Verschreven door:Chris May
Gepubliceerd op:1 juni 2018
Geweerd door puristen in het verleden, en sindsdien op een zijspoor gezet, wordt jazzfusion herontdekt en gerehabiliteerd door een nieuwe generatie spelers, met Kamaal Williams, Joe Armon-Jones en Tenderlonious prominent onder hen. Chris May zet de voodoo op een rijtje met 20 must-have albums uit de hoogtijdagen van de muziek tussen eind jaren ’60 en ’70.
Als identificeerbare muzikale stroming begon de fusion rond 1969, het jaar dat In A Silent Way van Miles Davis uitkwam, en een kloof in de jazzwereld creëerde die even diep was als die van Ornette Coleman en Albert Ayler eerder in het decennium. Intimaties van de stijl waren al eerder opgedoken. Larry Coryell voegde in 1966 aan The Dealer van drummer Chico Hamilton wat later als fusion-gitaar zou worden erkend. Rond dezelfde tijd duwde pianist en componist/arrangeur Joe Zawinul saxofonist Cannonball Adderley in de richting van fusion. Maar het kantelpunt was Davis’ album en de gelijktijdige wijdverspreide adoptie van elektrische bas en keyboards door een generatie stilistisch naar buiten gerichte spelers die waren opgegroeid tijdens de paarse periode van de rockmuziek halverwege de jaren zestig.
Zawinul zou een vormende invloed op de fusion worden, zowel als lid van de In A Silent Way band als leider van Weather Report. Verscheidene andere Davis-bandleden uit het eind van de jaren 1960/begin van de jaren 1970 gingen ook invloedrijke fusionbands leiden, met name drummer Tony Williams bij Lifetime, gitarist John McLaughlin bij Mahavishnu Orchestra en de toetsenisten Chick Corea en Herbie Hancock bij respectievelijk Return To Forever en Mwandishi/Headhunters.
Dit waren serieuze musici en zij benaderden fusion met een experimentele houding. Maar het kritische gewicht van het hedendaagse jazz establishment – dat elektrificatie verafschuwde en zelfs meesterwerken als In A Silent Way afwees – leidde ertoe dat fusion werd onderschat. Pas nu begint het opnieuw geëvalueerd te worden.
Hier volgen 20 essentiële albums uit de gouden jaren van de fusion…
Miles Davis
In A Silent Way
(CBS LP, 1969)
Beluisteren / Kopen
Het eerste volwaardige fusionalbum, en samen met de opvolger uit 1970, Bitches Brew, de vroege routekaart van het genre. In A Silent Way is introspectief en ingetogen, Bitches Brew is extrovert en schurend, maar beide zijn fusies met rock in plaats van funk. Funk-gerichte fusion volgde een paar jaar later. De albums kondigden ook de komst in de jazz aan van de producer/engineer als de facto bandlid. Beide werden geproduceerd door Teo Macero, die met zijn massieve ingrepen en remixen vorm gaf aan wat in essentie rauwe en discursieve jams waren.
The Tony Williams Lifetime
Emergency!
(Polydor 2xLP, 1969)
Listen / Kopen
Tony Williams kwam bij Miles Davis op de opmerkelijk jonge leeftijd van 17 jaar, in 1963. Hij vertrok meteen na de opname van In A Silent Way om zich te concentreren op power-trio Lifetime met John McLaughlin en organist Larry Young. Het woeste debuut van de groep, Emergency! – het uitroepteken is volkomen terecht – is een van de weinige fusionalbums die de intensiteit van Bitches Brew evenaart. Een ander is…
The Mahavishnu Orchestra
The Inner Mounting Flame
(CBS LP, 1971)
Listen / Buy
…The Inner Mounting Flame, waarop McLaughlin het gitaargeknipper naar nog virtuozere hoogten tilt. De energieke steun komt van toetsenist Jan Hammer, violist Jerry Goodman, bassist Rick Laird en drummer Billy Cobham. Birds Of Fire, het enige andere studioalbum van Mahavishnu Orchestra’s originele line-up, is een goede tweede.
Joe Zawinul
Zawinul
(Atlantic LP, 1971)
Beluisteren / Kopen
Joe Zawinul was misschien wel de grootste sonische-alchemist van de fusion en toen de technologie zijn verbeelding begon in te halen – rond de tijd van Weather Report’s album Mysterious Traveller uit 1974 – legde hij soundscapes aan die ongeëvenaard waren in het analoge tijdperk. Zawinul, met onder meer Weather Report-oprichters saxofonist Wayne Shorter en bassist Miroslav Vitous, stippelde de blauwdruk uit voor de nieuwe band. Op het album staat onder meer een prachtige herbewerking van Zawinuls ‘In A Silent Way’.
