywilne, które miały być zalegalizowane. Ustawie sprzeciwiło się kilka niemieckich landów, w tym Bawaria, oraz partia, która później wydała kanclerz Angelę Merkel – centroprawicowi Chrześcijańscy Demokraci (CDU).
Axel pochodzi z Würzburga w Bawarii. „Byłem członkiem CSU”, wyjaśnia Axel. „Wtedy Andreas zapytał mnie – dlaczego chcesz być członkiem partii, która nie popiera posiadania przez ciebie równych praw? I wkrótce potem odszedłem.”
Czytaj dalej: Homofobia w niemieckiej polityce – Jak się zmieniło
Koalicja CDU/CSU wraz z landem Bawaria podjęła kroki prawne przeciwko decyzji o dopuszczeniu związków partnerskich, przeciągając uchwalenie ustawy o prawie rok. Axel i Andreas pamiętają, jak śledzili postępowanie sądowe w telewizji.
W końcu niemieckie sądy orzekły, że cywilne związki partnerskie nie naruszają konstytucji. Niemcy stały się jednym z pierwszych krajów europejskich, które zezwoliły na związki cywilne.
Do tego czasu para mieszkała razem w pobliżu Würzburga. Podczas gdy konserwatywny kraj związkowy nie mógł sprzeciwić się orzeczeniu federalnemu, uniemożliwił parom tej samej płci zawarcie związku partnerskiego w oficjalnym urzędzie stanu cywilnego.
„Więc wzięliśmy 'ślub’ tutaj, przy tym samym stole kuchennym, przy którym jemy kolację każdego wieczoru”, śmieje się Axel. „Tylko my, nasze matki i urzędnik stanu cywilnego. To było bardzo wzruszające – ale może nie aż tak wyjątkowe.”
„Ale następnego dnia pojechaliśmy do Paryża na nasz miesiąc miodowy,” wtrąca Andreas.
Czytaj dalej: Związki cywilne osób tej samej płci i Kościół katolicki
Partnerstwo czy małżeństwo?
Axel i Andreas mówią, że zrobili punkt odniesienia do siebie jako „żonaty” od samego początku.
„W niemieckich mediach używano określenia 'Homo-Ehe’, mimo że nie było to małżeństwo” – mówi Axel. „Ale to było w rzeczywistości naprawdę pomocne dla nas; i to pomogło wielu ludziom w społeczeństwie przyzwyczaić się do idei, że to naprawdę był rodzaj małżeństwa”.
Partnerstwo cywilne zapewniało wiele równych praw jak te przysługujące parom małżeńskim, ale w pewnych kwestiach – na przykład podatkowych – nie.
Pomimo, że zalegalizowanie małżeństwa na równych zasadach miało zająć Niemcom kolejne 16 lat, Axel i Andreas opisali partnerstwo cywilne jako „ważną pracę u podstaw” dla równego małżeństwa.
Czytaj więcej: 1 na 3 osoby LGBT+ w Niemczech doświadcza dyskryminacji w pracy
„Nie wiem, w ilu protestach uczestniczyliśmy, petycjach, które podpisaliśmy w ciągu tych 16 lat” – mówi Andreas. „Ale bez precedensu, jakim są związki partnerskie, byłoby to o wiele trudniejsze”.
Niemiecki parlament ostatecznie ratyfikował równe małżeństwo dla par tej samej płci w 2017 roku, w procesie unieważniając uprawnienia do nowych związków partnerskich, aby mieć miejsce. Andreas i Axel zdecydowali się poczekać do 2018 roku, aby wziąć ślub w swoją rocznicę.
„Zawsze mówiliśmy, że i tak się pobraliśmy”, mówi Andreas. „Więc kiedy nadszedł czas, w którym faktycznie się pobieraliśmy, ludzie mówili – ale już się pobraliście? Czego jeszcze chcecie?”
„Prawdziwe” małżeństwo było dużo dla radosnej sprawy – trzydniowej imprezy w ich domu w wiejskiej Bawarii, gdzie zjechało ponad 120 osób. Para mówi, że miała szczęście, że nigdy nie spotkała się z dyskryminacją ze strony swoich par w wiejskiej, konserwatywnej okolicy.
