Perzik

Perzik
Perzikbloem
Wetenschappelijke classificatie
Kingdom: Plantae Onderverdeling: Magnoliophyta Klasse: Magnoliopsida Orde: Rosales Familie: Rosaceae Genus: Prunus Subgenus: Amygdalus Soorten: P. persica
Binomiale naam
Prunus persica (L.) Batsch

De perzik (Prunus persica) is een boom die oorspronkelijk uit China komt en een eetbare, zoete, sappige vrucht draagt met dezelfde naam die over de hele wereld zeer populair is. Het is een bladverliezende boom die 5-10 meter hoog wordt en behoort tot de onderfamilie Prunoideae. De ondergenera, Amygdalus, onderscheidt zich van de andere ondergenera door de geribbelde zaadschil van de vrucht. Nectarines worden ook beschouwd als een soort perzik, omdat ze tot dezelfde soort behoren.

Terwijl de vruchten en bloemen van de perzikboom voorzien in het individuele doel van voortplanting van de perziksoort, voorzien deze en de boom zelf ook in grotere doelen voor het ecosysteem (voedsel en habitat voor dieren) en voor de mens (voedingswaarde, commerciële, en esthetische waarden). Voor de mens is de perzik vrucht voedzaam en levert zij vitaminen, mineralen, vetten, eiwitten, suikers en andere zaken die de gezondheid van de mens bevorderen. Bovendien worden de menselijke zintuigen van smaak, reuk, zicht en tastzin gestimuleerd. De vruchten zijn heerlijk, de bloemen verspreiden een verleidelijk aroma, en de vorm en kleur van de boom, de bloemen en de vruchten doen een beroep op het innerlijke gevoel van schoonheid van de mens.

De wetenschappelijke naam persica is afgeleid van een vroeg Europees geloof dat perziken inheems waren in Perzië (het huidige Iran). De moderne botanische consensus is dat ze afkomstig zijn uit China en werden geïntroduceerd in Perzië en het Middellandse-Zeegebied langs de zijderoute in vroege historische tijden, waarschijnlijk rond 2000 v. Chr. (Huxley et al. 1992).

Beschrijving

De bladeren van de perzikboom zijn enkelvoudig, afwisselend, getand, lancetvormig, 7-15 centimeter (cm) lang, en 2-3 cm breed. De bloemen verschijnen in het vroege voorjaar vóór de bladeren; ze zijn solitair of gepaard, 2,5-3 cm in diameter, wit tot lavendel, met vijf bloemblaadjes.

De perzikvrucht heeft een enkel groot zaad, ingekapseld in hard hout (de “steen” of “pit” genoemd). Het zaad is rood, ovaalvormig en 1,5-2 cm dik. De vrucht heeft geel of witachtig vruchtvlees met een delicaat aroma en een fluweelzachte schil die gemakkelijk kneust. Perziken worden, samen met kersen, pruimen en abrikozen, geclassificeerd als steenvruchten of steenvruchten.

Er zijn meer dan 2.000 verschillende cultivars van perziken, die kunnen worden onderverdeeld in twee soorten, (1) “freestone” en (2) “clingstone” cultivars, afhankelijk van het feit of het vruchtvlees aan de steen kleeft of niet. Beide soorten kunnen wit of geel vruchtvlees hebben. Perziken met wit vruchtvlees zijn meestal zeer zoet en hebben weinig zuur, terwijl perziken met geel vruchtvlees meestal zuurder smaken. Witte perziken met weinig zuur vruchtvlees zijn het populairst in China, Japan en aangrenzende Aziatische landen, terwijl Europeanen en Noord-Amerikanen van oudsher de voorkeur geven aan de zure, geelvlezige soorten.

Nectarines

De nectarine is een cultivargroep van perziken die een gladde, niet-pluizige schil heeft. Hoewel kruideniers donzige perziken en nectarines als verschillende vruchten behandelen, behoren zij tot dezelfde soort. Nectarines zijn vele malen ontstaan uit donzige perziken, vaak als knopsporten.

Nectarines kunnen wit, geel, klingstone, of vrijstone zijn. Gewone perzikbomen brengen af en toe een paar nectarines voort, en omgekeerd. Hun vruchtvlees is gemakkelijker gekneusd dan dat van perziken. De geschiedenis van de nectarine is onduidelijk; de eerste vermelding dateert uit 1616 in Engeland, maar waarschijnlijk werden ze al veel eerder in Centraal-Azië geteeld.