Herbie Hancock
Crossings
(Warner Bros LP, 1972)
Beluisteren / Kopen
Herbie Hancock maakte van 1963 tot 1968 deel uit van het akoestische kwintet van Miles Davis. Later sloot hij zich bij Davis aan als elektrisch toetsenist en leverde hij vitale bijdragen aan diens fusion-albums Jack Johnson, Live-Evil en On The Corner uit het begin van de jaren zeventig. Hancock leidde tegelijkertijd het adembenemend innovatieve Mwandishi, voorloper van de Headhunters (wier debuut uit 1973, Head Hunters, nog zo’n must-have schijf is). Crossings was Mwandishi’s tweede album en heeft Hancock’s Fender Rhodes en Mellotron op zang met de saxofoons en klarinetten van Headhunters’ stichtend lid Bennie Maupin.
Frank Zappa & The Mothers
The Grand Wazoo
(Bizarre LP, 1972)
Luisteren/Kopen
Een over het hoofd gezien meesterwerk. The Grand Wazoo is het hoogtepunt van een reeks steeds meer door jazz beïnvloede albums, te beginnen met Hot Rats, dat Frank Zappa opnam na het uiteenvallen van de oorspronkelijke Mothers of Invention. Zappa, een gitarist die net zo buitenissig en technisch bedreven is als John McLaughlin, leidt een band met onder meer de toekomstige fusion-megastar, toetsenist George Duke.
Alphonze Mouzon
The Essence Of Mystery
(Blue Note LP, 1973)
Beluisteren / Kopen
Als medeoprichter van Weather Report waren de albums van drummer Alphonze Mouzon eerder op funk dan op rock gericht. Ze omarmden ook Afrofuturistische jazz, zoals op het titelnummer hier. (Sartoriaal kan Mouzon net zo vrolijk van de planeet zijn als die van Afrofuturistische pionier Sun Ra). Een van de meest rechttoe rechtaan groove-gerichte albums uit het vroege fusion-tijdperk.
Billy Cobham
Spectrum
(Atlantic LP, 1973)
Beluisteren / Kopen
Na Billy Cobham zelf is de belangrijkste muzikant op zijn debuut als leider zijn Mahavishnu Orchestra-bandgenoot Jan Hammer op Fender Rhodes en Moog. Het duo wordt op sommige tracks aangevuld door gitarist Tommy Bolin, die op weg is om bij Deep Purple te gaan spelen, en die een krachtige rockcomponent toevoegt. High-decibel fun.
Carlos Santana & Mahavishnu John McLaughlin
Love Devotion Surrender
(CBS LP, 1973)
Listen / Kopen
Billy Cobham en Jan Hammer vormen een team met John McLaughlin op dit eerbetoon aan John Coltrane. De nummers omvatten het openingsdeel van Coltrane’s A Love Supreme, met McLaughlin en Carlos Santana die extatische licks uitwisselen op elektrische gitaar, en Coltrane’s ballade ‘Naima’, waar ze akoestisch gaan met een even opbeurend effect. Door sommigen veroordeeld als God-boring (het werd opgedragen aan McLaughlin en Santana’s goeroe, Sri Chinmoy), is het album muzikaal gezien een waar genot.
Weather Report
Mysterious Traveller
(CBS LP, 1974)
Beluisteren / Kopen
‘Birdland’, van Heavy Weather uit 1977, mag dan het bekendste nummer van Weather Report zijn, maar Mysterious Traveller is hun meest sublieme album. Van de euforische overgave van Joe Zawinul’s ‘Nubian Sundance’ tot de zachte balsem van Wayne Shorter’s ‘Blackthorn Rose’, elk nummer is een schat, balancerend tussen in-the-moment collectieve improvisatie en nauwkeurig bewerkte post-productie.
Larry Coryell
Introducing The Eleventh House With Larry Coryell
(Vanguard LP, 1974)
Luisteren / Kopen
Larry Coryell maakte in 1970 een vormende impact op de fusion met het meditatieve Spaces, waarin hij een band leidde met o.a. John McLaughlin en Chick Corea. In 1973 vormde hij het felle, maar nog steeds lyrische Eleventh House met toetsenist en jeugdvriend Mike Mandel. Coryell was een even bijzondere componist als gitaarvirtuoos en Introducing is het eerste van een aantal uitstekende Eleventh House albums.
Donald Byrd
Places And Spaces
(Blue Note LP, 1975)
Beluisteren / Kopen
In 1975 stond het eens zo machtige Blue Note label op instorten, wankelend van de bijna volledige commerciële verovering van jazz door rock en funk. Fusion was een tijdelijke reddingsboei. Niet verwonderlijk, gezien Blue Note’s band met soul jazz, gaf het label de voorkeur aan een fusion met funk boven rock. Places And Spaces was een van de vele albums van trompettist Donald Byrd die geproduceerd werden door Motown songwriters Larry en Fonce Mizell. Elk is een boeiende mix van gelikte funk ritmes, met dank aan bassist Chuck Rainey, drummer Harvey Mason, en jazzy toplines.
