09.11.2020
Twee decennia nadat het Duitse parlement voor burgerlijke unies tussen mensen van hetzelfde geslacht stemde, kijkt een homostel dat als een van de eersten zo’n partnerschap aanging, terug op hun strijd voor gelijkheid – en hoe ver er nog te gaan is.
“Ik was altijd homo, voor mij was homo zijn alles wat ik kende,” zegt Andreas Hochrein-Margeit. “Het is dus nooit bij me opgekomen dat ik kon trouwen of een gezin kon stichten. Ik had gewoon nooit gedacht dat de optie er zou zijn.”
Andreas (57) en zijn man Axel Hochrein (55) zijn al zo’n 25 jaar een stel. 10 november 2020 is een speciale datum voor hen – het markeert 20 jaar geleden dat het Duitse parlement voor de burgerlijke unie voor paren van hetzelfde geslacht stemde, waardoor homoseksuele en lesbische paren veel van dezelfde rechten krijgen als heteroseksuele getrouwde paren.
Lees meer: Waar staat ‘LGBT+’ voor?
Andreas en Axel gingen in 2002 zo’n “geregistreerd levenspartnerschap” (eingetragene Lebenspartnerschaft in het Duits) aan en werden daarmee een van de eerste paren die dat deden. Twee jaar geleden trouwden ze eindelijk.
Ze zeggen dat er de laatste twee decennia veel veranderd is voor homoparen in Duitsland.
‘Ik had het nooit kunnen denken’
In 1998 kwam een coalitie van de centrumlinkse sociaaldemocraten en de groene partij aan de macht. De sociaal-liberale regering wilde een wetsvoorstel indienen, nadat jarenlang druk was uitgeoefend om de burgerlijke unie te legaliseren. De wetgeving werd tegengewerkt door verschillende Duitse deelstaten, waaronder Beieren, en de partij die later kanselier Angela Merkel zou voortbrengen – de centrumrechtse Christen-Democraten (CDU).
Axel komt uit Würzburg in Beieren. “Ik was lid van de CSU,” legt Axel uit. “Toen vroeg Andreas me: waarom wil je lid zijn van een partij die er niet voor is dat je gelijke rechten hebt? En ik ben snel daarna vertrokken.”
Lees meer: Homofobie in de Duitse politiek – Hoe de dingen zijn veranderd
De CDU/CSU-coalitie ondernam samen met de deelstaat Beieren juridische stappen tegen het besluit om het geregistreerd partnerschap toe te staan, waardoor de goedkeuring van de wet bijna een jaar werd uitgesteld. Axel en Andreas herinneren zich dat ze de rechtszaak op de televisie volgden.
Uiteindelijk oordeelde de Duitse rechter dat de burgerlijke stand niet in strijd was met de grondwet. Duitsland werd een van de eerste Europese landen die burgerlijke verbintenissen toestonden.
Tegen die tijd woonde het stel samen in de buurt van Würzburg. Hoewel de conservatieve deelstaat niet tegen de federale uitspraak in kon gaan, maakten ze het onmogelijk voor paren van hetzelfde geslacht om een partnerschap aan te gaan bij een officieel registratiekantoor.
“Dus zijn we hier ‘getrouwd’ aan dezelfde keukentafel waar we elke avond eten,” lacht Axel. “Alleen wij, onze moeders en de ambtenaar van de burgerlijke stand. Het was heel ontroerend – maar misschien niet zo bijzonder.”
“Maar we zijn wel de volgende dag naar Parijs gegaan voor onze huwelijksreis,” onderbreekt Andreas.
Lees meer: Burgerlijke unies van hetzelfde geslacht en de katholieke kerk
Vertrouwd of getrouwd?
Axel en Andreas zeggen dat ze er een punt van hebben gemaakt om vanaf het begin naar zichzelf te verwijzen als “getrouwd”.
“De term die in de Duitse media werd gebruikt was ‘Homo-Ehe’, ook al was het geen huwelijk,” zegt Axel. “Maar dat was eigenlijk heel nuttig voor ons; en dat hielp veel mensen in de samenleving te wennen aan het idee dat het echt een soort huwelijk was.”
Het burgerlijk partnerschap garandeerde veel gelijke rechten als die van getrouwde stellen, maar in bepaalde kwesties – bijvoorbeeld voor belastingdoeleinden – niet.
Hoewel het nog 16 jaar zou duren voordat Duitsland het huwelijk op gelijke basis zou legaliseren, beschreven Axel en Andreas de burgerlijke maatschap als “belangrijk voorwerk” voor het gelijke huwelijk.
Lees meer: 1 op de 3 LGBT+’ers in Duitsland ervaart discriminatie op het werk
“Ik weet niet hoeveel protesten we hebben bijgewoond, petities die we hebben ondertekend in die 16 jaar,” zegt Andreas. “Maar zonder het precedent van het burgerlijk partnerschap zou het veel moeilijker zijn geweest.”