Voedingswaarde

Perzikvruchten bevatten niet alleen suiker en zuren, maar ook andere voedingsstoffen. Een typische perzik van 175 gram bevat 16,7 gram koolhydraten, 0,4 gram vet, en 1,6 gram eiwit (NutritionData 2007). Dit heeft een totale calorische waarde van 68. De overheersende suiker is sacharose. Het voornaamste vet is het meervoudig onverzadigde linolzuur. De meest voorkomende aminozuren in de eiwitten zijn, in afnemende volgorde, glutaminezuur, serine, en hydroxyproline. Verschillende vitaminen zijn ook aanwezig, waaronder vitamine A (11 procent van de dagelijkse waarde, gebaseerd op een dieet van 2000 calorieën), vitamine C (19 procent DV), en niacine (7 procent DV) (NutritionData2007). Perziken zijn ook rijk aan de mineralen kalium, koper, en mangaan (NutritionData 2007).

Teelt

Perzikbomen groeien zeer goed in een vrij beperkt gematigd bereik. Zij hebben een koudebehoefte van 33-45 graden Fahrenheit waaraan subtropische gebieden niet kunnen voldoen, en zijn anderzijds gevoelig voor vorstschade. De meeste Amerikaanse cultivars hebben 750 tot 1.000 uur vorst nodig om goed te kunnen bloeien en groeien (NCSU 2007).

De bomen zelf kunnen gewoonlijk temperaturen tot ongeveer -26°C tot -30°C verdragen, hoewel de bloemknoppen van het volgende seizoen gewoonlijk bij deze temperaturen worden gedood, waardoor er die zomer geen oogst is. Het afsterven van de bloemknoppen begint bij temperaturen tussen -15°C en -25°C, afhankelijk van de cultivar en het tijdstip van de koude, waarbij de bloemknoppen aan het eind van de winter minder koudetolerant worden (Szalay et al. 2000). Bepaalde cultivars zijn malser en andere kunnen een paar graden meer koude verdragen.

Bovendien is er veel zomerwarmte nodig om het gewas te laten rijpen, met gemiddelde temperaturen van de warmste maand tussen 20°C en 30°C.

Een problematisch probleem in veel perzikteeltgebieden is voorjaarsvorst. De bomen hebben de neiging vrij vroeg in het voorjaar te bloeien, rond dezelfde tijd als narcissen. De bloesems kunnen vaak beschadigd of gedood worden door vorst. Als de temperatuur onder ongeveer -4°C zakt, zullen de meeste bloesems afsterven. Als de bloesems echter nog niet volledig open zijn, kunnen ze een paar graden koudere temperatuur verdragen.

Belangrijke historische productiegebieden van perziken zijn China, Japan, Iran, Turkije en andere landen in het Middellandse-Zeegebied, waar ze al duizenden jaren worden geteeld. Meer recentelijk zijn ook de V.S. (Californie, Colorado, New Jersey, South Carolina, Michigan, Texas, Alabama, Georgia (bekend als de “Peach State”), Virginia, West Virginia, Maryland, Delaware, Washington, Oregon), Canada (zuidelijk Ontario en Brits Columbia), en Australie (de Riverland regio) belangrijk geworden.

De meeste perzikbomen die door kwekerijen worden verkocht, zijn geënte cultivars.

Ziekten

De belangrijkste bacterieziekte is bacterievlek, die de vrucht, de bladeren en de twijgen aantast. Planters moeten proberen een ras met een hoge resistentie te selecteren, zoals Derby, Pekin, Clayton en Biscoe. Sommige variëteiten zijn zeer vatbaar, zoals Sunglo, Summer Pearl, Monroe en Redgold.

Vele schimmelziekten tasten perziken aan: perzikbladkrul, rhizopusrot, bruinrot en perzikschurft.

Een virus, overgedragen door nematoden, staat bekend als stengel-pitting virus. Andere door virussen veroorzaakte ziekten zijn perzikgeel, X-ziekte, westelijke X-ziekte, ringvlek en perzikmozaïek. Deze besmette bomen moeten worden gerooid en vernietigd (World Book 1999).

Verschillende soorten mijten tasten het gebladerte aan, wat leidt tot ontbladering en abnormale vruchten.

Verschillende insecten tasten perzikbomen aan. De witte perzikschub, Pseudaulacaspis pentagona, vernietigde een hele boomgaard van 10.000 bomen in Georgia. Stinkwantsen (familie Pentatomidae) en lyguswantsen (familie Miridae) zijn zuigende insecten die de vruchten aantasten en ervoor kunnen zorgen dat ze voortijdig afvallen of misvormd zijn.