Bobbi Humphrey
Blacks And Blues
(Blue Note LP, 1975)
Beluisteren/Kopen
Aanbevolen bij Blue Note door hard-bop trompettist Lee Morgan, waren de eerste twee albums van fluitiste Bobbi Humphey aangenaam maar onuitzonderlijk. Voor Blacks And Blues haalde ze de gebroeders Mizell aan boord, die op hun beurt Chuck Rainey en Harvey Mason leverden, en, hé presto, ze sloeg een muther lode. Mis ‘Chicago, Damn’ niet.
Bobby Hutcherson
Linger Lane
(Blue Note LP, 1976)
Beluisteren/Kopen
Vibrafonist Bobby Hutcherson’s Linger Lane was een andere plaat die profiteerde van de aanwezigheid van Chuck Rainey en Harvey Mason. Het werd echter niet geproduceerd door de gebroeders Mizell, maar door Keg Johnson, Jerry Peters en Jim Shifflett, het team dat met succes andere Blue Note fusion artiesten produceerde, waaronder toetsenist Gene Harris. Het weelderige, sensuele album bevat een cover van de Stylistics’ hit ‘People Make The World Go Around’.
Lonnie Liston Smith & The Cosmic Echoes
Expansions
(Flying Dutchman LP, 1975)
Beluisteren / Kopen
Wat misschien wel het definitieve jazz/funk fusion album is, kwam niet uit op Blue Note maar op Flying Dutchman, het label dat door producer Bob Thiele werd opgezet toen hij stopte met Impulse!. Toetsenist Lonnie Liston Smith was ook een Impulse! alumnus, die met spirituele-jazz meester Pharoah Sanders voor het label had opgenomen. Gemoedelijk, melodieus en funky.
Eddie Henderson
Sunburst
(Blue Note LP, 1975)
Beluisteren / Kopen
Trompettist Eddie Henderson kreeg zijn doorbraak in 1972 in Herbie Hancock’s post-Mwandishi, pre-Headhunters band, op het album Sextant. Henderson’s Blue Note debuut Sunburst bevat twee muzikanten van Head Hunters, Bennie Maupin en de alomtegenwoordige Harvey Mason, en levert een vergelijkbare aanstekelijke groove-ladende fusion.
Return To Forever
Romantic Warrior
(CBS LP, 1976)
Beluisteren/Kopen
Na In A Silent Way en Bitches Brew verliet Chick Corea Miles Davis en vormde hij de free-improv band Circle. In 1972, net bekeerd tot Scientology en het credo onder een breder publiek verspreidend, vormde hij Return To Forever met bassist Stanley Clarke. Fans hielden van de technische virtuositeit van de band, tegenstanders zeiden dat het de soulvolle expressie in de weg stond. Romantic Warrior was het meest doordachte album van de groep – maar de jury is er nog niet uit.
Jaco Pastorius
Jaco Pastorius
(Epic LP, 1976)
Luisteren / Kopen
Bassist Jaco Pastorius maakte dit solodebuut kort voordat hij bij Weather Report kwam. Zijn virtuoze spel op de fretloze electrische bas creëerde een sensatie tijdens de tweede helft van de jaren 1970 en hij was even creatief als technisch geweldig. Jammer genoeg raakte Pastorius tijdens zijn zes jaar bij Weather Report ernstig verslaafd aan alcohol, cocaïne en barbituraten. Hij stierf na een dronken vechtpartij buiten een bar in 1987, 35 jaar oud. Dit buitengewone album laat horen hoe tragisch die vroegtijdige dood was.
Moacir Santos
Carnival Of Spirits
(Blue Note LP, 1976)
Beluisteren / Kopen
De te weinig opgenomen componist, arrangeur en saxofonist Moacir Santos was een van de godfathers van de moderne Braziliaanse muziek. In de jaren zestig studeerden Baden Powell en Wilson das Neves bij hem en hij componeerde en arrangeerde voor Nara Leão, Sérgio Mendes en Roberto Menescal. Carnival Of Spirits, opgenomen in Los Angeles, is een van Santos’ weinige releases onder eigen naam, een naadloze mix van jazz en samba, verankerd door Harvey Mason.
George Duke
A Brazilian Love Affair
(CBS LP, 1980)
Beluisteren/Kopen
Handelen we verder waar Moacir Santos ophield: is A Brazilian Love Affair – fusion, opgevoerde exotica of een voorbode van wereldmuziek? Een beetje van alle drie, misschien. Opgenomen in Rio de Janeiro, George Duke’s vijftiende studio album sinds 1970 is een knaller met zangeressen Flora Purim en Milton Nascimento, en een klein sterrenstelsel van andere Braziliaanse stylisten waaronder percussionist Airto Moreira, een alumnus van Miles Davis’ Jack Johnson sessies in 1970. Dat is bijna waar we begonnen…