„Wszyscy nasi przyjaciele z Berlina mówili 'Wy biedacy, mieszkacie na wsi'”, mówi Axel. „A potem na nasz ślub przyjechali do Würzburga na trzy dni – i zdali sobie sprawę, że wszyscy byli tak pomocni. To było wspaniałe przyjęcie”.
„To nie zmieniło naszego związku dla nas, tak jak partnerstwo cywilne nie zmieniło naszego związku,” dodaje Andreas. „Ale zewnętrznie znaczyło to bardzo wiele. W końcu mogłam powiedzieć, że jest moim mężem”.
Nowa normalność
Obecnie Andreas nadal pracuje jako krawiec, podczas gdy Axel przeszedł na emeryturę ze swojej pracy w zarządzaniu. „Ja głównie gotuję obiady: właściwy małżeński podział pracy”, śmieje się. Ponadto Axel jest wolontariuszem w zarządzie Federacji Lesbijek i Gejów w Niemczech, jednej z najbardziej znaczących organizacji praw człowieka w tym kraju.
Jako para mówią, że obecnie najczęściej pytani są o decyzję o nieposiadaniu dzieci. Pary tej samej płci mają prawo do wspólnej adopcji od 2017 roku.
„Dla nas dzieci nigdy nie były częścią pytania”, mówi Axel. „Ale widzimy teraz tak wielu młodych gejów i lesbijek, którzy budują tęczowe rodziny i postrzegają to jako jedno z ich dorozumianych praw”.
Para jest bardzo świadoma tego, jakie mają szczęście.
„Jesteśmy bardzo świadomi sytuacji w Polsce dzisiaj, kraju UE, oni mają te strefy wolne od LGBTI,” mówi Axel. „A także Rosja, niektóre kraje afrykańskie. Nadal są kraje, których nie możemy odwiedzić z powodu tego, kim jesteśmy. Nawet tutaj, w Niemczech, widzimy tak duże poparcie dla skrajnie prawicowej, radykalnej polityki homofobicznej. A dla niektórych polityków głównego nurtu najwyraźniej nadal istnieje połączenie między homoseksualistami jako perwersyjnymi lub pedofilami.”
Ostatnia uwaga pojawia się w odniesieniu do polityka CDU Friedricha Merza, kandydata na przewodniczącego partii i ewentualnego nadziei na następcę Angeli Merkel na stanowisku kanclerza. W niedawnym wywiadzie dla niemieckiego tabloidu Bild został on zapytany, czy sprzeciwiałby się kanclerzowi gejowi.
„Nie,” Merz odpowiedział Bildowi. „Kwestia orientacji seksualnej, o ile mieści się w zakresie prawa i nie dotyczy dzieci – w tym momencie osiągam swoje absolutne granice – nie jest kwestią do publicznej dyskusji”.
Czytaj więcej: Niemcy ujawniają plan odszkodowań dla żołnierzy-gejów
Ale Andreas i Axel przytaczają również twarze niemieckiej polityki, które zwiększyły akceptację dla osób LGBT+ – były minister spraw zagranicznych Guido Westerwelle i obecny minister zdrowia Jens Spahn obaj cieszyli się przychylnymi reakcjami opinii publicznej.
Ale dla Andreasa i Axela, głosowanie sprzed 20 lat pozostaje kluczowe w zmianie ich życia.
„Jest taki problem w języku niemieckim – słowo 'Freund’ może również oznaczać po prostu przyjaciela. Jeśli więc nazywam Axela moim chłopakiem, ludzie myślą, że jest on po prostu moim kumplem”, wyjaśnia Andreas. „I wtedy mógłbym zacząć używać słowa 'partner’ – w sensie prawnym. To wiele znaczyło.”
Dla pary największą radością jest po prostu to, że ich stan cywilny nie jest już w ogóle problemem.
„Wspaniale jest po prostu czuć się jak normalna część społeczeństwa”, mówi Axel. „Nie myślimy już o tym.”
Azyl dla osób LGBT w Niemczech: Podobne przypadki, różne wyniki
Elliot Douglas