Perzikboomboorder (familie Sesiidae) wordt door sommigen beschouwd als een van de meest destructieve insecten van perziken. Ze voeden zich onder de schors en worden aangetrokken door bomen die al ziek zijn of op de een of andere manier onder druk staan. Wanneer een boom tekenen vertoont van bruine uitwerpselen of bruine gom rond de stam, is dit symptomatisch voor een aantasting door een boorder.

Orientale fruitmotten (familie Tortricidae) vallen bomen aan die steenvruchten dragen. Ze zorgen ervoor dat de scheuten aan het eind of aan de top afsterven.

De pruimencurculio (familie Curculionidae), is een snuitkever die zijn eitjes legt in de vrucht van de perzik, maar ook in veel andere fruitsoorten. Zij kunnen de vruchten op elk moment aanvallen tot ongeveer twee weken voor de oogst.

Een andere ziekte, van onbekende oorsprong, wordt “peach tree short life” ziekte of PTSL genoemd. Er worden verschillende onderstammen ontwikkeld om bescherming te bieden.

Planting

Het is mogelijk een boom te kweken uit zowel een perzik- als een nectarinezaadje. Het ontkiemde zaad vereist een standplaats op het zuiden of westen en regelmatig water geven.

Perziken moeten in de volle zon staan met een goede luchtstroom. Hierdoor kan koude lucht wegstromen bij vorstnachten en blijft de plek koel in de zomer. Perziken kunnen het best vroeg in de winter worden geplant, zodat de wortels de tijd hebben om aan te slaan en de nieuwe voorjaarsgroei te ondersteunen. Als u in rijen plant, plant dan noord-zuid. De bomen worden meestal 6 tot 8 meter uit elkaar geplant om 108 tot 180 bomen per acre te verkrijgen.

Een perzikboomgaard begint binnen 3-4 jaar na aanplant verkoopbaar fruit te dragen. Ze bereiken hun piekproductiviteit wanneer ze 8 tot 12 jaar oud zijn. Een gemiddelde gezonde perzikboom wordt 20 jaar oud. Een goede boom kan tot 550 pond perziken per jaar produceren.

Water geven

Voor een optimale groei hebben perzikbomen een constante toevoer van water nodig. Dit moet kort voor de oogst worden verhoogd. Het fruit met de beste smaak wordt geproduceerd wanneer de perzik het hele seizoen wordt bewaterd. Druppelbevloeiing is ideaal, met ten minste één druppelaar per boom. Hoewel het beter is om meerdere druppelaars rond de boom te gebruiken, is dit niet noodzakelijk. Een kwart van de wortel die wordt bewaterd is voldoende.

Bodem en bemesting

Perzikbomen doen het, net als andere fruitbomen, het beste in diepe, goed gedraineerde grond met een pH van 6,0 – 6,5. Perziken hebben een grote behoefte aan voedingsstoffen, meer stikstof dan de meeste andere fruitbomen. Regelmatig kan een stikstof-, fosfor- en kaliummeststof worden toegediend en een extra mulch van pluimveemest in de herfst, kort na de oogst, zal de boom ten goede komen. Als de bladeren van de perzik geel of klein zijn, heeft de boom meer stikstof nodig. Bloedmeel en beendermeel, 3-5 kg per volwassen boom, of calciumammoniumnitraat, 0,5-1 kg, zijn geschikte meststoffen. Dit geldt ook als de boom weinig groei geeft.

Tips voor goed fruit

Perzikbomen hebben de neiging te veel vruchten te produceren. Het fruit moet worden uitgedund om ervoor te zorgen dat het resterende fruit een verkoopbare grootte en een goede smaak heeft. Uitdunnen moet gebeuren voordat de pitten hard worden of wanneer ze een diameter van 2 cm hebben bereikt, meestal ongeveer twee maanden na de bloei. In droge omstandigheden is het belangrijk extra water te geven. Vers fruit kan het best worden geconsumeerd op de dag van de pluk, en is niet goed houdbaar. Ze worden het best gegeten wanneer de vrucht lichtjes zacht is, aroma heeft en verwarmd wordt door de zon.

Smaak van perziken

De smaak van de perzik is zeer uniek en bestaat uit vele bestanddelen die op elkaar inwerken om een zeer delicaat aroma en smaaksensatie te produceren die over de hele wereld zeer gewaardeerd wordt.