Het Duitse parlement bekrachtigde uiteindelijk in 2017 het gelijke huwelijk voor paren van hetzelfde geslacht, waarbij de bevoegdheid voor nieuwe burgerlijke partnerschappen teniet werd gedaan. Andreas en Axel kozen ervoor om te wachten tot 2018 om op hun verjaardag te trouwen.
“We hebben altijd gezegd dat we sowieso getrouwd zijn”, zegt Andreas. “Dus toen het moment daar was dat we daadwerkelijk gingen trouwen, zeiden de mensen – maar jullie zijn toch al getrouwd? Wat wil je nog meer?”
Het “echte” huwelijk was een veel voor een vreugdevolle aangelegenheid – een driedaags feest in hun huis op het platteland van Beieren, waar meer dan 120 mensen neerdaalden. Het echtpaar zegt het geluk te hebben gehad dat ze nooit te maken hebben gehad met discriminatie van hun echtparen in het landelijke, conservatieve gebied.
“Al onze vrienden uit Berlijn zeiden: ‘Jullie zijn arm, dat jullie daar op het platteland wonen,'” zegt Axel. “En toen kwamen ze voor onze bruiloft drie dagen naar Würzburg – en realiseerden zich dat iedereen zo behulpzaam was. Het was een geweldig feest.”
“Voor ons veranderde het onze relatie niet, net zomin als het burgerlijk partnerschap onze relatie had veranderd”, voegt Andreas eraan toe. “Maar naar buiten toe betekende het veel. Ik kon eindelijk zeggen dat hij mijn man was.”
Een nieuw normaal
Nu werkt Andreas nog als kleermaker, terwijl Axel zijn baan in het management heeft opgezegd. “Ik kook vooral: een goede taakverdeling”, lacht hij. Daarnaast is Axel vrijwilliger in het bestuur van de Lesbian and Gay Federation of Germany, een van de meest prominente rechtengroeperingen in het land.
Als echtpaar zeggen ze dat hun beslissing om geen kinderen te krijgen tegenwoordig het vaakst aan de orde wordt gesteld. Stellen van hetzelfde geslacht mogen sinds 2017 samen adopteren.
“Voor ons waren kinderen nooit een onderdeel van de vraag”, zegt Axel. “Maar we zien nu zoveel jonge homo’s en lesbiennes die regenbooggezinnen bouwen, en dat als een van hun impliciete rechten zien.”
Het stel is zich er zeer van bewust hoeveel geluk ze hebben.
“We zijn ons zeer bewust van de situatie in Polen vandaag, een EU-land, ze hebben deze LGBTI-vrije zones,” zegt Axel. “En Rusland, bepaalde Afrikaanse landen. Er zijn nog steeds landen die we niet kunnen bezoeken omwille van wie we zijn. Zelfs hier in Duitsland zien we zoveel steun voor rechtsradicaal homofoob beleid. En voor sommige mainstream politici is er blijkbaar nog steeds een verband tussen homoseksuelen als perverselingen of pedofielen.”
De laatste opmerking komt in verwijzing naar CDU-politicus Friedrich Merz, kandidaat voor het voorzitterschap van de partij en mogelijk hoopvol opvolger van Angela Merkel als kanselier. In een recent interview met de Duitse tabloid Bild, werd hem gevraagd of hij bezwaar zou hebben tegen een homoseksuele kanselier.
“Nee,” antwoordde Merz aan Bild. “De kwestie van de seksuele geaardheid, zolang die binnen het kader van de wet valt en geen betrekking heeft op kinderen – op dit punt bereik ik mijn absolute grenzen – is geen onderwerp voor een publieke discussie.”
Lees meer: Duitsland onthult compensatieplan voor homoseksuele soldaten
Maar Andreas en Axel noemen ook de gezichten van de Duitse politiek die de acceptatie voor LGBT+’ers hebben vergroot – voormalig minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle en de huidige minister van Volksgezondheid Jens Spahn hebben beide gunstige publieke reacties genoten.
Maar voor Andreas en Axel blijft de stemming van 20 jaar geleden van cruciaal belang voor het veranderen van hun leven.
“Er is dit probleem in het Duits – het woord ‘Freund’ kan ook gewoon vriend betekenen. Dus als ik Axel mijn vriend noem, denken mensen dat hij gewoon mijn maat is,” legt Andreas uit. “En dan kon ik het woord ‘partner’ gaan gebruiken – in juridische zin. Het betekende heel veel.”
Voor het stel is de grootste vreugde simpelweg dat hun burgerlijke staat helemaal geen issue meer is.
“Het is geweldig om je gewoon een normaal onderdeel van de samenleving te voelen,” zegt Axel. “We denken er niet meer over na.”
LHBT-asiel in Duitsland: Vergelijkbare gevallen, verschillende uitkomst
Elliot Douglas