De smaak van perzik bevat aldehyden (waaronder benzaldehyde, pentanal en hexanal), lactonen (waaronder hexalacton, delta- en gamma-decalactonen), vele esters (zoals ethylacetaat, butylacetaat en cis-3-hexenylacetaat), en alcoholen (waaronder cis-3-hexenol en linalool) (Riu-Aumatell et al. 2005).

De zoetheid van de rijpe perzik is vooral te danken aan de verhouding tussen suikers en zuren. Een onrijpe perzik is zuur en heeft een hoge zuur-suikerverhouding, maar naarmate de perzik rijper wordt, wordt de zuur-suikerverhouding veel lager, waardoor de vrucht een zeer zoete smaak krijgt.

Perziken in de Aziatische traditie

Perziken zijn in China en Japan niet alleen bekend als een populaire vrucht, maar ook om de vele volksverhalen en tradities die ermee verbonden zijn. Momotaro, een van de meest nobele mythische helden van Japan, zou geboren zijn uit een enorme perzik die door een beek dreef. Momotaro of “Perzik Jongen” ging de strijd aan met kwade oni en beleefde vele avonturen. De bloemen van de bloeiende perzik worden door de Japanners bewonderd, maar niet zoveel als de sakura (kers).

In China werd gezegd dat de perzik door de onsterfelijken werd geconsumeerd vanwege zijn mystieke deugd van het verlenen van een lang leven aan allen die ze aten. De godheid Yu Huang, ook wel de Jade Keizer genoemd, had een tuin met “onsterfelijke perziken”. Wie een van deze perziken at, leefde eeuwig. Zijn moeder, Xi Wangmu, of Koningin-moeder van het Westen, verzekerde het eeuwige bestaan van de goden door hen de onsterfelijke perziken te voeden. De onsterfelijken die in het paleis van Xi Wangmu verbleven, zouden een extravagant banket vieren dat de Pantao Hui of “Het Perzikfeest” werd genoemd. De onsterfelijken wachtten zesduizend jaar alvorens bijeen te komen voor dit prachtige feestmaal; de perzikboom kreeg eens in de duizend jaar bladeren en het duurde nog eens drieduizend jaar voordat de vruchten rijp waren. Ivoren beelden van Xi Wangmu’s bedienden hielden vaak drie perziken vast.

De perzik speelt vaak een belangrijke rol in de Chinese traditie en staat symbool voor een lang leven. Een voorbeeld hiervan is in het perzik-verzamelverhaal van Zhang Daoling, die volgens velen de ware stichter van het Daoïsme is. De oudere Zhang Guo, één van de Chinese Acht Onsterfelijken, wordt vaak afgebeeld met een Perzik der Onsterfelijkheid in zijn hand. De perzik bloesems zijn ook zeer gewaardeerd in de Chinese cultuur, iets lager gerangschikt dan mei bloesem.

Door zijn heerlijke smaak en zachte textuur, in het oude China “perzik” was ook een slang woord voor “jonge bruid,” en het is gebleven in vele culturen als een manier om mooie jonge vrouwen te definiëren (zoals in het Engels, met peachy of perzik scherp).

Gallery

• 

  Flavorcrest perziken

• 

  Autumn Red perziken

• 

  Perzik (cultivar “Berry”) -… aquarel 1895

• Huxley, A., M. Griffiths, and M. Levy. 1992. The New Royal Horticultural Society Dictionary of Gardening. Macmillan. ISBN 1561590010.

• North Carolina State University (NCSU), North Carolina Co-operative Extension S. 2007. Teelt van perziken in North Carolina. North Carolina State University. Op 25 juni 2007 opgehaald.

• NutritionData. 2007. Perziken, rauw. NutritionData.com. Op 1 juli 2007 ontleend.

• Riu-Aumatell, M., E. Lopez-Tamames, and S. Buxaderas. 2005. “Beoordeling van de vluchtige samenstelling van de sappen van abrikoos, perzik en peer volgens twee pectolytische behandelingen. J. Agric. and Food Chem. 53: 7837-7843.

• Szalay, L., J. Papp, and Z. Szaóbo. 2000. Evalutation of frost tolerance of peace varieties in artificial freezing tests. ISHS Acta Horticulturae 538: Eucarpia symposium over fruitveredeling en -genetica. Op 5 juli 2007 ontleend.

• World Book Encyclopedia. 1999. Perzik. World Book, deluxe editie CD-ROM, versie 3.0.